مروری بر سینمای دغدغه‌مند کاسه‌ساز
به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع پرس، حبیب‌الله کاسه ساز از آن دسته تهیه‌کنندگانی بود که باید آن را از نسل اول انقلاب دانست. کاسه ساز با اتکا به دانش سینمایی، مخاطب شناسی و درک درست از شرایط فرهنگی جامعه در مسیر هنر انقلابی قرار داشت. شاید تمامی آثار کاسه ساز در ژانر دفاع مقدس قرار نگیرد اما جوهره انقلابی آن هرگز کمرنگ نشد. حتی در آثار اجتماعی او مثل «کارناوال مرگ» که علی‌الظاهر که یک فیلم جنایی باشد اما نوع نگاه کاسه ساز در این اثر نیز در ادامه آثار قبلی اوست.
در نوشتار زیر به مهمترین آثار کاسه‌ساز پرداخته شده که در کارنامه سینمای ایران آثار قابل اتکا و مهمی است.
مروری بر آثار
«هور در آتش» داستان فردی به نام رحمت است به خط مقدم منتقل شده و بابا عقیل به علت کهولت سن پشت جبهه مانده تا در انبار نان خدمت کند. بابا عقیل موقع مراجعت برای رحمت پیغام می‌فرستد تا او را ملاقات کند، اما با شروع حمله دشمن رحمت فرصت نمی‌یابد که به پشت جبهه حرکت کند و بابا عقیل تصمیم می‌گیرد به خط مقدم برود.
هور در آتش که در سال 1374 ساخته شد نه تنها در کارنامه عزیزالله حمیدنژاد به عنوان کارگردان کاسه‌ساز به عنوان تهیه کننده که در تاریخ سینمای دفاع مقدس اثر شاخصی است. حتی منتقدان سرسخت سینمای ایران این فیلم را مهمترین اثر سینمای دفاع مقدس میدانند. هور در آتش جستجوی پدری به دنبال پسرش زیر آتش خمپاره است. مضمون جستجو در این فیلم به قدری خوب از کار درآمده بود که بارها و بارها مورد تقلید قرار گرفت. بازی «مهدی فقیه» در این فیلم از یازی‌های تکرار ناشدنی او هم محسوب می‌شود. کاسه‌ساز توانست با بستن گروهی حرفه‌ای یکی از ده فیلم برتر دفاع مقدس را در کارنامه سینمای ایران به نام خود ثبت کند.
«آخرین مرحله» تولید سال 1376 به کارگردانی محسن محسنی نسب است. گروهی از رزمندگان ایرانی در یک نبرد نابرابر در مقابل هجوم نیروهای عراقی گرفتار می‌شوند اما با راهنمایی و کمک سید فرمانده عملیات منطقه تا پای جان ایستادگی می‌کنند، که ناگهان با بمباران شیمیایی عراق روبرو می‌شوند و دیگر کاری از آنها ساخته نیست. در این بین یوسف مسئول گروه شناسایی شهید می‌شود و علی که جانشین او می‌شود مأموریت می‌یابد که نزد مهندس سید صدرا صفایی برود.
این فیلم نیز از آثار نوستالژیک کاسه‌ساز است که در گیشه هم موفق بود.
«مزرعه پدری» ساخت سال 1382 است. این فیلم توانست جایزه ویژه بهترین فیلم جشنواره دفاع مقدس در دوره دهم را کسب کند. مزرعه پدری چهاردهمین فیلم بلند رسول ملاقلی پور و یکی از آثار مهم سینمای دفاع مقدس است. مزرعه پدری داستان نویسنده‌ای به نام محمود است که به خاطر بررسی آخرین رمانش «مزرعه پدری» از سوی یک تشکل دانشجویی در دزفول همراه خانواده‌اش به این شهر می‌رود. او رابطه‌ای بسیار عمیق و نزدیک با فرزندان و همسرش دارد، اما در میانه‌های نشست یکی از دانشجویان به کشته شدن همسر و فرزندانش در اثر حمله توپخانه دشمن در سال‌های ابتدایی جنگ تحمیلی اشاره می‌کند که موجب تغییر ناگهانی شرایط روحی محمود می‌شود و با بازگشت به گذشته خاطرات حضورش در صحنه‌های نبرد را مرور می‌کند.
