استراتژی دفاعی در پرتو رویکرد نرم دیپلماسی دفاعی

خبرگزاری دفاع مقدس: قدرت یکی ازمهمترین، کلیدیترین واستراتژیکترین مؤلفه تعیین کننده مناسبات و جایگاه کشورها درعرصه روابط بین المللی است. دراینجا منظوراز قدرت، صرف قدرت سخت نیست بلکه منظور قدرت همه جانبه است که شامل ابعاد سخت و نرم قدرت می شود.

ایده قدرت نرم شامل مجموعهای از نفوذ در امورجهانی است که به فرهنگ، علم و فناوری و سایر نیروهای نامحسوس مربوط است. در قدرت نرم آنچه مطرح است تعامل آن با قدرت سخت در پیمانهای تجاری از قبیل، ایجاد سازمان تجارت جهانی، اتحادیههای نظامی و مداخله مستقیم در امور کشور است.

فرهنگ هر کشور به همان میزان که دافعه دارد میتواند جاذبه هم داشته باشد ولذا شاید تنها قدرت نرم بتواند فرهنگ و سیاست کشور را دراذهان جهانیان نیک جلوه دهد، چرا که قدرت نرم هدفش تأثیر بر باورهاست و برای این کار باید روحیه جنگیدن را در ذهن دشمن از بین برد. در واقع قدرت نرم بهتر میتواند به ایفای نقش در راستای تامین منافع بپردازد.

قدرت نرم، قدرت هوش، هدایت هدفمند، جذب حداکثری و درنهایت استحاله نمودن فرهنگ رقیب والقای فرهنگ خودی است که با ابزار اندیشه مرتبط است.

قدرت نرم یعنی توانایی یک کشور برای جذب سایر کشورها با ایدهها، ارزشها و ایدئولوژی خود و به عبارت دیگر، قدرت نرم سعی درالقای اندیشههای مورد نظرخود به سایرکشورها آن هم با ابزاری مانند فرهنگ، علم و فناوری دارد.

درواقع قدرت نرم، ظاهری آرام و باطنی استوار و آهنین دارد و به همین دلیل هم دارای تأثیرگذاری بسیار عمیقتر از قدرت سخت است. شکل نرم این قدرت، ارتباط تنگاتنگی با "قدرتهای بیشکل" دارد. این عرصه شامل فرهنگ، ایدئولوژی، اعتبارملی، خصوصیات ملی، هویت ملی، ساختار حکومت، موقعیت جغرافیایی، مشروعیت نظام سیاسی و... می شود.

در عرصه بینالمللی نیز تولید قدرت نرم منجر به اعتماد زایی، اطمینان بخشی، تنش زدایی و کاهش تهدید و ارتقاء بازدارندگی می شود. این اقدام از طریق فعال سازی دیپلماسی دفاعی امکان پذیر میشود.

دیپلماسی دفاعی درواقع کاربرد سیاست دفاعی درعرصه دیپلماسی است. بخش دفاع با استفاده از این ابزار، منافع و اهداف نظام سیاسی را به کمک حوزه دفاع و بدون کاربرد قدرت سخت تأمین میکند. مهمترین ویژگی این ابزار جایگزین کردن تنش به جای ثبات است.

این تئوری ثبات محور ازطریق بالا بردن سطح تعاملات همکاری جویانه کشورها، ارتقاء حجم و میزان همکاریهای دفاعی، اقناع کشورهای دوست، همسایه و مسلمان نسبت به اهداف و نیات، تعامل با سازمانهای بینالمللی در عرصه دفاع، مناسبات و مبادلات امدادی، طراحی و اتخاذ سیاستهای راهبردی مقبول و برگزاری و مشارکت در همایشها و نمایشگاههای بینالمللی محقق میشود.

درهرحال، داشتن دیپلماسی دفاعی مطلوب و هوشمندانه یقیناً یکی از مهمترین ساز و کارهای ایجاد و گسترش امنیت وبه طورخاصتر امنیت نرم در هر کشوری است که میتواند با داشتن چنین گوهر با ارزشی در راستای اهداف مورد نظرگام برداشته و با ارائه راهکارها و شیوههای مناسب در زمینههای اعتماد سازی متقابل با کشورهای همسایه، منطقه و بین المللی که دارای رویکرد همگن میباشد گام بردارد.

