گروه بین‌الملل دفاع‌پرس: اخیراً، «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا، دستور جابجایی دو زیردریایی هسته‌ای این کشور به «مناطق مناسب» را صادر کرده است. این اقدام در پی ناامیدی او از مذاکرات صلح برای پایان دادن به جنگ روسیه در اوکراین صورت گرفته است. با این حال، ترامپ در اظهارات خود مشخص نکرده است که آیا زیردریایی‌های موردنظر دارای موتور هسته‌ای هستند یا زیردریایی‌هایی هستند که موشک‌های هسته‌ای را حمل می‌کنند.
موضوع مهم دیگر در این میان اینکه، به دلیل پروتکل‌های نظامی آمریکا، مکان دقیق این زیردریایی‌ها اعلام نشده است. بر همین اساس فقدان جزئیات در این زمینه، تحلیل دقیق‌تر را دشوار می‌کند.
مقایسه توان هسته‌ای آمریکا و روسیه
برای درک بهتر این اقدام، لازم است توان هسته‌ای دو کشور را مقایسه کنیم. آمریکا و روسیه در مجموع حدود ۸۷ درصد از کل زرادخانه هسته‌ای جهان را در اختیار دارند و حدود ۸۳ درصد از کلاهک‌های هسته‌ای مستقر یا آماده برای عملیات، در کنترل این دو رقیب ژئوپلیتیک است. بر اساس گزارش فدراسیون دانشمندان آمریکایی، تا ژانویه ۲۰۲۵، حدود ۱۲ هزار و ۲۴۱ کلاهک هسته‌ای در اختیار ۹ کشور جهان قرار دارد.
بر اساس داده‌های انجمن غیر‌انتفاعی کنترل تسلیحات، آمریکا هزار و ۴۱۹ کلاهک استراتژیک و روسیه هزار و ۵۴۹ کلاهک استراتژیک را روی صد‌ها بمب‌افکن و موشک مستقر کرده‌اند. این اعداد نشان‌دهنده برابری نسبی در تعداد کلاهک‌های استراتژیک است، اما به تبع، تفاوت‌هایی در ساختار و نوع تسلیحات وجود دارد.
آمریکا اولین انفجار آزمایشی هسته‌ای خود را در ژوئیه ۱۹۴۵ انجام داده و سپس ماه بعد، دو بمب اتمی را بر روی شهر‌های هیروشیما و ناگازاکی ژاپن رها کرد. چهار سال بعد نیز اتحادیه جماهیر شوروی، اولین آزمایش هسته‌ای خود را انجام داد.
ناوگان زیردریایی‌های هسته‌ای
آمریکا با داشتن ۷۱ زیردریایی هسته‌ای، بزرگ‌ترین نیروی زیرسطحی جهان را در اختیار دارد. این ناوگان شامل ۱۴ زیردریایی بالستیک کلاس اوهایو (SSBN)، ۴ زیردریایی هدایت‌شونده کلاس اوهایو (SSGN) مجهز به موشک‌های تاماهاوک برای عملیات ویژه و حدود ۵۳ زیردریایی تهاجمی سریع برای جمع‌آوری اطلاعات، جنگ ضدزیردریایی و پشتیبانی موشکی است.
در مقابل، نیروی دریایی روسیه کمتر از ۳۰ زیردریایی هسته‌ای دارد که شامل حدود ۱۰ زیردریایی بالستیک استراتژیک (ترکیبی از کلاس بوری مدرن و کلاس دلتا IV قدیمی‌تر) مجهز به موشک‌های بولاوا، چند زیردریایی کروز موشکی استراتژیک و حدود ۶ زیردریایی تهاجمی کلاس آکولا برای مأموریت‌های چندمنظوره و ضدکشتی است. روسیه در حال سرمایه‌گذاری در گسترش ناوگان خود از طریق زیردریایی‌های کلاس یاسن-ام است، اما همچنان از نظر تعداد و تنوع، از آمریکا عقب‌تر است.
تاکنون، کرملین یا مقامات ارشد روسیه همانند «دیمیتری مدودف» به‌صورت عمومی به دستور جابجایی زیردریایی‌های هسته‌ای واکنشی نشان نداده‌اند. بااین‌حال، «ویکتور وودولاتسکی»، معاون رئیس کمیته امور کشور‌های مشترک‌المنافع در دومای دولتی روسیه، اظهار کرده که روسیه به‌طور قابل‌توجهی زیردریایی‌های هسته‌ای بیشتری در اقیانوس‌های جهان دارد و زیردریایی‌های آمریکایی مدت‌هاست تحت کنترل روسیه هستند. وودولاتسکی، معتقد است که این اقدام نیازی به پاسخ خاصی ندارد، زیرا دست برتر از آن روسیه است. گرچه این ادعا به نظر ماجراجویانه می‌آید، اما گویای جدیت روسیه برای هرگونه تقابل احتمالی با آمریکا است.
تأثیر جابجایی زیردریایی‌ها بر تنش‌ها
برای ارزیابی تأثیر این اقدام، می‌توان به تجربه مشابه در سال ۲۰۱۷ اشاره کرد. در آن زمان، ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری خود اعلام کرد که دو زیردریایی هسته‌ای به شبه‌جزیره کره اعزام کرده است. این اقدام به کاهش تنش‌ها منجر و موجب دیدار غیرمنتظره او با حاکم کره شمالیشد . بااین‌حال تنش کنونی با روسیه متفاوت است و نمی‌توان با اطمینان گفت که این جابجایی به نتیجه مشابهی منجر خواهد شد.
«هانس‌ام کریستنسن: مدیر پروژه اطلاعات هسته‌ای در فدراسیون دانشمندان آمریکایی، این اقدام را موجب تشدید تنش‌ها توصیف کرده است. او معتقد است که اشاره به تهدید هسته‌ای در این مرحله غیرمناسب است، زیرا روابط آمریکا و روسیه هنوز به نقطه‌ای نرسیده که تسلیحات هسته‌ای نقشی مستقیم در آن ایفا کند و تنها به‌عنوان یک عامل بازدارنده محسوب می‌شود. کریستنسن، همچنین اذعان داشت که تهدیدات هسته‌ای مکرر روسیه باعث شده است که غرب این تهدیدات را صرفاً لفاظی روسیه تلقی کند و از میزان تاثیر کلام مسئولین این کشور، کاسته شود.
از سوی دیگر، بعید به نظر می‌رسد که جابجایی زیردریایی‌ها، روسیه را به تسریع در توافق آتش‌بس در اوکراین ترغیب کند. کریستنسن تأکید می‌کند که زیردریایی‌های هسته‌ای آمریکا همواره در مناطقی مانند اقیانوس اطلس مستقر هستند و روسیه از این موضوع آگاه است. بنابراین، این اقدام احتمالاً تغییری اساسی در محاسبات استراتژیک روسیه ایجاد نخواهد کرد.
در پایان باید به این نکته توجه داشت که دستور جابجایی زیردریایی‌های هسته‌ای توسط «دونالد ترامپ» بیش از آنکه یک تغییر عملیاتی باشد، به نظر می‌رسد یک ابزار دیپلماتیک برای اعمال فشار بر روسیه است. با توجه به برتری آمریکا در تعداد و تنوع زیردریایی‌های هسته‌ای، این اقدام می‌تواند به‌عنوان نمایش قدرت تلقی شود.
انتهای پیام/ ۱۳۴
