گروه استان‌های دفاع‌پرس_«سیده معصومه حسینی»؛ در جهان پیچیده علم اصول، آنچه میرزای نائینی را به استادی بی‌بدیل تبدیل کرد، «معماری منحصر‌به‌فرد فکری» او بود. رهبر معظم انقلاب اسلامی در تبیین این ویژگی کمنظیر فرمودند: «خصوصیت مهم ایشان در جنبه تخصّصی که همان علم فقه و بخصوص اصول است، «شاکله‌سازی» است؛ یعنی ایشان مبانی اصولی را با یک شاکله جدیدی، با یک فکر نویی، با یک نظم نوینی بیان می‌کنند.
۱. مهندسی معرفت؛ از کلان‌نگری تا جزئی‌نگری
در سنت رایج حوزوی، مباحث اصولی غالباً به صورت پراکنده و فاقد ساختار کلان ارائه می‌شد. نائینی، اما با «مقدمه‌سازی‌هایی درباره هر مطلب» و چینش منطقی مباحث، نقشه‌ای روشن از علم اصول ترسیم می‌کرد. این معماری علمی، درک روابط بین‌مسئله‌ای و رسیدن به دیدگاه نظام‌مند را ممکن می‌ساخت. به تعبیر دقیق رهبر معظم انقلاب، بیان ایشان «کاملاً شسته‌رُفته» بود.
۲. پارادوکس آموزشی؛ تدریس فارسی در قلب نجف
نماد بارز این نوآوری، پدیده‌ای بود که در محیط عربی‌زبان نجف رخ داد. رهبر معظم انقلاب به این نکته ظریف اشاره می‌کنند: «با اینکه ایشان در نجف مثلاً علم اصول را فارسی درس می‌گفتند ــ در محیط نجف که درس‌ها عربی است، ایشان فارسی [درس می‌گفتند]ــ، اما در عین حال طلّاب فراوان عرب [در درس ایشان حاضر بودند].»
۳. تربیت استاد به سبک نائینی
اوج این تأثیر را در مثال «مرحوم آشیخ حسین حلی» می‌بینیم که عربِ محض بود، اما درس اصول خود را به زبان فارسی بیان می‌کرد، «چون از استاد به زبان فارسی شنیده بود!» این اتفاق، تنها انتقال دانش نیست؛ بلکه نشان‌دهنده تأثیرپذیری عمیق از «سبک و نظام فکری» نائینی است.
۴. نوآوری‌های کمّی و کیفی
رهبر معظم انقلاب تأکید می‌کنند که نوآوری‌های نائینی «از لحاظ کمّی بسیار زیاد است». این بدان معناست که نوآوری او تنها در شکل و ساختار نبود، بلکه در خود مبانی و محتوای علم اصول نیز ده‌ها نکته بدیع و راهگشا ارائه کرده بود. این ترکیب «نظم در فرم» و «نوآوری در محتوا» بود که درس او را به درجه یک نجف بعد از مرحوم آخوند خراسانی تبدیل کرد.
سخن پایانی
روش میرزای نائینی به ما می‌آموزد که عمق علمی هرگز به معنای پیچیدگی غیرضروری و بی‌نظمی نیست. او نشان داد که می‌توان هم عمیق بود و هم منظم، هم اصیل بود و هم نوآور. احیای میراث نائینی، احیای همین فرهنگ «انضباط فکری» و «معماری علمی» است که امروز بیش از هر زمان دیگری به آن نیاز داریم.
در یادداشت بعدی خواهیم خواند: «استاد مراجع؛ راز موفقیت نائینی در پرورش نسل طلایی حوزه» - چگونه یک مدرس می‌تواند نسلی از مراجع و علمای بزرگ را تربیت کند؟!
انتهای پیام/
