به گزارش دفاع‌پرس از یزد؛ به مناسبت روز خبرنگار فرصتی پیش آمد تا با حمیدرضا عمادی، رزمنده دفاع مقدس، مدرس دانشگاه و پژوهشگر رسانه؛ درباره مسئولیت رسانه، چالش‌های امروز و نقش خبرنگار در میدان روایت‌ها صحبت کنیم.
جناب عمادی، به‌عنوان کسی که از سال‌های دور و دوران دفاع مقدس وارد عرصه رسانه شده‌اید، کمی درباره تفاوت جنگ دیروز و جنگ امروز بفرمایبد؟
آن زمان، نقش رسانه در میدان یعنی رساندن یک پیام حیاتی به چند نفر در خط مقدم. امروز، همان پیام، اما در میدان وسیع‌تری است؛ جایی که هر جمله و هر خبر می‌تواند هزاران، بلکه میلیون‌ها نفر را درگیر کند. به نظرم می‌شود گفت، دیروز جنگ در خاکریز و با اسلحه بود، اما امروز در جنگ رسانه‌ای خاکریز رسانه و قلم و روایت سلاح ما شده است.
این تغییر ابزار، چه تأثیری بر مسئولیت خبرنگاران گذاشته است؟
مسئولیت بزرگ‌تر شده، اما ذات آن همان است؛ یعنی سرعت، صداقت، دقت و امانتداری در بازنمایی یک واقعیت، رسانه یک سنگر فرهنگی و اجتماعی است. اگر آن روز‌ها هم قرار بود پیام اشتباه منتقل شود، ممکن بود سرنوشت یک جمع تغییر کند، حالا هم همین‌طور است، اما سرعت و نحوه انتشار و شرایط شکل گیری پیام تغییر پیدا کرده و پیچیدگی‌ها بیشتر شده است.
در این مسیر، سواد رسانه‌ای چه جایگاهی دارد؟
امروزه هر کسی یک رسانه است، چه بخواهد چه نخواهد! همین که یک پیام را انتقال می‌دهد چه به جهت سرگرمی و چه در جهت اطلاع رسانی تبدیل شده است به یک رسانه، البته این روز‌ها به مدد شبکه‌های اجتماعی، انسان رسانه‌ها بیشتر در معرض دید عموم قرار دارند، به همین دلیل سواد رسانه‌ای برای همه واجب است؛ نه فقط خبرنگاران. هر کاربر فضای مجازی باید بداند چطور پیام را تحلیل کند، واقعیت را از شایعه تشخیص دهد و پیش از بازنشر، اندکی فکر کند. مثلاً اگر یک عکس یا متن را بدون بررسی منابع منتشر کند، ممکن است به گمراهی و شایعه دامن بزند.
اخلاق حرفه‌ای خبرنگاری چقدر در این مسیر اهمیت دارد؟
اخلاق حرفه‌ای ستون فقرات کار خبرنگار است. خبرنگار باید چارچوب‌های حرفه‌ای را رعایت کند و همیشه در چارچوب سیاست‌ها و ضوابط رسانه‌ای که در آن فعالیت می‌کند حرکت کند. نکته مهم این است که خبرنگار روابط عمومی یک سازمان یا شخص خاصی نیست. او فراتر از اینها فعالیت می‌کند و اگر صرفاً در خدمت روابط عمومی یا فردی خاص قرار گیرد، دیگر خبرنگار نیست. این یعنی رعایت استقلال حرفه‌ای و مسئولیت اجتماعی، پایه و اساس کار خبرنگاری است.
این روز‌ها می‌شنویم که اختلافاتی بین رسانه‌های رسمی و برخی بلاگر‌های شبکه‌های اجتماعی هست. نظر شما چیست؟
بله، این اختلاف نظر‌ها واقعاً هست. رسانه رسمی موظف است طبق قانون عمل کند، پاسخ‌گو باشد و هزینه‌های زیادی مانند پرسنل، اجاره، بیمه و … دارد. اما شبکه‌های اجتماعی به لطف ماهیت تکنولوژی به‌نوعی بی‌قاعده فعالیت می‌کنند و هرکسی می‌تواند بدون نظارت وارد شود. اگرچه این افراد از لحاظ برخی به جهت میزان تاثیرگذاری فرصت به شمار می‌آیند، اما این شباهت‌ها و تفاوت‌ها نباید باعث شود مسئولیت رسانه‌های رسمی کمرنگ یا ناخواسته جایگاه آنها تضعیف شود. چه رسمی و چه مجازی و غیر رسمی، باید مجوز و ساز و کار قانونی جامعی وجود داشته باشد برای فعالیت رسانه‌ای و همه رسانه‌ها باید پایبند و پاسخ‌گو باشند و دوستانی که فعالین سکو‌های اجتماعی را یک ظرفیت می‌دانند بایستی به دنبال بسترسازی مناسب و سازوکار‌های قانونی برای فعالیت این افراد بعنوان انسان رسانه باشند.
در روز‌هایی که اصطلاح «جهاد تبیین» هم خیلی شنیده می‌شود، خبرنگار امروز چه نقشی در این زمینه دارد؟
خبرنگار امروز در خط مقدم جنگ روایت‌هاست. باید روایت به موقع، درست، مستند و دقیق ارائه دهد، پیش از اینکه روایت‌های تحریف‌شده جا بیفتد. مثلاً وقتی یک موضوع مهم مطرح می‌شود، خبرنگار باید همه زوایا را بررسی کند و با زبان مردم، واقعیت را منتقل کند؛ نه روایت‌های یک‌جانبه و اغراق‌آمیز. این کار سخت است، اما حقیقت باید همیشه اولویت باشد.
چه توصیه‌ای به خبرنگاران جوان امروزی دارید؟
چند چیز را هرگز فراموش نکنند: احترام به پیشکسوتان در هر حوزه، وجدان بیدار، قلم صادق و گوش شنوا.
قبل از نوشتن خوب بشنوند، قبل از انتشار خوب بسنجند، چون هر خبر یا پلی به اعتماد می‌شود یا دیواری بر بی‌اعتمادی. امروز خبرنگار باید به لحاظ علمی به روز، آگاه، قوی و شجاع باشد، قانونمدارانه پای فعالیتش بایستد و همواره حقیقت را بیان کند.
در پایان، اگر بخواهید پیام خود را به مناسبت روز خبرنگار بیان کنید، چه می‌گویید؟
روز خبرنگار یادآور رشادت‌ها و تعهد خبرنگارانی است که در هر شرایطی مرزبان حقیقت‌اند. قلمی که تعهد می‌آفریند،
/انتهای پیام
