به گزارش دفاع‌پرس از خراسان رضوی، بخش تاریخ شفاهی اداره اسناد آستان قدس رضوی با انجام مصاحبه با جمعی از آزادگان ایران اسلامی و گردآوری عکس‌ها و اسناد مرتبط با آنان در طی سال‌های گذشته، توانسته منابع اطلاعاتی ارزشمندی را تهیه و حفظ کند. در ادامه، به مناسبت فرارسیدن سال روز آغاز بازگشت آزادگان دوران دفاع مقدس به میهن اسلامی، با گوشه‌ای از این اقدامات، آشنا می‌شویم.
اهمیت تاریخ شفاهی جنگ
«محمد نظرزاده» مسئول امور تاریخ شفاهی اداره اسناد آستان قدس رضوی، دراین‌خصوص، می‌گوید: تاریخ شفاهی در مستندسازی مناسبات گسترده اجتماعی همچون جنگ‌ها و انقلاب‌ها، بیشترین کاربرد را دارد.
وی ادامه می‌دهد: در این روش می‌توان با انجام مصاحبه با تمامی لایه‌های دخیل در حوادث، وقایع را از جهات مختلف مورد توجه قرار داد، چون در جنگ‌ها، اکثر اقشار و گروه‌های یک کشور حضور دارند. در حقیقت، تاریخ شفاهی جنگ، مستندسازی و بازسازی روایت‌های تمامی گروه‌های مردم، درباره جنگ است.
نظرزاده با اشاره به اینکه اهمیت تاریخ شفاهی جنگ و ضرورت بررسی ابعاد مختلف دفاع مقدس منجر به تأسیس مراکز متعددی برای بررسی تاریخ شفاهی جنگ شده است، می‌افزاید: بخش تاریخ شفاهی آستان قدس رضوی از ابتدای تأسیس در اواخر سال ۱۳۷۷ تا کنون، با هدف ثبت و ضبط اطلاعات و داشته‌های افراد در خصوص تاریخ شفاهی دفاع مقدس، انجام مصاحبه با این اشخاص را در دستور کار خود، قرار داده است.
این مقام مسئول، تصریح می‌کند: برای پرهیز از کار تکراری با دیگر مراکز مشابه، این آرشیو بیشتر در موضوعات محلی و خاصی که کمتر مورد توجه بوده است، فعالیت می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: دراین‌میان، با توجه به اهمیت ثبت خاطرات و گفته‌های آزادگان دلاور به‌عنوان یکی از مهمترین گروه‌ها در دوران هشت سال دفاع مقدس، کارشناسان بخش تاریخی شفاهی این آستان مقدس با جمعی از آزادگان در قالب انجام پروژه‌های «آزادگان، جانبازان و ایثارگران» و همچنین «آزادگان»، گفت‌و‌گو کردند.
چگونگی انجام مصاحبه‌ها
مسئول امور تاریخ شفاهی اداره اسناد آستان قدس رضوی درباره چگونگی انجام این پروژه‌ها، نیز بیان می‌کند: دراین‌راستا، ابتدا فهرستی از ستاد آزادگان شعبه مشهد دریافت کردیم. سپس با ارتباط با مصاحبه‌شوندگان و انجام پیش مصاحبه، ۸۳ نفر را با مشاغل و تحصیلات مختلف از اردوگاه‌های گوناگون که در آن اسیر بودند، انتخاب کردیم تا اطلاعاتشان یکدیگر را هم پوشانی کنند که، با این افراد، ۱۶۰ جلسه به مدت ۱۸۰ ساعت، مصاحبه انجام شد.
وی با تأکید بر استقبال خوب مصاحبه‌شوندگان از انجام این مصاحبه‌ها به‌ویژه با توجه به انتساب این مرکز به آستان قدس رضوی، می‌افزاید: انجام مصاحبه‌ها به‌صورت صوتی و تصویری و هر کدام در دو تا سه جلسه، صورت گرفت.
