گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس - سردار فتح‌الله جعفری، رئیس مؤسسه فرهنگی و هنری شهید «حسن باقری»؛ سردار شهید سپهبد محمد باقری متولد ۱۳۳۹ فرزند مجید برادر کوچکتر شهید حسن باقری بنیانگذار اطلاعات عملیات جنگ بود که پس از شهادت حسن باقری مسئولیت اطلاعات عملیات قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) را به عهده گرفت و به عنوان یکی از فرماندهان مهم و تاثیرگذار توانست نقش مهمی را در جنگ ایفا کند.
وی که از مهرماه سال ۱۳۵۹ وارد جنگ شده بود، در عملیات‌های سال ۵۹ حضور پیدا کرد و نقش شناسایی و اطلاعاتی از دشمن بعثی در کنار برادرش حسن باقری داشت. نیمه اول سال ۱۳۶۰ در شناسایی عملیات‌های محدود تا شهریور ۱۳۶۰ شرکت کرد و توانست راهکار‌ها و محور‌های عملیات با حمید معینیان زیر نظر حسن باقری شناسایی و در اجرای موفقیت آمیز این عملیات‌ها نقش ایفا کند.
از مهرماه ۱۳۶۰ و در اجرای عملیات ثامن‌الائمه (ع) و طریق‌القدس از فرماندهان اطلاعات جنگ بود، شناسایی دقیق از دشمن و راهکار‌های ورود به عقبه دشمن با دیگر مسئولین اطلاعات عملیات را از اقدامات موثر وی می‌دانیم. در عملیات فتح‌المبین مسئول اطلاعات عملیات قرارگاه فتح در کنار سردار سرلشکر «سید یحیی صفوی» بود و با شناسایی دقیق نقاط قوت و ضعف دشمن بعثی و مسیر‌های صعب العبور عقبه نیرو‌های ارتش بعث و بخصوص لشکر یک مکانیزه سپاه چهارم عراق را در تنگه ذلیجان، تنگه رقابیه و برقازه شناسایی کرد و مسیر رزمندگان اسلام را برای دستیابی به عمق مواضع دشمن هموار ساخت تا اینکه عقبه آنها توسط دو قرارگاه مشترک فتح و نصر در تنگه برقازه بسته شود و منجر به آزادسازی ۲۴۰۰ کیلومترمربع از مناطق اشغالی، شکست سنگین سپاه چهارم عراق و اسارت ۱۶ هزار نفر از نیرو‌های ارتش بعث عراق شد.
سردار سپهبد شهید محمد باقری در عملیات بیت‌المقدس و فتح خرمشهر مسئول اطلاعات عملیات قرارگاه فتح در کنار سپهبد شهید غلامعلی رشید بودند. نقش وی در شناسایی دقیق محور قرارگاه فتح در کنار قرارگاه نصر به فرماندهی حسن باقری به آزادی خرمشهر ختم می‌شد، انتخاب مسیر رسیدن به جاده اهواز خرمشهر را با عبور از کارون و رسیدن به جاده دقیق شناسایی کرد. قرار بود عملیات در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۶۱ آغاز شود، اما محمد باقری در شناسایی‌ها متوجه شد سپاه سوم عراق اقدام ایجاد یک خط دفاعی در ۷ کیلومتری غرب کارون دست زده و این اقدام را به برادرش حسن باقری و غلامعلی رشید اطلاع داد، و این خبر در قرارگاه کربلا منجر به عملیات زودرس در دهم اردیبهشت ۱۳۶۱ شد.
وی در شناسایی‌ها و راهکار‌های عملیات فتح خرمشهر در قرارگاه فتح و در کنار برادرش حسن باقری و فرمانده‌اش غلامعلی رشید توانست نقش مهمی را شناسایی و راه کار‌های رسیدن اهداف مهم در این عملیات و پیروزی بدست آورد، دقت، توجه، شناخت دقیق دشمن، کشف راهکار‌هایی مناسب برای دور زدن و اسارت نیرو‌های ارتش بعث عراق، در مناطق جنگی با همفکری برادرش حسن باقری، آن هم با یک دشمن قدرتمند، منجر به شکست ارتش بعث عراق شد.
تیم طراحی عملیات‌ها، که غلامعلی رشید، حسن باقری و رحیم صفوی بودند، اطلاعات محمد باقری کمک شایانی به آنها بود. عملیات رمضان هرچند همه اهداف تعیین شده محقق نگردید، اما تجربه بسیار ارزشمندی برای فرماندهان و بخصوص محمد باقری در اطلاعات بود. پس از این عملیات محمد باقری در شهریور ۱۳۶۱ مسئولیت اطلاعات عملیات قرارگاه کربلا را به عهده گرفت. تسلط اطلاعاتی وی بر منطقه حمرین از جبل فوقی تا عین منصور به طول ۴۲ کیلومتر، کشف راهکار‌های عملیات و رسیدن به عمق مواضع دشمن از اقدامات مهم محمد باقری در آستانه عملیات محرم بود.
