به گزارش گروه بینالملل دفاع پرس، با آغاز بحران در سوریه در سال٢٠١٢، با سرعت خیرهکنندهای آنچه بهار عرب در دمشق از سوی رسانههای عربی و غربی خوانده میشد، به سرعت بهسمت و سوی پرتگاه جنگ داخلی تمامعیار پیش رفت.
این جنگ داخلی تمام عیار، کار را به جایی رساند که این روزها صحبت از کشتهشدن حدود ۴٠٠هزار نفر و آوارگی بیش از ١١میلیون نفر از مردم سوریه است. در این بین، ساختار نظام بینالملل و سازمان ملل متحد نیز علیرغم تمامی ادعاهای خود نتوانست بحران در سرزمین شام را مهار کند. رفتار دوگانه و کند نهادهایی چون سازمان ملل متحد و همراهی محور غربی و ارتجاع عربیترکی با تندروهای سلفی و تکفیری امروز سوریه را عملابه ویرانهای ناامن بدل کرده است.
به قول برخی تحلیلگران، این روزها در سوریه جنگ جهانی سوم در جریان است. جنگی که ابعاد هویتی، درون تمدنی و حتی بین تمدنی دارد. نبردها در سوریه این روزها صفبندیها و جنگ نیابتی را به سطحی آشکار ارتقا داده است؛ به گونهای که عوام نیز میتوانند آن را به عنوان نبردی نیابتی تشخیص دهند. این روزها با برقراری آتشبس شکننده از ٨ اسفند در سوریه شاهد افت تلفات و کشتارها در این کشور هستیم، اما نبردی پنهانتر در شطرنج سیاست بر سر سرنوشت سوریه در گرفته است.
در یک سو، اعراب با محوریت عربستان سعودی و حاکمان مغرور ترکیه با کمک اربابان غربی خود اصرار به حاکمیت دیکتهشده خود برای مردم سوریه دارند و از سوی دیگر، ایرانیها و روسها بر تعیین سرنوشت ملت سوریه بر اساس راهکارهای سوریسوری اصرار دارند.
پیش از توافق میان روسها و آمریکاییها و آغاز رسمی آتشبس، شورای امنیت سازمان ملل متحد با تصویب قطعنامه شماره ٢٢۶٨ به اتفاق آرا از تمامی طرفهای درگیر در سوریه خواسته بود به توافق مسکو- واشنگتن برای برقراری آتشبس در سوریه پایبند بمانند.هرچند تکفیری ها در چندین مقطع این دستور شورای امنیت را با حملات گاه و بیگاه خود نقض کردند.
در فضای میدانی نبردها در سوریه نیز اگرچه به اصطلاح آتشبس پس از ۵سال نبردی تمام عیار و ویرانگر برقرار شده است، اما ظاهراً فتنهانگیزیهای نیابتی اسلامگرایان عملگرا و سکولار حزب عدالت و توسعه ترکیه و رژیم وهابی عربستان سعودی در صحنه میدانی همچنان و حتی گاهی بیشتر از گذشته ادامه دارد.
تجربه جالبی است میدان سوریه در این روزها؛ تجربهای که اسلام سکولار و اسلام قشری و وهابی را که در ظاهر مقابل یکدیگر ایستادهاندبه یکدیگر پیوند می زند.
در خروجی میدانی، ریاض و آنکارا، پس از شکست سیاستهای خود در سوریه و پیشروی محور مقاومت در دو ماه اخیر، تجهیز معارضان و تجدید قوای آنها را در محورهای حلب و لاذقیه در دستورکار خود قرار دادهاند.
سازمان اطلاعات و امنیت ترکیه موسوم به «میت» به همت دلارهای شیخنشینهای عرب منطقه خلیجفارس که این روزها خود به علت جنگ قیمتها علیه ایران در وضعیت خوبی به سر نمیبرند، تجهیزات فراوان آمریکایی و غربی را در اختیار داعش، جیش الاسلام و دهها گروه تروریستی دیگر قرار دادهاند تا شاید آن ها بتوانند جلوی پیشروی های اخیر مقاومت را بگیرند.
در نگاه ریاض و آنکارا بازی شطرنج در شامات و سراسر منطقه بر مبنای بازی با حاصل جمع صفر و باخت – باخت معنا پیدا میکند.
آمریکاییها نیز که این روزها مورد انتقاد معارضان سکولار و سلفی بشار اسد قرار دارند، بسیار زیرکانه مأموریت پلیس بد را به عادل الجبیر، وزیر جوان و بیتجربه امور خارجه عربستان و رجب طیب اردوغان واگذار کردهاند.
جان کری و سیاستگذاران کاخ سفید نیز مانند همیشه نگران هستند در تقابل میان محور سنی با محور شیعه در منطقه، هرگونه گرایش شدید به سوی یک گروه در نزد گروه دیگر باعث تضعیف اهداف بلندمدت آنها در غرب آسیا و شمال آفریقا شود.
اما اتاق فکرهای کاخ سفید برخلاف عربستان سعودی و ترکیه بازیگران چیرهدستتری در عالم سیاست هستند.
ایالات متحده آمریکا در ماههای پایانی دولت اوباما با زیرکی خاص اقدام به تبلیغات ضد شیعی می کند و کماکان با پیش بردن سیاست جنگ مذهب علیه مذهب به دنبال پیشبردن نیات ضدشیعی خود با ظاهری بیطرفانه در منطقه است. امری که آن ها با تجربه مقرون به صرفه بودنش در مقابل راههای دیگر رسیدهاند.
متحدان سنی خوددر محور سیاسی، معارضان این آتشبس را زمینهای برای مطرحشدن آنها در قیاس با محور نظامی و فرصتی برای کاهش اختلافها و رقابتها در داخل خود میدانند.
روشن است که این مسئله به این دلیل است که پیش از این نیز بین قطب اخوانی و سلفی معارضان با قطب سکولار اختلافهای شدیدی در نحوه عملکرد و اهداف میان مدت وجود داشت.
حال باید دید که بازیهای سیاسی و فضای میدانی در آینده میتواند به تداوم آتشبس و برگزاری گفتگوهای سیاسی منجر شود یا اینکه در عمل آتشبس بهانهای بوده است برای کشتارها و نبردهای بیپایان دیگر و تغییر معادلات. این روزها توپ در زمین معارضان بشار اسد و حامیان منطقهای و غربی آنهاست.
*کارشناس ارشد مسائل بینالملل
