گروه بین‌الملل دفاع‌پرس: تحولات سال‌های اخیر در سوریه، از آغاز بحران داخلی تا شکل‌گیری مناطق نفوذ مجزا میان بازیگران مختلف منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، زمزمه‌هایی مبنی بر تجزیه این کشور را تقویت کرده است. این روند که اکنون رنگ و بوی واقعیت نیز به خود گرفته، نه‌تنها آینده سوریه را تیره کرده، بلکه تهدیدی جدی و خطرناک برای همسایگان این کشور، به خصوص ترکیه محسوب می‌شود.
تجزیه سوریه؛ واقعیتی در حال شکل‌گیری
با گذشت بیش از ۱۰ سال از آغاز جنگ داخلی در سوریه، ساختار حاکمیت این کشور دچار تغییرات فراوان و بنیادینی شده است. کنترل مناطق به شکلی ناپایدار میان دولت مرکزی، گروه‌های کردی (به‌ویژه در شمال و شمال‌شرق)، نیرو‌های معارض مورد حمایت ترکیه و حتی گروه‌های تروریستی تقسیم شده است. در چنین شرایطی، ایجاد واحد‌های شبه‌خودمختار یا دولت‌های محلی - به ویژه در مناطق کردنشین - به موضوعی جدی و خطرناک تبدیل شده که عملاً زمینه‌های تجزیه کشور سوریه را فراهم می‌کند.
چرا ترکیه باید نگران باشد؟
ترکیه به عنوان کشوری با جمعیت فراوان کردها در شرق و جنوب‌شرق، به‌شدت نسبت به شکل‌گیری یک منطقه خودمختار کردی در شمال سوریه حساس است. تجربه تلخ عراق و ایجاد اقلیم کردستان، اکنون در سوریه در حال تکرار است؛ آن هم با پشتیبانی آشکار آمریکا از «نیرو‌های دموکراتیک سوریه» که ستون فقرات آن را YPG تشکیل می‌دهد؛ گروهی که ترکیه آن را شاخه‌ای از پ.ک.ک می‌داند.
بر همین اساس، اگر پروژه خودمختاری کردها در سوریه موجب تجزیه این کشور شود ترکیه نیز با خطراتی راهبردی مواجه خواهد شد که مهمترین آنها شامل «افزایش تحرکات تجزیه‌طلبانه در داخل ترکیه»، «تهدیدات مرزی از سوی گروه‌های مسلح کردی»، «اختلال در امنیت ملی و کاهش نفوذ ژئوپلتیک آنکارا در منطقه» و «قطع پیوند‌های استراتژیک با متحدان ناتو در صورت اقدام نظامی مستقیم» است.
مسیر‌های پیش‌روی ترکیه
حال با توجه به تمامی مسائل و موضوعات گفته شده باید بگوییم که ترکیه هم‌اکنون در برابر دو گزینه دشوار «ادامه عملیات نظامی محدود در شمال سوریه برای ایجاد منطقه حائل و جلوگیری از گسترش نفوذ کردها» و «تعامل و مذاکره با دمشق برای تقویت حاکمیت مرکزی سوریه به عنوان راه‌حلی برای مقابله با پروژه‌های تجزیه‌طلبانه» قرار دارد.
بر همین اساس هم ترکیه در هر دو مسیر، باید میان ملاحظات داخلی، روابط بین‌المللی و ضرورت‌های امنیتی توازن برقرار کند؛ کاری که در فضای ژئوپلتیک کنونی منطقه آنچنان هم ساده نخواهد بود. زیرا آنقدر وضعیت و شرایط امروز منطقه پیچیده و بحرانی است که آنکارا برای درپیش گرفتن هرکدام از این دو مسیر با سختی‌ها و دشواری‌های فروان و غیرقابل پیش‌بینی رو‌به‌رو خواهد بود. ضمن اینکه ترکیه باید رژیم صهیونیستی را هم به این معادله اضافه کند که در ان صورت آنکارا با وضعیتی بسیار پیچیده روبرو خواهد شد.
درگیری‌ها در استان سویدا
از طرف دیگر، وزیر امور خارجه ترکیه از رصد تحرکات نگران‌کننده در سراسر سوریه خبر داد و هشدار داد که برخی گروه‌ها در حال سوء‌استفاده از ناآرامی‌های اخیر برای تجزیه این کشور هستند. «هاکان فیدان» اعلام کرد که آنکارا پس از بروز درگیری میان عشایر بدوی و جامعه دروزی در استان سویداء در جنوب سوریه، تحرکاتی را در مناطق شمالی، جنوبی، شرقی و غربی این کشور رصد کرده است.
وی گفت: «ما به‌عنوان ترکیه موظف بودیم نسبت به خطر تجزیه سوریه هشدار دهیم و این کار را انجام دادیم، چراکه خواهان حفظ وحدت و تمامیت ارضی سوریه هستیم. حفظ ثبات، نظام و وحدت در کشورهای همسایه برای آنکارا از اولویت برخوردار است.»
هاکان فیدان به طرز آشکاری نگران و وحشت‌زده به نظر می‌رسد و این بیش از هر چیز ناشی از احساس خطر درباره احتمال تجزیه ترکیه در ادامه تحولات سوریه است. وی که پیش از این ریاست دستگاه اطلاعاتی ترکیه را بر عهده داشت پس از سقوط حکومت بشار اسد رفتارهای ناپخته‌ای با هدف قدرت‌نمایی و فخرفروشی از خود به نمایش گذاشت که حالا با احساس وحشت و اضطراب جایگزین شده است.
موضوع مهم و قابل توجه دیگر درگیری‌های اخیر در استان «سویدا» در سوریه است. با اینکه این استان از نظر جغرافیایی نزدیک به مرز ترکیه نیست و در جنوب سوریه و نزدیک اردن قرار دارد، اما تحولات آن پیامدهای غیرمستقیمی برای ترکیه دارد. در حقیقت ترکیه نگران الگوی تجزیه‌طلبی در سوریه است، چون همین روند می‌تواند در شمال سوریه توسط کردها تکرار شود و امنیت مرزهای جنوبی‌اش را تهدید کند.
جمع‌بندی
با توجه به تمامی مسائل مطرح شده باید گفت که تجزیه سوریه دیگر صرفاً یک سناریوی فرضی نیست؛ روندی است که در صورت عدم مهار، می‌تواند دومینوی بی‌ثباتی را در سراسر منطقه و در میان تمامی کشور‌ها فعال کند. در این میان، ترکیه به عنوان یکی از بازیگران کلیدی و همسایه سوریه، بیش از دیگران در معرض خطر این تحولات گسترده و غیرقابل پیش‌بینی قرار دارد و اکنون زمان گرفتن تصمیم‌های بزرگ در آنکارا است؛ تصمیم‌هایی که آینده منطقه را شکل خواهند داد.
انتهای پیام/ ۱۳۴
