به گزارش خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، فکه منطقه‌ای بیابانی در شمال غربی استان خوزستان و جنوب شرقی استان ایلام است که از جنوب به چذابه و شهر بُستان، از شرق به ارتفاعات میشداغ و رقابیه، از شمال غرب به عین‌خوش و شهر موسیان، از شمال شرق به برقازه و از غرب به استان العماره عراق منتهی می‌شود.
فکه به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود که بخش جنوبی آن جزو استان خوزستان و شهرستان دشت آزادگان محسوب می‌شود و بخش شمالی آن جزو استان ایلام و از توابع شهرستان دهلران است. منطقه فکه، رملی و سرزمین شن‌های روان است و در بخش جنوبی آن رمل و شن‌های روان بیشتر است، به گونه‌ای که حرکت کردن بر روی آن بسیار سخت و طاقت‌فرساست.
در فکه جنوبی، تعداد روستا‌ها به تعداد انگشتان دستان هم نمی‌رسد و تنها عده‌ای از عشایر در آن زندگی می‌کنند، اما در منطقه فکه شمالی به علت وجود رودخانه دویرج و باران‌های فصلی، روستا‌های معدودی وجود دارد. فکه یکی از محور‌های اصلی تجاوز و حمله ارتش عراق به شمال خوزستان بود. لشکر ۱ مکانیزه عراق از این محور به سمت شوش تهاجم کرد؛ لیکن مقاومت یک گروه رزمی از تیپ ۳۷ زرهی شیراز و گروهی از سپاه پاسداران موجب شد تا دشمن به سختی و با تأخیر از فکه عبور کند.
پس از عملیات فتح‌المبین که به آزادسازی غرب شوش و دزفول انجامید، منطقه فکه همچنان در اشغال دشمن باقی ماند. ۱۷ بهمن ۱۳۶۱ عملیات والفجر مقدماتی در جنوب فکه انجام شد و رزمندگان توانستند به خطوط دفاعی ارتش عراق نفوذ کنند، اما به علت لو رفتن عملیات و آمادگی و مقاومت شدید دشمن، رزمندگان به مواضع قبلی بازگشتند.
چند ماه بعد از آزادسازی خرمشهر، فرماندهان تصمیم به انجام عملیاتی برای آزادسازی مناطق مرزی اشغالی هم‌چون جاده و پاسگاه رشیده، سوبله، صفریه و ... گرفتند. این عملیات بامداد ۱۸ بهمن ۱۳۶۱ با رمز «یاالله، یاالله، یاالله» در پنج محور فکه - چذابه، ارتفاعات چرمر، چذابه به بستان، فکه به هورالهویزه و فکه به العماره آغاز شد. این در حالی بود که در ساعات اولیه این عملیات، سردار حسن باقری (غلامحسین افشردی) فرمانده اطلاعات و عملیات قرارگاه خاتم‌الانبیا (ص) و سردار مجید بقایی فرمانده قرارگاه کربلا به همراه چند رزمنده دیگر، هنگام شناسایی منطقه به شهادت رسیده بودند. ساعتی بعد از شروع عملیات، رزمندگان با استحکامات قوی، میدان‌های وسیع مین و آتش بی‌امان بعثی‌ها مواجه شدند.
به دلیل وجود این موانع و هم‌چنین رملی بودن منطقه، کار با دشواری بسیار پیش رفت. حتی با طلوع آفتاب، رزمندگان در محور‌هایی مجبور به عقب‌نشینی شدند. در این عملیات تعداد شهدا و مجروحان بسیار بالا بود ولی با وجود تلفات زیاد، رزمندگان توانستند در مرحله دوم علمیات که ۲۰ بهمن ۱۳۶۱ انجام شد، با فداکاری بسیار سه پاسگاه مرزی رشیده، سوبله و صفریه را از اشغال دشمن درآورند.
عملیات والفجر یک
دو ماه بعد از عملیات والفجر مقدماتی، عملیات جدیدی با همکاری سپاه و ارتش در منطقه شمال غربی فکه تا ارتفاعات حمرین انجام شد. این عملیات در ۲۱ فروردین ۱۳۶۲ آغاز شد. قرار بود عملیات در طی پنج روز انجام شود. در طول این پنج روز، جنگ در محور شمالی و جنوبی فکه با دشواری‌های زیادی مواجه شد، اما با فداکاری رزمندگان و با هماهنگی فرماندهان سپاه و ارتش، با وجود آمار بالای شهدا و مجروحان، موفقیت‌های خوبی به دست آمد. مهم‌ترین دستاورد عملیات والفجر یک، آزادسازی ۱۵۰ کیلومترمربع از خاک ایران بود که شامل بخشی از بلندی‌های حمرین، چندین روستای حاشیه رودخانه دویرج و پاسگاه پیچ‌انگیزه بود.
سال‌های پایانی جنگ
عمده قسمت‌های منطقه فکه در اختیار ایران بود تا این که دهم اردیبهشت ۱۳۶۵ دشمن مجدداً به فکه حمله و بیش از هفت کیلومتر پیش‌روی کرد و تا آخر جنگ این منطقه در دست دشمن بود و پیکر شهدا مدت‌ها در میادین مین باقی ماند. با آغاز به کار گروه تفحص شهدا با مسئولیت شهید محمودوند در این منطقه، پیکر پاک ۱۲۰ تن از شهدا در گودال مقتل والفجر مقدماتی پیدا شد.
اولین گروه‌های تفحص به همت شهید «علی محمودوند» در اوایل دهه هفتاد در این سرزمین شروع به کار کردند و تعداد زیادی از شهدا از این منطقه به شهر‌ها بازگرداندند. شهید سید مرتضی آوینی هنگام ضبط برنامه روایت فتح از محل قتلگاه ۱۲۰ رزمنده گردان حنظله از لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله (ص) در تاریخ ۲۰ فروردین ۱۳۷۲ به همراه «سعید یزدان‌پرست» بر اثر انفجار مین در این منطقه به شهادت رسیدند.
در فکه تعدادی از نیرو‌های تفحص نیز در حین یافتن شهدا به شهادت رسیده‌اند که از جمله آنها می‌توان به شهدایی، چون «علی محمودوند»، «سید علی موسوی»، «مجید پازوکی»، «غلامی»، «سعید شاهدی» و «برادران صابری» اشاره کرد. مقتل شهدای فکه بین پاسگاه فکه و چذابه و در غرب پاسگاه طاووسیه و در سه کیلومتری جاده فکه _ چذابه قرار دارد. در این مقتل بخشی از زمین به صورت بِکر و به صورت رملی توسط سیم خاردار محصور شده و به عنوان معبری امن از مناطق آلوده اطراف خود جدا شده است. علاوه بر ایام راهیان نور، این قتلگاه همه ساله در ایام محرم و عاشورا میزبان عزاداران حسینی است.
منابع:
۱-پورجباری، پژمان و دیگران، اطلس جغرافیای حماسی (خوزستان در جنگ)، بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، چاپ اول، ۱۳۸۹.
۲-جعفری، عباس، گیتاشناسی ایران، جلد سوم، تهران: نشر موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، چاپ اول، ۱۳۷۹.
۳-سازمان جغرافیایی نیرو‌های مسلح، فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های استان خوزستان (شهرستان‌های آبادان، خرمشهر و دشت آزادگان)، جلد دوم، چاپ اول، ۱۳۸۵.
منبع: کتاب روایت فکه- قمقمه‌های تشنه؛ اثر جعفر شیرعلی‌نیا و سعید زاهدی
انتهای پیام/ 112
