فرصت ها و تهدیدها در دریا
به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس، مؤلفه هاى قدرت دریایى یک کشور، مجموعه پیوسته، منسجم و یکپارچه اى است که در کنار یکدیگر منتج به اقتدار ملى در عرصه داخلى، منطقه اى و بینالمللى مى شود.
اگر ناوگان نظامى، امنیت دریاها را تأمین مى کند، راه براى تجارت و اقتصاد هموار مى شود و اگر اقتصاد و تجارت در دریاها پررونق باشد، تهدیدات همسایگان و دشمنان نیز به همان میزان افزایش پیدا مى کند و ضرورت ناوگان نظامى نیز بدیهى به نظر مى رسد. بنابراین هر دو داراى وابستگى متقابل هستند. این وابستگى سبب شده زیرساخته اى توسعه دریایى ایجاد شود.
بریتانیاى در قرن ۱۸ و ۱۹، قدرت بلامنازع دریاها محسوب مى شد و علت این امر را باید در توسعه ناوگان نظامى و تجارى آن جستجو کرد. هر دوى آنان رمز بقاى استعمار بریتانیا بودند.
پویایى و تحرک در بخش نظامى و انگیزه تصرف دیگر سرزمینها سبب صنعتى شدن و تجهیز زیرساخت هاى توسعه ناوگان دریایى نظامى بریتانیا شد و طبیعتاً این صنعت، ناوگان تجارى بریتانیا را نیز توسعه داد.
در این ارتباط «جان رابینسون مرى کالدور»، «اس اس تامپون»، «یوهان گالتونگ جاناتان»، «نمبلى» و «مایکل پنتز»، همه اذعان داشتهاند که مبناى علم و تکنولوژى نظامیگرى است.
قدرت دریایى جمهورى اسلامى ایران
قدرت دریایى مؤلفه هایى دارد که مى تواند به کشورهاى داراى ساحل طولانى و در مجاورت دریاهاى آزاد و تنگه هاى مهم بین المللى توان راهبردى ببخشد. این مؤلفهها عبارتند از؛
ـ طول ساحل دریایى
ـ میزان تأمین نیروى انسانى متخصص در امور دریایى نظامى و غیرنظامى (تجارى)
ـ فناورى و صنعت دریایى در ناوگان نظامى و غیرنظامى
ـ قرار گرفتن در یک مسیر مهم و منطقه حیاتى و کشتیرانى
ـ میزان تعاملات بین المللى
ـ میزان مشارکت در مجامع و پیمان هاى بین المللى و منطقه اى دریایى
میزان تناژ و کشتى هاى نظامى و غیرنظامى تحت مالکیت اتباع یک کشور.
ایران به لحاظ قرار گرفتن در منطقه خلیج فارس و دریاى عمان در یکى از مهمترین مناطق راهبردى و حیاتىترین خطوط کشتیرانى جهان قرار گرفته است.
کشور ما با حدود ۳۰۳۷ کیلومتر مرز آبى دریایى که بیش از یک سوم مرزهاى کشور را شامل مى شوند (و نیز طول زیاد رودهاى مرزى قابل کشتیرانى و غیرکشتیرانى) وهمجوارى با نقاط راهبردى نظیر تنگه هرمز، از موقعیت بحرى مهمى برخوردار است که به آن نقش هاى خاصى بخشیده است.
اگر نگاهى به تاریخ ایران بیندازیم به دلیل همین موقعیت، مورد طمع ورزى قدرت هاى سلطه گر خارجى و استعمارگر قرار گرفته است، چه در زمان پرتغالىها، انگلیسىها و آمریکایى ها... و چه کشور همسایه عراق.
یکى از دلایل آغاز جنگ، نداشتن عمق آبى عراق بود که صدام با تصرف خرمشهر و استان خوزستان سعى داشت این فضا و عمق را بیشتر کند. بنابراین، این توان مى تواند هم به یک فرصت تبدیل شود و هم یک تهدید.
جمهورى اسلامى ایران با سواحلى که در جنوب و شمال دارد از لحاظ امنیت اقتصادى و نظامى کاملاً وابسته به دریاست. بیش از ۸۵ درصد از واردات و صادرات از این طریق صورت مى گیرد و دشمنان خارجى از راه خلیج فارس و دریاى عمان همواره کشور عزیزمان را تهدید کرده اند.
انگلستان و ایالات متحده قدرت هاى خارجى بین المللى بودند که در منطقه خلیج فارس با ایران درگیر شدند.
امنیت نظامى جمهورى اسلامى ایران در خلیج فارس و دریاى عمان به آمادگى نیروى دریایى و توان رزم آنان در این منطقه بستگى دارد.
در بعد اقتصادى نیز ارتباط با همسایگان، فرصت تجارت دریایى و اقتصاد نفت و گاز در این منطقه از مهمترین مؤلفه هاى قدرت غیرنظامى دریایى است. با توجه به همسایگى ایران با ۶ کشور حاشیه جنوبى خلیج فارس در عرصه بحرى و حضور کشورهاى فرامنطقه اى نظیر چین، کشورهاى اروپایى و ایالات متحده در بعد اقتصادى، انفعال ایران در این مورد مى تواند به تهدیدى جدى تبدیل شود.
در مجموع مى توان گفت که قدرت دریایى در عرصه نظامى و غیرنظامى به سرمایه گذارى زیربنایى براى توسعه زیرساختها نیاز دارد و هر دو نیازمندى هاى متقابل یکدیگر را پوشش مى دهند.
