گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس- هیأتها و سینهزنهای مکتب الحسین(ع)، سوز صدای «حاج نریمان پناهی» را به خوبی می شناسند؛ همان «یاحسین»های معروف او که مملو از سادگی ولی پرسوز و گداز است.
حاج نریمان
رزمنده لشکر27 محمد رسول الله(ص) و عضوی از گردانهای مقداد و میثم در طول سالهای
دفاع مقدس نیز بوده است؛ روزهایی که او در قالب گشت ثارالله(ع) و گروههای مختلف، «حسین
جان ای آبروی دو عالم»را دَم میگرفت و رزمندگان هم نوا با او زمزمه میکردند و بر
سر و سینه میزدند.
حرفهای حاج نریمان همیشه تازگی دارد و باید هر از گاهی برای شنیدن آنها در برابر این ذاکر اهل بیت(ع) زانوی ادب خم کنیم. محرم امسال هم توفیقی بود که خیلی سرزده فقط با یک تماس تلفنی بتوانیم قراری با ایشان هماهنگ کنیم. باورمان نمیشد اینقدر زود با حاج نریمان بتوانیم گفتوگو کنیم.
قرار مصاحبه ما عصر سومین روز محرم بود که به دلیل ترافیک سنگینی که موجب تاخیر حاجی شده بود به بعد از اذان مغرب و عشای همان روز موکول شود تا یک گفتوگوی صمیمی با ایشان و همسرمحترمشان داشته باشیم.
به اعتقاد حاج نریمان مداحی معجزه است؛ اصلاً کار ما نیست، از این رو میگوید: وقتی مداح با انبوه جمعیت روبرو میشود چطور باید مداحی کند؟! چه چیزی میتواند بخواند که تاثیرگذار باشد؟ این کار شوخی نیست، همه این جریان معجزه است. بسیار به ائمه(ع) متوسل میشوم تا نوحهام تاثیرگذار باشد. مردم در محافل و مجالس منتظرند مداح به آنها حرف تحویل دهد، خواننده باید آگاه باشد چه میخواهد بگوید تا مستمع گریه کند. روضهخوانی اصلاً شوخی نیست؛ خواننده وقتی روبروی مردم قرار میگیرد بدنش به لرزه در میآید؛ جمعیت زیادی روبروی او برای شنیدن روضه نشسته است. این فقط معجزهای است که با کمک اهل بیت(ع) انجام میشود و اصلاً کار مداح نیست.
مشروح گفتوگوی دفاع پرس با این مداح اهل بیت (ع) در ادامه از نظرتان می گذرد:
دفاع پرس: پیشنه روضه خوانی برای اهل بیت (ع) از کجا بوده است؟ آیا اباعبدالله (ع) نقشی در تحقق این مراسم ها داشته است؟
ابتدا باید بگویم همه کارهای سیدالشهدا در طول سفر به کربلا براساس برنامهریزی دقیق صورت گرفته است. روز، ساعت و لحظه حرکت حضرت اباعبدالله از مدینه تا کربلا تنظیم شده بود. ایشان حتی همه کارها را بین اهل بیت(ع) تقسیم کرده بودند. ریشه عزاداری از روز عاشورا و توسط حضرت زینب (س) شروع شد.دفاع پرس: وضعیت برنامه ریزی هیئتها به چه صورت است؟
اینکه میگویند هیئتها برنامه ندارند، درست نیست چون الگوی ما حضرت سیدالشهدا (ع) است. شاید بعضی از هیئتها برنامهریزی دقیقی نداشته باشند، اما به طور کلی این حرف درست نیست چون بی نظمی یک یا چند نفر را به جمع همه هیئتها و عزاداران تعمیم میدهند.نمونهها و الگوی ما در عزاداری آیتالله بهجت، آیتالله بروجردی و امام خمینی(ره) است. حضرت امام(ره) در یک لحظه همزمان روزنامه میخواند، ورزش میکرد و رادیو هم گوش میداد. جواب کسانی که هیئتیها را بی نظم میدانند همین است. الگوی ما این شخصیتها است. اگر فکر میکنند این شخصیتها بی نظم هستند پس حرف آنها درست است.
دفاع پرس: الگوی هیئتیها با این تعبیر چه کسانی هستند؟
پس از ائمه(ع) الگوی ما مشخص است. امروز الگوی ما مقام معظم رهبری است. روایت است که امامان معصوم (ع) آیینه تمام وجه خدا هستند، اینها نور خدا هستند و من میگویم آقا(مقام معظم رهبری) تالی تلو به معصوم است. ایشان تمام نمای امام(ره) و تالی تلو به معصوم هستند، چون ایشان را برگزیدهاند. حضرت امام(ره) ایشان را برگزیده ولایت میدانستند.
من به عنوان یک مداح، معصوم نیستم؛ پس نباید ما را عاری از اشتباه و خطا بدانند. آنکه اشتباه و خطا ندارد، امام معصوم است. امامان ما تالی تلو و ولی خدا هستند. آنها نفس عماره ندارند، بلکه نفس مطمئنه دارند. خطای یک نفر از ما را نباید پای همه هیئتیها بنویسند. منظورم این است که همه کارهای دستگاه سیدالشهدا از ابتدای این قیام بر اساس برنامهریزی بود.