برادرش حسن باقری فرمانده قرارگاه کربلا مسئولیت اجرای عملیات محرم را به عهده داشت. محمد باقری در عملیات محرم مجروح شد و با سر باند پیچی شده خبرنگاران داخلی و خارجی را در منطقه عملیاتی محرم توجیه کرد و هنگامی که منطقه جبل حمرین را تشریح می‌کرد، هواپیما‌های رژیم بعث عراق همان منطقه را بمباران کردند، درحالی که محمد توجهی به آن نکرد و تعجب خبرنگاران را به همراه داشت.
محمد باقری پس از عملیات محرم در شناسایی‌ها همراه برادرش حسن باقری از فاو تا دهلران را شناسایی کرد. حتی نهم بهمن ۱۳۶۱ که برای شناسایی منطقه فکه شمالی رفته بودند، یک قدم تا شهادت داشت. اینکه به فرمان برادرش حسن باقری برای پیدا کردن مختصات دقیق سنگر دیده‌بانی از سنگر بیرون آمد و همان زمان گلوله‌ای در سنگر فرود آمد و حسن باقری و یارانش به شهادت رسیدند. شهادت حسن باقری در ۹ بهمن ۱۳۶۱ در منطقه فکه، خسارت جبران‌ناپذیری برای کشور و جنگ بود، بار سنگین اطلاعات عملیات جنگ در قرارگاه خاتم انبیاء به عهده وی واگذار شد.
نقشه مناطق جنوب و غرب که حسن باقری برای جنگ کار کرده بودند؛ محمد باقری تکمیل کردند و به چاپ رساندند که می‌توان مدعی شد دقیق‌ترین نقشه‌های جنگ بود. محمد باقری در ادامه جنگ در سال ۱۳۶۲ و عملیات‌های والفجر ۲ در پیرانشهر، والفجر ۳ در مهران و والفجر ۴ در مریوان علاوه بر نقش اطلاعات جنگ در جمع فرمانده اداره‌کننده جنگ نقش ایفا کردند و از مسئولین رده بالای جنگ محسوب می‌شدند.
محمد باقری در عملیات خیبر در کنار محسن رضایی و غلامعلی رشید باز هم نقش اطلاعاتی خود را داشت. نقش مهم او در بالا بردن کیفیت شناسایی‌ها، بررسی راهکار‌ها با دشمنی مجهز و قدرتمند باعث شد تا ابتکار عمل از فرماندهی جنگ از دست نرود. با زمینگیر شدن هواپیما‌های آر-اف ۴ گردان شناسایی، محمد باقری پهپاد را وارد جنگ کرد و موفق شد عکس‌های دقیق از مناطق تهیه کند و شناسایی دقیقی از عمق مواضع دشمن بدست آورد، در عملیات بهره برد و موفق به شناخت دقیق عمق مواضع دشمن بعثی شد.
محمد باقری در فتح فاو دو نقش مهم ایفا کرد، فریب دشمن بعثی، استخبارات ارتش بعث عراق با شش هزار نیروی اطلاعاتی، آواکس‌های عربستان و حمایت حامیان او از طرح فریب اطلاعاتی او شکست سنگین خورد و صدام مسئول استخبارات که از ژنرال‌های کهنه کار بود برکنار کند. بعد هم سناسایی دقیق فاو راه رزمندگان اسلام را برای رسیدن به شبه جزیره فاو هموار کرد و حتی زمان دقیق اجرای عملیات را تعیین کرد.
محمد باقری با بررسی جدول جذر و مد و مطالعه ۲۰ سال جذر و مد متوجه بهترین زمان برای اجرای عملیات فاو شد که چه شب و چه ساعتی بهترین زمان اجرای عملیات فاو است. با این محاسبه به فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیاء طی نامه‌ای رسما نوشت اجرای عملیات باید در شب ۲۰ بهمن ماه انجام شود. دشمن که در منطقه هور منتظر عملیات بود ناگهان چشم باز کرد و متوجه شد خلیج فارس و شبه جزیره فاو را از دست داد و مجبور شد ۷۵ روز نبرد سختی را با ما داشته باشد.
فریب دشمن، فتح فاو، حتی تعیین زمان اجرای عملیات نقش کلیدی محمد باقری جوانترین فرمانده جنگ بود. با این اطلاعات دقیق و هوش و ذکاوت بالا در این دوران از طراحان جنگ، فرماندهان برجسته و مسئول اطلاعات عملیات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود. در حین اجرای عملیات فاو در آخرین روز‌های سال ۱۳۶۴ در قرگاه خاتم الانبیاء (ص) در یک جلسه که حجت‌الاسلام اکبرهاشمی رفسنجانی فرمانده قرارگاه و اعضای رده یک فرماندهی حضور داشتند، محمد باقری گفت ارتش بعث عراق در ۱۳ منطقه در سراسر مرز به ما حمله خواهند کرد، فرمانده قرارگاه پرسیدند شما از کجا می‌دانید؟ محمد باقری با خونسردی گفت: برای اینکه مسئول اطلاعات هستم و دشمن را رصد می‌کنم.
