آیت‌الله اعرافی: معارف عقلی و فلسفی، کلید پاسخگویی به گره‌های ذهنی جهان است

مدیر حوزه‌های علمیه کشور با تأکید بر اینکه پاسخ چالش‌های جهان بدون عقل و تفکر فلسفی میسر نیست، گفت: فقه جایگاه بزرگی دارد، اما چیزی که می‌تواند گره ذهنی جهان امروز را باز کند، معارف عقلی است و تفکر عقلی و فلسفی حوزه‌های علمیه سرآمد جهان اسلام است.
کد خبر: ۷۸۹۳۴۹
تاریخ انتشار: ۱۰ آبان ۱۴۰۴ - ۰۸:۱۵ - 01November 2025

به گزارش دفاع‌پرس از اردبیل، آیت‌الله «علیرضا اعرافی» مدیر حوزه‌های علمیه کشور روز گذشته (جمعه) در جریان سفر استانی خود به استان اردبیل در همایش طلاب حوزه علمیه خواهران این استان اظهار داشت: اگر بخواهیم شخصیت انسان‌ها را وزن کنیم و تراز شخصیت انسان‌ها را به دست آوریم باید سنجه‌هایی را به کار بگیریم و با آن سنجه‌ها و شاخص‌ها وزن شخصیت افراد را به دست آوریم. این مقوله‌ای است که هم در سنت روایی و تاریخ علمی ما مطرح بوده است و هم در روانشناسی و علوم روانشناختی محل تأمل قرار گرفته است.

معارف عقلی و فلسفی، کلید پاسخگویی به گره‌های ذهنی جهان است

مدیر حوزه‌های علمیه کشور افزود: ما وقتی بخواهیم کیفیت شخصیت را ارزیابی بکنیم، ناچار باید شاخص‌های کمی پیدا کنیم و با آن بسنجیم که شخصیت فرد در کجاست و از چه ویژگی‌هایی برخوردار است. یکی از سنجه‌های بسیار مهمی که به وسیله آن شخصیت‌ها ارزیابی می‌شوند و تراز آن‌ها و دنیای درون آن‌ها را می‌شود کشف کرد، ظهورات غم و شادی انسان هاست. چون غم و شادی، دو عاطفه از عواطف بسیار مهم انسان هستند. انسان بدون عواطف نمی‌تواند رشد کند و این عواطف، هیجانات و ویژگی‌های عاطفی درون انسان است که انسان را در مسیر زندگی با اهداف متفاوت پیش می‌برد.

استاد حوزه علمیه تشریح کرد: انسان غیر از آن دستگاه عقل و اندیشه دارای یک دستگاه عاطفه و هیجانات روحی است و پیشران انسان در مسیر زندگی و اهداف، این عواطف، هیجانات، گرایش‌ها و تمایلات هستند. لحظه‌ای را در نظر بگیرید که انسان عقل و فهم و درک داشته باشد، اما تمایلات نداشته باشد و اگر هر دو را داشته باشد، اما آن هیجانات که نماد خاصی از تمایلات در وجود انسان نباشد، انسان از جای خودش تکان نمی‌خورد. آن موتوری که آدم را روشن می‌کند و پیش می‌برد، تمایلات و هیجانات و عواطف انسان است و لذا وقتی که بخواهید شخصیت طرف را ارزیابی کنید نمی‌شود به هوش دریافتی و عقلی او فقط اعتماد کرد. هوش هیجانی، هوش عاطفی و هوش ارتباطی همه در پیشبرد انسان موثر هستند و از این نظر، چند هوش را در کنار هم باید دید و آینده شخص را با این مجموعه هوش‌ها که یکی از آنها هیجانات و عواطف است می‌شود پیش بینی کرد.

