مقایسه پهپاد‌های راهبردی «شاهد ۱۳۶» و «بایراکتار»

گروه دفاعی امنیتی دفاع‌پرس- محمد زرچینی؛ پهپاد‌ها نقش مهمی در جنگ‌های نوین امروزی ایفا می‌کنند. امروزه در منطقه پرآشوب غرب آسیا اگر کشوری در صنعت هوا و فضا (که پهپاد‌ها و هواپیما‌های جنگی هم بخشی از آن است) حرف برای گفتن نداشته باشد، محکوم به شکست خواهد بود.

در منطقه غرب آسیا جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه از قدرت‌های پهپادی محسوب می‌شوند که شهرت پهپادهای آن‌ها به‌ویژه پهپادهای ایرانی علاوه بر منطقه، در جهان هم انعکاس دارد.

در سال‌های اخیر تولید دو پهپاد «شاهد ۱۳۶» و «بایراکتار» در جهان بازتاب گسترده‌ای داشته است. ایران و ترکیه با ساخت این دو پهپاد راهبردی به دنبال توسعه قدرت هوایی خود هستند.

اگر بخواهیم مقایسه‌ای در خصوص دو پهپاد «شاهد ۱۳۶» و «بایراکتار» داشته باشیم، می‌بینیم که این دو پهپاد در بازه‌های مختلف مورد توجه قرار گرفته‌اند که در این گزارش به بررسی مشخصات و عملکرد این دو پهپاد راهبردی می‌پردازیم.

مشخصات و ویژگی‌های پهپاد «شاهد»

شاهد یکی از پهپاد‌های قدرتمند جمهوری اسلامی ایران است که نقش مهمی در میدان‌داری نبرد‌های حساس دارد. این پهپاد در مدل‌ها و شکل‌های مختلف تولید شده که مهمترین مدل‌های آن «شاهد ۱۲۹» و «شاهد ۱۳۶» است. «شاهد ۱۳۶» یک پهپاد انتحاری است که طول این پهپاد بین ۲.۵ تا ۳.۵ متر، وزن آن ۲۰۰ کیلوگرم و حداکثر سرعت آن ۱۸۵ کیلومتر بر ساعت است.

پهپاد «شاهد» بر اساس بررسی‌ها تا چهار هزار کیلومتر برد داشته و می‌تواند مأموریت‌های رزمی را به دقت انجام دهد. برد این پهپاد تحسین رسانه‌های خارجی را برانگیخته است. روزنامه «رای الیوم» در این زمینه عنوان کرد: برد پهپاد «شاهد» بیش از چهار هزار کیلومتر بوده که این موضوع می‌تواند یک افق جدید در جنگ‌های آتی باشد. سایت عبری‌زبان «کالکالیست» با اشاره به قدرت پروازی این پهپاد می‌نویسد: «شاهد ۱۳۶ بی» می‌تواند مسافت میان تهران تا پاریس را پرواز کند.

روزنامه «یدیعوت آحارونوت» در مقاله‌ای با اشاره به ویژگی‌های پهپاد شاهد ۱۳۶ گزارش داد: ایران، طیف وسیعی از پهپاد‌ها را در اختیار دارد که هم برای جمع‌آوری اطلاعات و هم برای انجام حملات استفاده می‌شوند. ایران سال‌های زیادی را صرف توسعه روزافزون انواع پهپاد‌ها کرده است.

این پهپاد گزینه‌ای مقرون به صرفه برای هدف قراردادن اهداف در فواصل دور است و به وسیله آن می‌توان برخی مواضع دشمنانی همچون ایالات متحده آمریکا و رژیم صهیونیستی را مورد اصابت قرار داد. این موضوع نشان می‌دهد که اگر بر روی تولید انبوه پهپاد شاهد سرمایه‌گذاری شود، می‌تواند در حمله به دوردست‌ها با هزینه‌ای به مراتب کمتر از موشک‌های «هایپرسونیک»، «کروز» و «بالستیک»، موفق ظاهر شود.

به فرض اگر ارزش یک موشک بالستیک بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ هزار دلار است، اما پهپاد‌های سبک و نیمه‌سبک با هزینه‌ای به مراتب کمتر (حتی تا کمتر از ۲۰ هزار دلار) می‌توانند اهداف را مورد اصابت قرار دهند؛ به این ترتیب در جنگ ناهمگون هم می‌توان از توان پهپادی استفاده کرد؛ بدین معنا که با هزینه کم، خسارت گسترده‌ به دشمنی وارد آوریم که به دنبال استفاده از ابزار‌های جنگی گران‌قیمت در نبرد با ما است.