مزرعه پدری از حیث نوآوری در جلوه‌های ویژه از آثار شاخصی است که هنوز بدعت‌های آن در فیلم قابل تقدیر است. این فیلم چنان که از سابقه کارگردانش سراغ داریم یکی از بحث‌انگیزترین آثار سینمای دفاع مقدس است و حضور کاسه‌ساز در کنار کارگردانی صاحب سبک و اندیشه نشان از دغدغه‌های انتقادی کاسه‌ساز نسبت به جامعه فرهنگی و دفاع مقدس دارد. از آنجا که ملاقلی‌پور کارگردان سخت‌گیر و البته کاملا حرفه‌ای سینما بود می‌توان دریافت که کاسه‌ساز تجربه دشوار و موفقیت آمیزی را از سر گذرانده است.
«اخراجی‌های1» این فیلم که در سال 1385 ساخته شد توانست سیمرغ بلورین بهترین فیلم فجر دوره بیست و پنجم را از آن خود کند. داستان فیلم درباره زندگی مجید از اراذل جنوب تهران است که عاشق دختر پیرمرد عارفی به نام میرزا می‌شود. میرزا شرط ازدواج مجید و دخترش را سر به راه شدن او می‌داند. مجید تصمیم می‌گیرد برای اثبات سر به راه شدن خود به جبهه برود که بقیه دوستانش نیز همراه او می‌شوند. برای حضور آنها در جبهه، مخالفت‌هایی وجود دارد اما با ضمانت میرزا و یکی دیگر از رزمنده‌ها آنها به پادگان آموزشی می‌رسند.
«ریسمان باز» دومین اثر «مهرشاد کارخانی» است که در سال 1386 تولید شد. این فیلم اثری اجتماعی با نگاه تند انتقادی به فاصله طبقاتی است. داستان فیلم درباره سفر طولانی و پر فراز و نشیب میکائیل و عسگر، از فقیرترین نقاط جنوب تهران آغاز شده، با عبور از مرکز سنتی و پر ازدحام شهر، وارد فضای بزرگراه‌های پیچیده تهران می‌شود و این دو خیره به نمادهای نویی چون برج میلاد، در نهایت خود را به محله مرفه نشین شهرک غرب می‌رسانند.
این ماموریت ناخواسته آنها را با چهره‌ای تازه از زندگی شهری در تهران و تفاوت‌های بنیادین آنها با جوانان هم نسل خود آشنا می‌سازد. تفاوت‌ها تنها در چهره و لباس میکائیل و عسگر در قیاس با هم سن و سالانشان در شهرک غرب نیست. حتی وانت قراضه آنها در تقابل با خودروهای رنگارنگ و آخرین مدل جوانان بالای شهری و غریبه بودن آن دو در حالی که گاوی را به دنبال خود می‌کشند، در مقابل سگ‌هایی که جوانان طبقه فرادست همراه خود دارند، نشانگر شکاف طبقاتی روزافزونی است که اهالی این شهر بزرگ را از یکدیگر دور و دورتر می‌کند.
در نگاه اول، زندگی تلخ و محنت بار دو جوان فقیر که ناچارند گاوی را به شمال شهر برسانند، ایده‌ای تکراری، نخ نما و کلیشه‌ای به نظر می‌رسد، اما فیلم به ویژه در مرحله اجرا، با مهارت این موقعیت فاقد فراز و نشیب‌های دراماتیک را برای تماشاگر دیدنی و کنجکاوی برانگیز می‌کند.
«اخراجی‌ها ۲» دومین همکاری ده‌نمکی با کاسه‌ساز است. این فیلم دومین اثر از سه گانه ده‌نمکی نیز بود که ادامه نیافت. این فیلم که ساخت آن در پاییز ۱۳۸۷ آغاز شد، در نوروز ۱۳۸۸ بروی پرده سینماها رفت. اخراجی‌های2 که وقایع آن در اردوگاه اسرای جنگی در عراق می‌گذشت توانست رکورد فروش اخراجی‌های 1 را تکرار کند. عدم حضور تهیه‌کننده‌ای کار بلد مثل کاسه‌ساز در اخراجی‌های3 نتوانست موفقیت دو فیلم قبلی را تکرار کند. این نشان از این دارد تهیه‌کننده به اصطلاح فقط تامین کننده منابع مالی نیست. بلکه تهیه‌کننده شخصیتی فرهنگی و پشتوانه هنری فیلم است که باید سیاست‌های اثر هنری را تعیین و هدایت کند.
«کنار رودخانه» فیلمی به کارگردانی و نویسندگی «علیرضا امینی» ساخته سال ۱۳۸۲ است.
