گروه دفاعی امنیتی دفاع پرس ـ رحیم محمدی؛ چندی پیش دیداری سه جانبه بین وزرای دفاع ایران، روسیه و سوریه در تهران برگزار شد که نگاه های زیادی را به سمت خود جلب کرد البته اطلاعات زیادی از محتوای این گفت و گوها منتشر نشده ولی با این حال برخی رسانه های غربی نگاه ویژه ای به تفاهم نامه منعقد شده میان ایران و سوریه که در پایان دیدار مورد اشاره به امضا رسیده داشتند. به همین دلیل نگاهی اجمالی به همکاری های دوجانبه نظامی میان ایران و سوریه خواهیم داشت.
سابقه تاریخی روابط ایران و سوریه
سابقه تاریخی روابط ایران و سوریه به 70 سال پیش باز می گردد یعنی زمانی که سوریه به استقلال رسید و ایران بلافاصله این استقلال را پذیرفت و اقدام به تاسیس کنسولگیری خود در این کشور کرد. در این دوران با وجود حکومتهایی با دیدگاههای متفاوت، زمامداران دو کشور روابط و همکاریهای مناسبی برقرار کردند که ناشی از وجود یک دشمن مشترک به نام رژیم بعث عراق بود.
در همین راستا حمایت ایران از قطعنامه ۳۱۶ شورای امنیت که اسرائیل را وادار میکرد پنج افسر سوری را که در خاک لبنان به اسارت گرفته بود، آزاد کند و نیز سفر چهار روزه «حافظ اسد» به تهران در دی ۱۳۵۴ و همچنین امضای توافقنامههای همکاری در خلال آن سفر را می توان به عنوان نمونه هایی از روابط قابل توجه طرفین ذکر کرد.
آغاز نهضت امام خمینی(ره) و شروع مبارزه علیه رژیم پهلوی، حافظ اسد رئیسجمهور سوریه را بر آن داشت تا از ایشان به انحای مختلف حمایت کند. لذا دولت سوریه با گروه های مخالف رژیم پهلوی از طریق امام موسی صدر، شهید چمران و سایر مبارزین ایرانی ارتباطاتی برقرار کرد و آموزش نیروهای انقلابی را در کشورش بر عهده گرفت و حتی حافظ اسد پس از تبعید امام به پاریس، به تمام سفارتهای خود در خارج از کشور به خصوص پاریس دستور داد از هیچ کمکی به انقلابیون دریغ نکنند.
بعد از انقلاب ۱۳۵۷
بعد از انقلاب اسلامی ایران و پایهریزی حکومت جمهوری اسلامی در ایران، مناسبات سیاسی دو کشور تغییر کرد و روابط استراتژیک مستحکمی بوجود آمد؛ از این زمان به بعد بود که با وجود ادامه حیات دشمن مشترک بعثی در کشور عراق، رهبران دو کشور، دشمن مشترک دیگری را مد نظر قرار دادند؛ یعنی رژیم صهیونیستی که به مراتب خطرناکتر رژیم بعث عراق بود به همین خاطر سوریه به یکی از کشورهای خط مقدم مقابله با اسرائیل قرار گرفت.
در خلال جنگ ایران و عراق
در زمان جنگ ایران و عراق، سوریه به دلیل اختلاف نظرهای شدیدی که با حکومت صدام داشت، همواره از ایران پشتیبانی و حمایت میکرد و ایران نیز در عوض کمک های تجاری و اقتصادی به سوریه اعطا میکرد که یکی از نمونه های این همکاری را می توان در مسدود کردن خط لوله صادرات نفت عراق از خاک سوریه، اشاره کرد.
علاوه بر این در خلال جنگ، سوریه کمک هایی را هم برای تأمین تسلیحات نظامی ایران انجام می داد که ارایه آموزش استفاده از موشک های «اسکاد» به شهید طهرانی مقدم و تیم ۵۰ نفره سپاه از آن جمله است که شاید بتوان گفت این آموزشها اولین جرقههای تولید دانش ساخت موشک های بومی در ایران بود.