راهکارهاى مؤثر در بالا بردن توان قدرت دریایى
پس ازانقلاب اسلامی، امنیت اقتصادى و نظامى جمهورى اسلامى ایران در عرصه دریا با فراز و نشیب هاى فراوانى رو به رو بوده است. وجود مرز طولانى با سواحل و بنادر دریایى به نیروى انسانى و صنایع دریایى با زیرساخت هاى مناسب نیازمند است. فرصتى که به علت مشکلات اقتصادى و عدم توجه به این مهم مى تواند تهدید محسوب شود.
ایجاد فرهنگ دریایى در مناطق جنوبى و شمالى کشور
«آلفرد تایرماهان» نظریهپرداز راهبرد و قدرت دریایى یکى از اصول مورد نیاز براى تبدیل کشورها به قدرت دریایى را منش ملى مردم بیان کرده است. باید دریانوردى با دریا زیستن یکى و جزء فرهنگ کشور محسوب شود. این فرهنگ مى تواند نیروى انسانى کارآمد و صنعت کشتیرانى و دریایى را توسعه بخشد. در این رابطه مى توان فرهنگ دریانوردى و دریازیستى را در بنادر مهم جنوبى کشور نظیر بندر خرمشهر، عسلویه، بوشهر، بندرعباس و بندر چابهار توسعه داد تا توسعه دریایى به یک فرهنگ تبدیل شود.
تدوین مقررات و قوانین ملى براى هماهنگى و انسجام ناوگان غیرنظامى و نظامى کشور
در این رابطه باید یک هماهنگى بین سازمان بنادر و کشتیرانى و ارگان هاى نظامى مربوط نظیر نیروى دریایى ارتش و سپاه صورت بگیرد تا در انجام مأموریت هاى خود دچار مداخله و موازى کارى نشوند. ازطرفى با هماهنگى و انسجام این ناوگانها، امنیت تجارى و تردد کشتى هاى غیرنظامى توسط ناوگان نظامى تأمین مى شود. به عنوان مثال با ظهور پدیده دزدان دریایى در خلیج عدن و دریاى سرخ و همین طور بحث تحریم هاى بین المللى، هماهنگى ناوگانها الزامى است و در این رابطه باید مقرراتى تدوین و امنیت تردد کشتى ها تأمین شود.
توسعه صنایع و تکنولوژى دریایى
یکى از بخش هاى مهم قدرت دریایى، توسعه صنایع و فناورى دریایى است. چرا که با ساخت و تولید ناوگان کشتىها، مرز دریایى تحت مالکیت واقعى دولت ساحلى قرار خواهد گرفت. جمهورى اسلامى ایران با پهنه بیکران آبى خود در خلیج فارس و دریاى عمان جهت نمایش قدرت نظامى و غیرنظامى در مرز دریایى باید ناوگان خود را توسعه دهد و این امر با تولید صنایع دریایى تحقق مى یابد.
ازطرفى باید صنایع تولید در خود بنادر جنوبى مستقر شودتا با بومى سازى خط تولید، نیروى انسانى متخصص و بومى نیز با آموزش کافى در آن فعالیت کند.
احداث مناطق آزاد تجارى در کنار بنادر استراتژیک
فلسفه وجود مناطق آزاد تجارى در کنار بنادر دریایى، توسعه تجارت و بازرگانى، خدمات بندرى و توسعه حمل و نقل دریایى است که با امتیازات ویژه مى تواند سرمایه گذاران را به سرمایه گذارى در این مناطق تشویق کند و سبب رونق تجارت دریایى شود.
جمهورى اسلامى ایران براساس پهنه آبى خود بنادر جنوبى و شمالى ساحلى مانند خرمشهر، کیش، قشم، چابهار، انزلى و... اقدام به احداث مناطق آزاد تجارى نموده و بدین ترتیب سبب توسعه ناوگان تجارى شده است. بومى سازى، سرمایه گذارى داخلى، توسعه اشتغال مناطق محروم در شمال و جنوب و بنادر کشور و جذب سرمایه گذاران خارجى از مزایاى احداث مناطق آزاد تجارى در بنادر جنوبى و شمالى کشور است.
توسعه ناوگان نظامى جهت امنیت مرزهاى دریایى
استراتژى نظامى دریایى بخشى از راهبرد دریایى است که از مهمترین پایه هاى قدرت ملى محسوب مى شود. جهت گسترش تجارت از راه دریا باید ناوگان نظامى وجود داشته باشد تا امنیت تجارت تضمین شود.
دراستراتژى نظامى دریایى تسلط بر مرزهاى آبى هدف کلان شناخته مى شود تا دشمن نتواند تجارت و اقتصاد دریایى را تهدید کند و ناوگان غیرنظامى امنیت دریایى را احساس نمایند. جهت تحقق این استراتژى دریایى باید ناوگان نظامى دریایى توسعه پیدا کند.
در کشور ما حضور نیروى دریایى ارتش و سپاه به صورت مکمل درخلیج فارس و دریاى عمان و دریاى خزر مى تواند امنیت نظامى این مناطق را تامین کند تاعبور آزاد کشتى هاى تجارى با امنیت کامل درآن فراهم و دست متجاوزان به مرزهاى آبى کوتاه شود.