نظرزاده ادامه می‌دهد: سؤالاتی در موضوعات کلی اعم از زندگی‌نامه، چگونگی حضور در جبهه، عملیات‌ها، چگونگی اسارت و بازجویی، در کنار سؤالات جزئی از دوران حضور در اردوگاه‌ها و چگونگی آزادی، در این مصاحبه‌ها توسط کارشناسان باتجربه بخش تاریخ شفاهی آستان قدس رضوی، مطرح شد.
وی همچنین می‌گوید: پس از پایان مصاحبه‌های فردی، یک مصاحبه گروهی در خصوص یک اردوگاه، با مشارکت تنی چند از آزادگان انجام شد که با یادآوری و تداعی خاطرات آنان، اطلاعات ذی‌قیمتی ارائه شد.
این مقام مسئول، اضافه می‌کند: برای تکمیل پروژه از مصاحبه‌شوندگان، منابع اطلاعاتی شامل عکس و سند نیز دریافت شد که در آرشیو اداره اسناد این آستان مقدس، نگهداری می‌شود.
وی تصریح می‌کند: مراحل آماده‌سازی مصاحبه‌ها نیز اعم از ثبت مصاحبه‌ها، ایجاد پرونده برای مصاحبه‌شوندگان، پیاده‌سازی و بازشنوایی مصاحبه‌ها، تایپ، نمایه‌سازی و ورود اطلاعات به نرم‌افزار سیمرغ، انجام شده است و اهل علم و پژوهش می‌توانند از این منابع اطلاعاتی، استفاده کنند.
معرفی یکی از آزادگان
گفت‌و‌گو با آزادگان در بخش تاریخ شفاهی اداره اسناد آستان قدس رضوی محدود به انجام این پروژه‌ها نمی‌شود چنان‌که «جمشید قشنگ» کارشناس این بخش در سال ۱۴۰۳ با مهدی بزرگ‌زاده رضوی، یکی از آزادگان مشهدی به مصاحبه پرداخت.
وی دراین‌خصوص می‌گوید: بزرگ‌زاده رضوی از جمله حُفاظ حرم مطهر رضوی نیز است که توسط یکی از گفت‌وگوشوندگان تاریخ شفاهی، به ما معرفی شد. با انجام ۲۰ ساعت مصاحبه، توانستم اطلاعاتی با محوریت زندگی‌نامه، دوران جنگ و جبهه، دوران اسارت و...، از این آزاده سرافراز، ثبت و ضبط کنم.
قشنگ، می‌افزاید: همچنین مجموعه عکس‌هایی مرتبط با دوران کودکی، جبهه، اسارت، استقبال مردمی در بازگشت به ایران و...، از وی دریافت کردیم.
میراثی برای آیندگان
مهدی بزرگ‌زاده رضوی، متولد شهریورماه سال ۱۳۴۵ در مشهد است که در دی‌ماه سال ۱۳۶۲، زمانی که هفده سال بیشتر نداشت، به‌عنوان نیروی بسیجی به جبهه رفت. این دلاورمرد در اسفندماه همان سال، اسیر شد و حدود ۷ سال در بند اسارت بود. سرانجام وی در شهریورماه سال ۱۳۶۹، آزاد شد و با افتخار، به کشور بازگشت.
در ادامه، از بزرگ‌زاده رضوی درباره اهمیت ثبت خاطرات آزادگان در بخش تاریخ شفاهی آستان قدس رضوی می‌پرسم که، پاسخ می‌دهد: همان‌طور که طبق فرمایش رهبر معظم انقلاب اسلامی، بازگو کردن دوران دفاع مقدس، کمتر از شهادت شهدا نیست، این اقدام نیز، بسیار ارزشمند است.
وی، خاطرنشان می‌کند: با ثبت این روایت‌ها و خاطرات، نسل کنونی و آینده کشور با رشادت‌ها و سختی‌هایی که ایثارگران، جانبازان و آزادگان برای حفظ این آب و خاک و انقلاب اسلامی کشیدند، آشنا می‌شوند.
دراین‌میان، باید از کارشناسان فعال در حوزه تاریخ شفاهی نیز قدردانی کرد که با حوصله و اشتیاق خاصی، پای صحبت‌های تلخ و شیرین ما می‌نشینند و گفته‌هایمان را، ثبت و ضبط می‌کنند.
انتهای پیام/