همچنین دیپلماسی دفاعی میتواند درتوسعه امنیت بومی داخلی، ایجاد همگرایی کارآمد در منطقه، به کارگیری راهبرد مشخص و مشترک درخنثی سازی تحرکات دشمن برای تضعیف امنیت در منطقه، ارتقای سطح همکاریهای امنیتی – دفاعی در منطقه، و در نهایت چنین همگرایی میتواند برای نهادهای امنیتی و وابستگان نظامی کشور به عنوان تجربیات جدید مفید واقع شود وهمچنین نهادهای ذی ربط بهتر بتوانند درمسیرامنیت زایی درکشورگام اساسی واصولی بردارند.

نیروهای مسلح به عنوان متصدی به کارگیری دیپلماسی دفاعی، تنها دراندیشه جنگ نبوده، بلکه تفکر دفاعی میتواند در خدمت توسعه و پیشرفت در عرصههای ملی، منطقهای و جهانی باشد. مضافا، توسعه دیپلماسی فعالسازی دیپلماسی دفاعی میتواند گامی مؤثر واساسی در تولید و زایش بیش از پیش قدرت ملی ایفاکند، چراکه دیپلماسی دفاعی میتواند قدرت مانورکشور را از مرزهای خود به فراتر از مرزها بکشاند و در قبل آن با توجه به همگرایی کشورهای منطقه در زمینه امنیتی و دفاعی، احساس مشترکی را پدید میآورد که درجهت هرچه بیشتر امنیت زایی درمنطقه گام بردارند.

به عبارت دیگر، با چیدن استراتژی دفاعی در پرتو رویکرد نرم دیپلماسی دفاعی، میتواند فکرهجوم به کشور را تا حد ممکن به تاخیر اندازد و یا حتی هم غیرممکن سازد.

گسترهٔ این برنامه یعنی دیپلماسی دفاعی در وزارت دفاع، از کشورهای همسایه تا شرق دور و از جنوب تا شمال آفریقا و آن سوی اقیانوس اطلس یعنی آمریکای لاتین را شامل میشود. البته با اولویتبندی و افزایش حداکثری مناسبات دفاعی با کشورهای همسایه، کشورهای مسلمان و کشورهای مستقل و آزاد دارای فناوری پیشرفته.

دیپلماسی نقش مهمی در فرصتسازی برای روابط خارجی میتواند ایفا کند. پیوند فعالیتهای دفاعی و نظامی با فعالیتهای دیپلماتیک میتواند یک ابزار به هم پیوسته و عظیم قدرت ملی را به نمایش بگذارد. بر همین اساس یکی از محورها و رویکردهای اصلی وزارت دفاع مبتنی بر تقویت و توسعهٔ شکلی و ماهوی دیپلماسی دفاعی است.

لذا اجرای به هنگام این برنامه، گامی مؤثر در تولید و افزایش اقتدار ملی به شمار میرود.

"مایکل آیزن اشتاد" از اعضای ارشد و مدیر برنامه مطالعات امنیتی و نظامی در موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، در مقالهای در سایت "انستیتو صلح آمریکا (USIP)" به بررسی قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران پرداخت.

وی در این مقاله با عنوان "محدودیتهای قدرت نرم ایران" آورده است؛ تغییرات سیاسی که خاورمیانه را در بر گرفته است موجب نگرانی از تغییر توازن قدرت به نفع ایران شده است.

بنابراین باید اذعان داشت که دیپلماسی دفاعی نوعی تعامل قدرت سخت و نرم است که قدرت سخت نظامی را در دفاع ازکیان نظام کافی ندانسته، بلکه باید در تعامل با دیگردولتها درعرصه نظامی، بازدارنگی موثر، را رقم بزند تا امنیت ملی با قدرت بیشتری ازدستبرد دیگران محفوظ بماند.