بعد از جنگ ایران و عراق
مقامات اسرائیل در تابستان ۱۳۸۷ مدعی شدند که سوریه موافقت کرده تا در مقابل دریافت کمکهای اقتصادی و نظامی از جانب آمریکا، از استمرار روابط فعلی با ایران دست بردارد؛ موضوعی که «بشار اسد»، ارسال چنین درخواستی از جانب آمریکا را خندهدار خواند و اعلام کرد که تمایل ندارد دیگر کشورها در روابط دو جانبه تهران ـ دمشق مداخله کنند.
همچنین اعلام کرد که از بهبود روابط اقتصادی با آمریکا استقبال می کند اما تأکید کرد که در ازای آن، مایل نیست نسبت به روابط نزدیک خود با ایران هم چشمپوشی کند زیرا جمهوری اسلامی ایران را متحد خود میداند؛ البته «بشار اسد» تاکنون بیش از هشت بار به ایران سفر کرده که علاوه بر انجام این سفرها، از برنامه های هستهای کشورمان نیز همواره دفاع کرده است.
جنگ با تکفیری ها
ایران، زمانی که دمشق در خطر سقوط به دست تکفیری ها قرار داشت، با اعزام مستشارانی هم چون شهید همدانی و کمک در تشکیل بسیج مردمی سوریه، توانست دولت دمشق را از خطر قطعی سقوط نه تنها نجات دهد، بلکه کمک مستشاران نظامی کشورمان به ارتش و بسیج مردمی سوریه نیز باعث شده اکنون نقاط بسیاری از مناطق تحت اشغال تکفیری ها آزاد شود.
البته جمهوری اسلامی ایران همواره کمکهای مستشاری و حمایتهای مادی، معنوی و پشتیبانی خود از محور مقاومت را علنا اعلام کرده و از این موضوع هیچ ترسی هم ندارد زیرا این کمکها برای مبارزه با تروریسم بوده و کمکهای مستشاری به صورت کاملا آشکار مطرح میشود؛ پس نیازی به پنهان کاری برای آنها وجود ندارد.
روابط نظامی
ایران و سوریه در سال ۲۰۰۶ اقدام به امضای یک تفاهمنامه نظامی کردند که بر پایه آن همکاریهای نظامی دریایی این دو کشور در دریای مدیترانه گسترش مییافت ولی مفاد این پیمان تا سال ۲۰۱۱ و سقوط حکومت حسنی مبارک عملی نشد.
اما پس از آن که حکومت حسنی مبارک سقوط کرد، دو ناو جنگی ایرانی موفق شدند برای اولین بار به مدیترانه راه یافته و در بندر «لاذقیه» سوریه پهلو بگیرند.
البته شاید بتوان گفت که اکنون روابط نظامی دو کشور نسبت به قبل گسترش یافته زیرا در دیدار اخیر سردار نجار وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران با سپهبد تور کمانی وزیر دفاع جمهوری عربی سوریه که در پایان دومین دور مذاکرات و سومین نشست کمیسیون همکاری های نظامی و فنی ایران و سوریه انجام شد، یادداشت تفاهم همکاری های دفاعی میان دو کشور به امضا رسید.
بر این اساس؛ در یادداشت تفاهم مورد اشاره، بر گسترش و تعمیق هر چه بیشتر مناسبات دفاعی تاکید شده و تلاش برای استقرار صلح و امنیت پایدار در منطقه، تاکید بر خروج نیروهای اشغالگر و خارجی به عنوان عامل نا امنی، بی ثباتی و تشنج در منطقه، تبادل مستمر هیئت های دفاعی عالیرتبه و کارشناسی دو کشور و نیز همکاری فنی و آموزشی، به عنوان بخش هایی از مفاد این یادداشت تفاهم بیان شده است.
بنابر این؛ ایران در عرصه های مختلف هم چون نظامی، از کشور سوریه حمایت می کند اما منظور از حمایت نظامی آن چیزی نیست که بعضی از مطبوعات غربی سعی می کنند به صورت اعزام واحدهای نظامی ایران به سوریه نشان دهند بلکه تهران تکنیک های نظامی را در اختیار سوریه قرار می دهد.
البته تبادل متخصصان نظامی بین سوریه و ایران نیز انجام می گیرد ولی اینگونه تبادلات از گذشته وجود داشته با این تفاوت که چنین همکاری های دو جانبه، در شرایط جنگ شدت می گیرد.