دوشب بعد عراق حملات خود را در سراسر مرز آغاز کرد، در جزیره مجنون، چذابه، فکه، حمرین، مهران، سومار، مریوان، شاخ شمیران، پیرانشهر و ...، هرکدام از این مناطق نیاز به مقابله داشت، بخصوص عراق مهران را اشغال کرد و اعلام کرد، مهران بجای فاو! وقتی مهران اشعال شد به اتفاق آقارحیم، محمد باقری، اصغر کاظمی به مهران رفتیم و تسلط اطلاعاتی محمد را در آنجا شاهد بودیم. هر چند باز هم با شناسایی دقیق ایشان عملیات کربلای ۱ در مهران دهم تیر انجام و منجر به شکست سنکین دشمن شد و مهران آزاد شد.
سال ۱۳۶۵ و اجرای عملیات کربلای ۴ و ۵ باز هم نقش مهم و کلیدی محمد باقری به عنوان اطلاعات عملیات قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) را شاهد بودیم. بخصوص پس از اینکه اهداف کربلای ۴ تامین نشد در شناسایی و برنامه‌ریزی کربلای ۵ به‌خوبی توانست نقاط ضعف دشمن را کشف و درکنار فرماندهان عالی جنگ نقش مهم خود را ایفا کند. یگان‌های رزم تا شش کیلومتری بصره پیشروی کنند و منجر به تصویب قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل شد. نقش کلیدی وی در نبرد‌های سال ۱۳۶۶ در منطقه غرب و جنوب، عملیات‌های کربلای ۱۰، نصر ۲، شناسایی در منطقه غرب تا کرکوک را می‌توان از اقدامات مهم وی ذکر کرد.
پس از پایان جنگ رئیس اداره اطلاعات ستاد کل نیرو‌های مسلح، معاون هماهنگ‌کننده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء (ص) معاون اطلاعات عملیات و معاون ارکان ستاد کل نیرو‌های مسلح و استاد دانشگاه به عنوان انتقال تجارب ارزشمند، از مسئولیت‌های وی بود. در سال ۱۳۸۷، سردار محمد باقری به درجه سرلشکری ارتقا پیدا کرد. او جوانترین فرماندهانی بود که پیش از تصدی فرماندهی کل سپاه، ارتش یا ستاد کل نیرو‌های مسلح به این درجه رسید و از ۸ تیر ۱۳۹۵ با حکم رهبر معظم انقلاب و فرمانده کل قوا به عنوان رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح به عنوان عالی‌ترین نهاد نظامی ایران تا شهادت انتخاب و خدمات ارزنده‌ای به نیرو‌های مسلح کرد. این شهید بزرگوار دارای یک نشان درجه یک و دو نشان درجه سه فتح و یک نشان درجه دو نصر بود. وی از مؤسسان انجمن ژئوپلیتیک ایران بود. سردار سپهبد محمدباقری آبان سال ۱۳۹۸، در فهرست تحریم‌های خزانه‌داری آمریکا قرار گرفت.
سردار سپهبد محمد باقری متولد میدان خراسان تهران پس از طی دبستان و دبیرستان، پس از انقلاب، در رشته مهندسی مکانیک دانشگاه پلی‌تکنیک پذیرفته شد و تا زمان تعطیلی دانشگاه‌ها به دلیل انقلاب فرهنگی در بهار ۱۳۵۹ در این دانشگاه مشغول به تحصیل بود. او بعد‌ها دکتری جغرافیای سیاسی را از دانشگاه تربیت مدرس اخذ کرد. اما آنچه در این دوران خودم شاهد بودم، از سال ۱۳۵۹ که ایشان آشنا شدم، در اطلاعات عملیات و یا گلف اهواز، قرارگاه کربلا، قرارگاه خاتم‌الانبیاء و سال ۱۳۶۳ که در اهواز دریک خانه باهم زندگی کردیم تا روز‌های قبل شهادت، محمد باقری از سطح زندگی ساده برخوردار بود.
سطح زندگی وی در حد کمتر از متوسط جامعه بود. در جایگاه مسئولیتی خودش را امانت دار مردم می‌دانست. شخصیتی محبوب، مردمی، متواضعانه و دوست داشتنی داشت. سخنانش سنجیده بود، با همه افراد با محبت و صمیمیت برخورد می‌کرد. هرگز کسی را نیازرد، دیگران را برخودش ترجیح می‌داد. به افرادی که از ابتدای جنگ باوی کار می‌کردند، تا آخر وفادار بود. در نیرو‌های مسلح به دنبال معیشت، مسکن و نیازمندی‌های آنها بود.
سردار سپهبد محمد باقری بامداد جمعه ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ در حمله اسرائیل به تهران به شهادت رسید و به برادرش و جمع یاران شهید و همرزم پیوست و جای او همانند برادرش برای همیشه خالی ماند. از اینکه عجولانه و در فرصت کم بدون استفاده از منابع از ذهنم استفاده کردم، انشاءالله ابعاد شخصیت و اقدامات موثر عالی‌ترین مقام فرماندهی بعد از فرمانده کل قوا را به اطلاع ملت عزیز به برسانیم.
انتهای پیام/ 112