وبگاه «ساینتیفیک ریسرچ» در مقاله‌ای به قلم «دانیل آمپرونا» و «الاین البوکرکه» با اشاره به توانمندی‌های پهپاد‌های کلاس شاهد می‌نویسد: پهپاد‌ها توانایی ضربه‌زدن به یک هدف با دقت و از فاصله دور را برای قدرت‌های جهان امکان‌پذیر می‌کنند.

این وبگاه می‌افزاید: کشور‌هایی که این توانایی (پهپاد‌های پیشرفته) را ندارند به هدفی قابل دسترس برای حملات پهپاد‌ی دشمنان خویش تبدیل می‌شوند.

«ساینتیفیک ریسرچ» با اشاره به سازوکار ساخت پهپاد «شاهد ۱۳۶» می‌افزاید: این پهپاد مفهوم حملات دوربرد و دقیق را متحول می‌کند؛ بدین معنا که عملیات‌هایی که از نظر تکنولوژیکی تا پیش از این به موشک‌ها و هواپیما‌های تاکتیکی گران‌قیمت نیاز داشت، اکنون می‌توان آن را با پهپاد‌های ارزان‌قیمت انجام داد؛ این یک مسابقه در حوزه فناوری و دقت تسلیحات ایجاد می‌کند.

این سایت با ادعای حمایت نظامی ایران از جنبش انصارالله یمن عنوان کرد: نسخه‌ای از پهپاد‌های شرکت «هسا» در جنگ اوکراین و روسیه نیز دیده شده است.

وبگاه «آرمای رکوگنیشن» درباره پهپاد «شاهد ۱۳۶» می‌نویسد: این پهپاد که به «کامیکازه» نیز شهرت دارد، ساخت سازمان صنایع هوایی ایران است؛ همچنین «شاهد ۱۳۶» بر پایه حملات به اهداف زمینی (اهداف روی زمین) طراحی شده است.

این وبگاه با اشاره به اینکه پلتفرم‌های جدیدی در طراحی پهپاد‌ها در حمله به اهداف مد نظر، تهیه شده است، می‌افزاید: لانچر پهپاد‌ها به‌صورت پلتفرم‌های چندتایی تعبیه شده است که چند هدف را در یک حمله در آنِ واحد مورد اصابت قرار می‌دهد.

«آرمای رکوگنیشن» با اشاره به قابلیت‌های پهپاد «شاهد ۱۳۶» گزارش داد: «شاهد ۱۳۶» در نیرو‌های مسلح ایران در سه مدل ضد «نفر» و ضد «زرهی»، ضد «استحکامات» و «جستجوگر رادار» استفاده می‌شود.

پهپاد «بایراکتار تی بی ۲»

پهپاد «بایراکتار» یکی از پرنده‌های رزمی مشهور ارتش ترکیه است که جزء محصولات نظامی پرفروش این کشور هم محسوب می‌شود. در ۲۴ آوریل ۲۰۲۳، اولین پرواز آرایش نزدیک جهان بین دو پهپاد "Bayraktar AKINCI" و "Bayraktar KIZILELMA" طی آزمایشی در یک منطقه نظامی (Corlu) انجام شد؛ سپس در نمایشگاه بین‌المللی «تکنوفست» هر دو هواپیمای بدون سرنشین (UAV) پرواز‌های نمایشی بر فراز استانبول انجام دادند.

وبگاه نشریه «حریت» درباره پهپاد «بایراکتار» می‌گوید: «بایراکتار آکینجی» یک هواپیمای جنگی بدون سرنشین در ارتفاع بالاست که توسط شرکت دفاعی ترکیه بایکار ساخته شده است؛ همچنین سه یگان اول از این پهپاد در ۲۹ اوت ۲۰۲۱ وارد خدمت نیرو‌های مسلح ترکیه شدند.

این وبگاه با اشاره به قابلیت‌های پهپاد «بایراکتار آکینجی» مدعی شده که با الحاق این پهپاد، ترکیه جزء سه کشور پیشرفته جهان در صنعت پهپادی شده و ترکیه مصمم است تا به کشور‌های پیشرو در زمینه پهپادی بپیوندد.

