ماجرای استفاده از رادارهای اف 14 برای مقابله با موشک های اگزوست

به گزارش خبرنگار دفاعی امنیتی دفاع پرس جایگاه پدافند هوایی در جنگ تحمیلی از اهمیت قابل توجه و غیرقابل انکاری برخوردار است؛ زیرا دفاع از حریم هوایی، پشتیبانی از نیروهای رزمی، حراست از نقاط استراتژیک، شناسایی پرنده های خودی از دشمن و حمایت از نیروی هوایی، همگی از وظایف محوله پدافند هوایی در دوران دفاع مقدس بود که با تلاش وافر و ایثارگری این عزیزان به منصه ظهور رسید.

به مناسبت هفته دفاع مقدس بخشی از گفت‌وگو با امیر «شاهرخ شهرام» معاون اجرایی سابق قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا(ص) و از پیشکسوتان دوران دفاع مقدس را از منظرتان می‌گذرانیم. 

انهدام 11 موشک اگزوست در دوران دفاع مقدس

- ماجرای حمله بعثیها به جزیره خارک که با انهدام موشکهای اگزوست دشمن از سوی پدافند همراه بود را تشریح کنید؟

در روزهای پایانی جنگ تحمیلی بحث امنیت شریانهای اقتصادی کشور مطرح شد و جزیره خارک به عنوان یکی از مراکز مهم اقتصادی کشور همواره مورد توجه دشمن بعثی قرار داشت؛ دشمن میخواست به هر ترتیب آن را مورد هدف قرار دهد؛ اما پدافند با حضور و اقدامی هوشمندانه توانست دشمن را در رسیدن به این هدف ناکام گذارد.

جریان بدین ترتیب بود که رژیم بعثی به وسیله بالگردهایی که در اختیار داشت توانست با موشکهای ضد ناو اگزوست در ارتفاع پایین یکی از نفتکشهای ما را در جزیره خارک مورد هدف قرار دهد و سامانههای پدافندی ما برای اولین بود که با چنین موشکی برخورد میکردند که بتواند در کمترین سطح ارتفاع و خارج از برد راداری ما تا نقطه اصابت حرکت کند و این مسئله کار را برای ما پیچیده میکرد.

از طرفی هم وضعیت جزیره خارک برخلاف تاکتیک پدافندی است؛ به گونهای که پدافند میگوید سامانههای راداری من باید یک تا دو کیلومتر جلوتر از نقطه آسیبپذیر باشد تا پیش از آنکه دشمن آن منطقه را ببیند پدافند آن را تحت پوشش راداری خود داشته باشد؛ اما متاسفانه در خارک این جریان برعکس بود و اسکله ما 1500 متر جلوتر از سامانههای پدافندی مستقر بود و کشتیها، نفتکشها و همچنین چاههای نفت متعاقب آن قرار داشتند و ما در پشت این نقاط حساس استراتژیک مستقر بودیم؛ لذا این کار را برای ما دشوار میکرد؛ زیرا دشمن در زمان حمله زودتر از ما بر این مناطق تسلط چشمی داشت.

لذا همان شب در پست فرماندهی جزیره خارک جلسهای با حضور تمامی پرسنل پدافند مستقر در جزیره برگزار شد؛ که در این نشست از جوانترین فرد تا فرماندهان ارشد نظامی حضور داشتند و بهخوبی به یاد دارم که در آن زمان بنده نیز بهعنوان یک افسر ستوان دوم در این جلسه حضور داشتم و چون شرایط خاص و ویژه بود همه خود را ملزم میدانستند که فکر کنند تا راه برونرفت از این وضعیت بحرانی آشکار شود؛ از این رو هریک از افراد از تجربیات کار خود با سیستمها و متعاقب آن ایده خود را برای مقابله با تهدید ارائه میدادند و چون در این جمع کارکنان بخش فنی هم حضور داشتند برخی نظرات که زمینه اجرایی نداشت را رد میکردند و نظراتی که به لحاظ فنی و عملیاتی مغایرت نداشت را کنار هم قرار میدادند؛ که در نهایت با جمعآوری نظرات و برآوردهایی که صورت گرفت تصمیم بر این شد که با تاکتیک جدید از سیستمهایی که در اختیار داشتیم استفاده کنیم.