عضو شورای نگهبان خاطر نشان کرد: اینکه انسان غمگین می‌شود یا شاد می‌شود، در جایی غم‌ها می‌تواند انسان را افسرده و پژمرده کند و در بسیاری از موارد غم‌های ما اگر درست مدیریت شود یک موتور پیشران و حرکت ماست. شادی‌های ما هم همینطور است. غم و شادی اگر درست مدیریت نشود انسان را ساقط می‌کند و اگر ما بتوانیم غم‌ها و شادی‌های خود را مدیریت کنیم، این غم و شادی یک محرک بزرگ برای تحول و پیشرفت ماست. این زنجیره‌ای از مباحث روانشناختی است که در جای خود باید دقت شود. آدم‌ها را وقتی می‌خواهید ارزیابی کنید که در چه مسیری هستند و در چه جهانی فکر و زیست می‌کنند و خود شما اگر بخواهید خودتان را ارزیابی کنید یا دیگری بخواهد شما را ارزیابی کند یکی از سنجه‌ها این است که ببینیم غم و شادی ما و شما کجاست. با غم و شادی خودتان می‌توانید بفهمید که در کجا هستید.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه افزود: در احوال بزرگان آمده است که وقتی یک شب نماز شب آنها ترک می‌شد، دچار اضطراب و سنگینی روحی و غم می‌شدند. اندازه کسی که میلیارد‌ها در یک تجارت زیان کرده است. غم او شخصیت او را نشان می‌دهد. کسی که توانسته باشد باری از دوش کسی بردارد یا خدمتی به کسی بکند اگر شادی زاید الوصفی داشته باشد معلوم می‌شود که انسان کاملی هست. این غم و شادی‌ها نشانه کمال و نقص انسان است.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور ابراز کرد: اندیشه‌های وحیانی، فلسفی و عرفانی ما باید در تار و پود علم انسانی و تحولات زندگی بشر نفوذ داشته باشد. این از آن کار‌های بزرگ حوزه است. این یکی از محور‌های تحولی است که در سال‌ها و دهه‌های اخیر در حوزه‌های علمیه پایه ریزی شده است. از مرحوم شهید صدر تا علامه طباطبایی تا شهید مطهری و دیگر بزرگان و جریانات گوناگون علمی که در حوزه علوم انسانی با منظر فلسفی، عرفانی و وحیانی اسلام کار کرده‌اند و حوزه خواهران هم به تدریج با بلوغ خود می‌تواند وارد این قلمرو‌های نو، جدید و بسیار اثرگذار بشود.

آیت‌الله اعرافی با اشاره به جایگاه و شخصیت والای حضرت فاطمه (س) بیان کرد: حوزه خواهران در این مسیر نورانی حرکت می‌کند و باید به قله‌های بلند چشم بدوزد و حرکت کند. اگر بخواهیم از میان عناصری که تحول بزرگ در حوزه و در عصر پس از انقلاب شکوهمند اسلامی پدید آورده است را نام ببریم، حتما باید بگوییم که یکی از آن‌ها شکل گیری حوزه خواهران به عنوان یک نهاد و ساختار دامنه دار و ریشه دار است. شما تاریخ عالمان، محدثان و راویان از بانوان را ورق بزنید، بانوان سرآمد بزرگ در همه قرن‌ها بوده‌اند و در مسیر سه بانو و نور آسمانی جهان اسلام حرکت کرده‌اند. اما اینکه حوزه خواهران بصورت نهاد باشد و نظام و ساختار داشته باشد، متعلق به دوره پس از انقلاب اسلامی است. جلوه داخلی این نهاد همین حوزه خواهران و جامعه الزهرا و طول و امتداد این‌ها در خارج کشور هم یک شبکه بزرگی در جامعه المصطفی وجود دارد که در کشور‌های مختلف شکل گرفته است. این مجموعهٔ عظیم به این شکل نظام‌مند و قاعده‌مند، پدیده نو و جدیدی است. مقام معظم رهبری هم در این دهه اخیر به طور ویژه و مکرر به این مسئله ورود کرده‌اند. شما پایه گذاران این حرکت هستید در این نیم قرنی که این حوزه شکل گرفته است. پایه گذاری هر چقدر قوی‌تر و متقن‌تر شکل بگیرد، آینده درخشان تری خواهد داشت.

استاد حوزه علمیه ضمن ارائه توصیه‌های آموزشی و پژوهشی به طلاب حوزه خواهران گفت: تاکید ویژه‌ای در مورد چندین مسئله دارم که خدمت شما عرض می‌کنم. اول اینکه ادبیات عرب، صرف، نحو، معانی، بیان و ادبیات را دست کم نگیرید. کلید فهم معارف از متون کتاب و سنت، ادبیات قوی است. ادبیات، کلید ورود در معارف الهی و متون کتاب و سنت است که این را بسیار مهم بدانید. دوم، علم و اصول از کلید‌های بنیادی برای فهم معارف اسلامی است. مخصوصا آنهایی که می‌خواهند در سطح سه و چهار و تا مسیر پژوهش بالا بیایند. علم و اصول را باید واقعا مهم شمرد. اصول را هم به عنوان یک علم روشی و منهجی به خصوص برای سطوح عالی و محققان در حوزه خواهران را باید جدی گرفت.

آیت‌الله اعرافی در ادامه سخنان خود افزود: نکته سوم مباحث فلسفی است. ما جواب دنیای امروز را بدون عقل و تفکر فلسفی نمی‌توانیم بدهیم. فقه جایگاه بزرگی دارد، اما آن چیزی که می‌تواند گره ذهنی دنیای امروز را باز کند، معارف عقلی است. تفکر عقلی و فلسفی حوزه‌های علمیه سرآمد عالم اسلام است. چهارمین نکته نیز ذخایر اخلاقی و عرفانی منظومه فکر اسلام است. این هم از یک جایگاه بزرگی برخوردار است و لذا ریشه ورود شما در هر جایی این است که دست قوی در این پایه‌های منهجی و روشی داشته باشید.

انتهای پیام/

نظر شما
پربیننده ها