داستان این فیلم از این قرار است: با شروع جنگ عراق، تعدای از مرزنشینان راه بیابان‌ها و کوهستان‌ها را در پیش می‌گیرند. مردی که با تازه عروسش در سفر است ناگهان می‌فهمد که پای زنش روی مین قرار گرفته و در صورت هرگونه حرکتی مین منفجر خواهد شد. مرد با سرعت به سمت یک آبادی می‌شتابد تا کمک بیاورد. هم‌زمان با ورود او آبادی کاملاً ویران می‌شود و همه از ترس حمله‌های هوایی می‌گریزند. مردی سرگردان که پیکر بی جان فرزندش را حمل می‌کند و پیرزنی که در کوه‌ها سرگردان شده، یکدیگر را می‌یابند و زن را می‌بینند که با لباس عروسی در منطقه‌ای ناامن ایستاده است. آنها می‌فهمند که نمی‌توانند به عروس نزدیک شوند و برای نجات او کاری کنند، چون در تیررس دشمن هستند. در سویی دیگر چند همسفر را می‌بینیم، از جمله پیرمردی را که برای اقوامش دوغ می‌برد. همراهان او که بسیار تشنه‌اند، از او دوغ می‌خواهند، ولی پیرمرد به خواسته‌های آنان بی‌توجه است و از ظرف دوغ محافظت می‌کند، اما سرانجام راضی می‌شود دوغ را تقسیم کند. این گروه به گروه اول یعنی مرد جنازه به دوش و پیرزن می‌رسند و درباره موضوع‌های مختلفی با یکدیگر حرف می‌زنند. تازه داماد سرانجام با نیروهای کمکی بازمی‌گردد؛ ولی درست در آستانه رسیدن آنها به محل حادثه، مین منفجر می‌شود.
علیرضا امینی در این فیلم به حضور مردم و ارتباط آنها را در جریان جنگ تحمیلی را به تصویر می‌کشد. این فیلم همان دغدغه همیشگی کاسه‌ساز به مسائل اجتماعی در موقعیت‌ها و وضعیت‌های مختلف است. همه حرف فیلم تعامل است. اینکه همه جریانات فکری با وجود اختلافات‌شان در مقابل دشمن باید اتحاد و یکپارچگی خود را حفظ کنند.
«کارناوال مرگ» تنها اثر کاسه‌ساز در مقام کارگردانی است که در سال 1389 روی پرده سینماها رفت. رضا اعظمیان بخش اعظمی از این فیلم را کارگردانی کرد اما به دنبال بروز اختلاف با تهیه‌کننده از ادامه ساخت پروژه انصراف داد و در نهایت در عنوان‌بندی نام حبیب الله کاسه ساز به عنوان کارگردان آمد. پس از مدتی تهیه‌کننده کار بر صندلی کارگردانی نشست و فیلم را با تغییرات در فیلمنامه و شخصیت‌ها، تحت عنوان کارناوال مرگ ساخت و روانه اکران کرد.
داستان در مورد زندگی فردی مخترع و نخبه است که همسر باردار خود را در پشت کاروان‌های شادی عروسی از دست می‌دهد و این خود باعث ایجاد نوعی حس انتقام جویی می‌شود. او به عروس و دامادها دست گل‌هایی هدیه می‌دهد که در آنها بمب‌های قوی جاسازی شده است.
«ماموریت تهران» آخرین اثر ناتمام کاسه‌ساز است که یک طنز دفاع مقدسی است. متاسفانه این فیلم به دلیل بیماری کاسه ساز و پاره‌ای مشکلات دیگر به سرانجام نرسید.
با نگاهی اجمالی به آثار کاسه‌ساز به این نکته می‌رسیم که امثال این تهیه‌کننده که هم به سینمای بدنه فکر می‌کنند و هم به سینمای اندیشه، کم هستند. ار این جهت فقدان کاسه‌ساز برای سینمای ایران ضایعه‌ای تلقی می‌شود که به سختی ترمیم می‌شود. سینمای ایران نیازمند تفکری است که چرخه اقتصادی و رشد سلیقه مخاطب را با هم در نظر بگیرد. کاسه‌ساز توانست با اتکای به هر دوی این‌ها آثار پر فروشی بسازد. همچنین حضور او در کنار ملاقلی‌پور و ده‌نمکی و کارخانی نشان از این داشت که کاسه‌ساز قدرت تامل با هر منشب فکری و سلیقه‌ای را دارد. در تاریخ سینمای ایران و فهرست آثار فاخر سینمایی قطعا نام کاسه ساز حضوری چشم‌گیر خواهد داشت که این مهم به آسانی به دست نمی‌آید. روحش شاد.
انتهای پیام/ 161
انشاءالله بامحمد حبیب الله محشوربشه. 