ما از زمان شلیک موشک اگزوست تا زمان انهدام آن در سطح آب فقط 4.5 ثانیه وقت داشتیم و اگر این زمان کوتاه به 5 ثانیه میرسید دیگر کار تمام شده بود و موشک با یکی از کشتیهای ما اصابت کرده بود.

به یاد دارم با بکارگیری تکنیک جدید در استفاده از سامانهها اولین موشک اگزوست را در فاصله زمانی کمتر از 4 ثانیه در ارتفاع دو متری سطح دریا منهدم کردیم و این روند تا انهدام 11 موشک اگزوست رژیم بعثی ادامه پیدا کرد و باعث شد تا امنیت در این منطقه حساس برقرار بماند.

هر کدام از این اتفاقات سرآغاز تکوین یک روش و تاکتیک جدید در عرصه دفاع هوایی بود؛ که به ما یاد میفهماند "شاید یک سامانه دارای قابلیتهایی باشد که در دستورالعمل استفاده از آن ثبت نشده است" و یا اینکه میتوان به گونهای دیگر هم عمل و بازدهی لازم را کسب کرد.

- نقش اف14ها را در دفاع هوایی کشور در دوران دفاع مقدس تبیین کنید؟

پدافند علاوه بر سیستم کشف و شناسایی که شامل چندین لایه است یک سیستم درگیری دارد که این خود به دو بخش عمده تقسیم میشود؛ یک بخش آن سطحپایه است که هم در زمین و هم در دریا قابل استقرار است و بخش دیگر آن هواپایه است که عمدتا با استفاده از هواپیماهای جنگنده شکاری رهگیر که در پایگاههای پدافندی مستقر هستند کار دفاع هوایی را انجام میدهند. این بخش از توان دفاعی هم در زمان جنگ کارهای موثری انجام داد و نقش مهمی را در دفاع هوایی و انهدام جنگندههای متخاصم در نبرد هوایی ایفا کرد.

رشادتهایی که خلبانان ما در عرصه دفاع هوایی از خود نشان دادند به نحوی بود که عراق از پس مقابله با اف14های ما بر نمیآمد و این روند تا سال 64 که تقریبا اواسط جنگ بود ادامه داشت و خلبانان ما در نبرد هوایی حرف اول را میزدند، و بسیاری از جنگنده-شکاریهای دشمن را از صحنه مبارزه خارج کرده بودند؛ تا اینکه نیروی هوایی عراق در همان سال جنگنده میراژ 2000 را وارد ناوگان هوایی خود کرد؛ که این هواپیما از یکسری قابلیتهای ویژه برخوردار بود؛ که توانست ما را در نبرد هوایی تا حدودی با مشکل مواجه کند.

- یعنی دیگر اف14 ها توانایی مقابله با میراژ را نداشتند و به سرعت مغلوب میشدند؟

نه اینطور نبود که اف14 ها دیگر کارایی نداشته باشند و یا اینکه از پیش مغلوب شده باشند؛ زیرا مسئله مهمی که در نبردها مهم و اساسی وجود دارد بحث بکارگیری تاکتیکهاست؛ یعنی فقط قابلیتهای سلاح و سامانه نیست که میتواند پیروز میدان را تعیین کند؛ بلکه نحوه استفاده از تجهیزات، نوع تاکتیک، و شجاعت و جسارت خلبان همگی در این رابطه موثر هستند.