وبگاه یادشده با ادعای اینکه تمامی پهپاد‌های تولیدشده توسط شرکت‌های دفاعی ترکیه در سراسر جهان تقاضای بالایی دارند، عنوان کرد: قرارداد‌های صادراتی جدید با بیش از ۱۰ کشور از جمله لهستان عضو ناتو امضا شده است.

وبگاه شبکه «ت‌رت» درباره اهمیت پهپاد «بایراکتار» در صحنه نبرد می‌گوید: نسل جدید این پهپاد که توسط هوش مصنوعی و موتور توربو قدرتمند شده است، با قابلیت‌های پرواز هوشمند، سرعت بالا و توانایی پرواز در ارتفاع برتر، تست عملکرد خود را با موفقیت پشت سر گذاشته است.

این وبگاه خبری رسمی ترکیه می‌افزاید: این پهپاد نسل جدید می‌تواند توازن نیرو‌ها در میدان نبرد را تغییر دهد. مهم‌ترین هدف ساخت این پهپاد، برخاستن و نشستن بر روی ناو هواپیمابر است (که البته این موضوع اخیراً محقق شده است). 

نشریه «جینز دیفنس» در این زمینه می‌نویسد: اخیراً در بیانیه‌ای اعلام شده که گروه دفاعی اماراتی «اج» با بایراکتار برای ادغام بمب هدایت‌شونده «دیزرت استینگ ۱۶ یا همان دی اس ۱۶» خود بر روی هواپیمای بدون سرنشین «بایراکتار تی بی ۲» شرکت ترکیه‌ای کار می‌کند. «اج» در بیانیه‌ای اعلام کرد که برنامه این است که در ابتدا بمب‌های «دیزرت استینگ ۱۶ یا همان دی اس ۱۶» را با این پهپاد ادغام کند و این رخداد به‌عنوان بخشی از توافق‌نامه اتحاد استراتژیک خود با بایکار ادغام کند و (سازوکار تحویل) محموله‌های دیگر را نیز (در آینده نزدیک) پیگیری خواهند کرد. در این بیانیه به نقل از «سلچوک بایراکتار»، رئیس و مدیر ارشد فناوری بایکار، عنوان شده است: ادغام «دیزرت استینگ ۱۶ یا همان دی اس ۱۶» و سایر سلاح‌ها و سیستم‌های «اج» گزینه‌های ارزشمندی در پهپاد‌های ما خواهند بود.

در اینجا ذکر یک نکته اجتناب‌ناپذیر است و آن تفاوت تولیدات صنایع نظامی جمهوری ترکیه با صنعت دفاعی جمهوری اسلامی ایران است. ترکیه در شرایط غیرتحریمی و تعامل با اکثر کشور‌های جهان توانسته صنایع هوایی خود را توسعه دهد؛ اما صنعت هوایی ایران ده‌ها سال است که تحت شدید‌ترین تحریم‌ها قرار دارد و پیشرفت‌های امروز نشان‌دهنده توانمندی و خودکفایی نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران است؛ بدین معنا که با وجود عضویت جمهوری ترکیه در پیمان آتلانتیک شمالی و ارتباط آزاد و بدون محدودیت با جهان، اما تولیدات این کشور در صنعت پهپادی آن‌طور که انتظار می‌روند، رشد نداشته است.

برای مثال، امروز ایران در صنعت پهپادی جزء پنج قدرت اول جهان و در حوزه موشکی جزء بهترین‌ها در منطقه و جهان است؛ اما صنعت نظامی ترکیه همین چند وقت اخیر تنها یک موشک سطح به سطح با برد ۸۰۰ کیلومتر را آزمایش کرد که نشان از شکاف عمیق و ضعف وزارت دفاع ترکیه در این حوزه مهم و راهبردی است؛ چرا که موشک‌ها بخش مهمی از قدرت رزم ناهمگون را تشکیل می‌دهند که ارتش ترکیه برای رسیدن به نقطه مطلوبش، فاصله زیادی دارد.

در حوزه پهپادی، ممکن است پهپاد «بایراکتار» به خاطر ارتباطات دیپلماتیک ترکیه با کشور‌های جهان و واسطه‌گری ایالات متحده فروش بیشتری از نظر کمیت و رقم فروش نسبت به پهپاد «شاهد ۱۳۶» داشته باشد؛ اما از نظر شهرت و عملکرد یقیناً پهپاد «شاهد ۱۳۶» با اختلاف قابل توجه از پهپاد «بایراکتار» جلوتر است.

انتهای پیام/ 281