مثلا امکان داشت که خلبان ما در شرایطی قرار بگیرد که برای مقابله با جنگنده دشمن نیاز به مانور و دور زدن داشته باشد، که اگر این کار را میکرد وارد فضای کشور دیگر میشد که این طبق قواعد بینالمللی برای کشور میسر نبود و بعنوان نقض حریم هوایی دیگر گشورها محسوب می شد، اما جنگنده عراقی به راحتی این کار را می کرد و کشورهای همسایه طبق قراردادهای نظامی این اجازه را به او می دادند تا از فضای کشورشان برای مقابله با ما استفاده کنند. که این خود یک مسئله مهمی بود.

اما بطور کلی ورود میراژهای فرانسوی انقدر ملموس و مقتدرانه نبود که بخواهد در استراتژی دفاعی ما تغییر ایجاد کند و پدافند بیشتر بخاطر مواردی چون تاکیدات مقام معظم رهبری که در آن دوران نماینده امام(ره) در جبهههای نبرد بودند، پایین آوردن میزان هزینهها، فضای کاری وسیعتر، زمانبندی کمتر و اطمینان بیشتر، استفاده از این روش را بهتر و با صرفهتر ارزیابی کرد.

ارتباط ابتکاری رادار اف14 با ایستگاههای زمین پایه جهت انهدام موشکهای هواپایه دشمن

- گفته میشود که پدافند زمینپایه از سیستم راداری اف14 ها جهت شناسایی دشمن استفاده میکرد؛ آیا این صحت دارد؟

بله، اتفاقا بخش عمدهای از تغییر تاکتیکهایی که ما توانستیم طی آن موشکهای دشمن و یا هواپیماهایش را مورد اصابت قرار دهیم با کمک رادارهای همین اف14 ها بود؛ چون برد رادارهای زمین پایه ما در ارتفاع پست قادر نبود پرنده دشمن را در فاصله 80 کیلومتری شناسایی کند؛ لذا از رادارهای قوی این جنگنده استفاده میکردیم و با اطلاعاتی که خلبان اف14 از موضعگیری پرنده دشمن در اختیار پدافند زمینپایه میگذاشت، اقدام به شلیک و انهدام پرنده یا موشک شلیک شده از سوی دشمن میکردیم؛ این درحالی بود که اصلا این کار با ماهیت و ماموریت اصلی که اف14 برای آن ساخته شده بود کاملا مغایرت داشت؛ چراکه این جنگنده برای نبرد هوایی در ارتفاع بلند ساخته شده بود؛ اما چون این قابلیت در آن دیده شد در یک اقدام ابتکاری این فرآیند انجام گرفت که طی آن سامانههای زمینپایه ما در کشف و شناسایی پرنده متخاصم 20 ثانیه پیش می افتادند، که این در منازعات و تفوق هوایی بسیار تعیینکننده بود.

- کار پدافند در دوران بعد از دفاع مقدس چه بود؟

بعد از اتمام دوران دفاع مقدس اینجا دیگر کار ما بهینهسازی و عمردهی به قطعات نبود؛ بلکه پدافند در این مقطع باید سلاح و سامانه میساخت و نیاز خود را در این زمینه تامین میکرد، لذا کار دشوار و با مشقت همراه بود.

- تحریمهای ناشی از مذاکرات هستهای تا چه اندازه بر فعالیت های شما تاثیرگذار بود؟

تحریم های ناشی از مذاکرات به هیچ وجه در ما اثر نکرد چون از روز اول هم دستمان بر روی زانوی خود بود و با اتکای به خلاقیتها و نوآوری متخصصان و با حمایت صنایع دفاعی توانستیم امروز سامانههای جدیدی را با کارایی خاص بسازیم و امروز در این زمینه یک صادرکننده محسوب شویم؛ که این افتخار بسیار بزرگی برای ملت ایران است.

امروز قرارگاه پدافند هوایی با کمک بخشهای دانشگاهی و تحقیقاتی به دنبال ابداع و ایجاد دستاوردهای نوینی است که تاکنون هیچ کشوری نمونه آن را نساخته و تولید نکرده باشد.