دفاع پرس: کدام درس عاشورا در هیئتها باید مورد توجه قرار بگیرد؟
حرکت امام حسین(ع) مبتنی بر اخلاق، علم، ایمان و نماز بوده است. ایشان در طول سفر به کربلا همیشه نماز جماعت را برپا کردند و به هر کدام از زنهای قافله یک کار را سپردند و مسئولیت میدادند. جوانان را هم سهیم میدانستند و به آنها مسئولیت میدادند. این مسائل درسهایی است که ما باید الگو قرار دهیم. حضرت در این سفر مستحبات را نیز رعایت میکردند. اگر تاریخ را مطالعه کنیم به همه این مسائل برخواهیم خورد.
کسی که مصیبتی بر او وارد میشود نمازش را درست نمیخواند؛ مصیبت به قدری به افراد فشار میآورد که همه چیز را فراموش میکنند، اما کسانی که تقوا دارند، متوجه هستند. خانوادههایی وجود دارند که وقتی فرزندشان «شهید» شده بود و وقتی میخواستند مراسم تشییع انجام دهند به نماز اول وقت توجه میکردند که باید اول نماز خوانده شود.
معروف است که حضرت زینب(س) مستحباتاش را در کربلا ترک نکرد. امام حسین(ع) رو به حضرت زینب(س) فرمودند: «خواهرم در نماز شب من را فراموش نکنید». این همه شهید و سختی و بلا به جان خریده شد و نماز اول وقت هیچگاه ترک نشد. این یعنی درس مهم عاشورا که باید مورد توجه قرار بگیرد.
سیدالشهدا(ع) در روز عاشورا حتی زمانی که تیر و نیزه همانند باران از آسمان برسر ایشان و یارانشان شروع به باریدن کرد نمازشان را قطع نکردند. دشمن فهمیده بود اگر او نماز بخواند همه متوجه حقانیتاش میشوند.
دفاع پرس: ما آداب عزاداریمان را از کجا گرفتهایم؟
ما باید آداب و نوع عزاداریمان را از این آموزهها بگیریم. اهل بیت(ع) زمان عزاداری پردهای را در بین مردان و زنان حائل میکردند و زنان را طرفی قرار میدادند و خودشان طرف دیگر آن قرار میگرفتند.
همه معصومین(ع) به اذن الهی واقعه کربلا را دیده بودند. خودشان قادر به روضه خواندن بودند، اما میفرمودند روضه خوان بیاید و روضه اهل بیت (ع) را بخواند. میخواستند با این حرکت به ما درس بدهند. خیلی مهم است که ایشان میفرمودند به روضهخوان بگویید بیاید. چون میخواستند به ما آداب عزاداری را یاد بدهند.
میخواستند طریقه برگزاری عزاداری و آداب آن و اتفاقاتی که بر حضرت اباعبدالله (ع) گذشته است را بگویند. این وجهه سیاسی مجلس روضه و عزا است که باید به آن پرداخته شود. امام خمینی(ره) هم میفرمودند: «ما هر چه داریم از محرم و صفر است.» چرا امام (ره) به جای محرم و صفر نفرمودند ماه «رمضان یا فاطمیه؟» امام روح سیاسی به هیئت دادند. ایشان گفتند «محرم و صفر»؛ چون خود اهل بیت(ع) هم به عاشورا توسل میکنند و نگاهشان به قتلگاه است.
دفاع پرس: راز اندوه و غم ماه محرم چیست؟
روایت است وقتی که محرم میشود به اذن خدا حضرت زهرا (س) پیراهن خونآلود امام حسین (ع) را از عرش آویزان میکند و تمام عالم را غم فرا میگیرد. حضرت زهرا (س) مادر امام حسین (ع) است، پس مراتب بالایی دارد اما سوال این است چرا چادر خونین حضرت زهرا (س) از عرش آویزان نمیشود؟ چرا پیراهن خونین اباعبدالله (ع) آویزان میشود و این کار را حضرت زهرا (س) انجام میدهد. شاید میخواهند بگویند همه این کارها به دست حضرت زهرا (س) انجام میشود؛ شروع این حرکت به دست امیرالمومنین (ع) بوده که به فاطمه زهرا (ع) سپرده شده است.
این اتفاق اعلام عزا و غم بر تمام عالم و هستی است. پیراهن خونین اباعبدالله (ع) موجب غم گرفتن تمام خلقت میشود. آن کسی که کافر و بت پرست است نیز در این ماه غمگین میشود، اما نمیداند این غم از کجا نشأت گرفته شده است. حسین (ع) مانند خورشیدی است که بر تمام هستی میتابد.
همه ما اکنون به واسطه وجود امام زمان (عج) نفس میکشیم و زندگی میکنیم. شمر لعنه الله علیه وقتی از قتلگاه بیرون آمد نمیدانست اگر نفس میکشد به واسطه وجود همین سَربریده شده است که میتواند حیات داشته باشد. تقدیر و مشیت و خواست الهی بر این بود این راه ادامه پیدا کند و این نهضت به عالم نشان داده شود. راه دین خدا خرج دارد همانطور که امروز دین نگاه داشتن خرج و زحمت دارد و باید تاوان آن را پرداخت. اهل بیت(ع) فرمودند ما تاوان آن را میدهیم تا دین و توحید و ولایت امیرالمومنین علی(ع) بماند.
دفاع پرس: تفاوت شور بچه رزمندههای دوران دفاع مقدس و امروز نسبت به عاشورا در چه چیز است؟
بچه رزمندههای دوران دفاع مقدس هم میگفتند ما میرویم تا راه و دین خدا بماند. امروز هم مدافعان حرم میگویند ما میرویم تا این راه بماند. سیدالشهدا(ع) در گوش «زهیر بن قین» چیزی گفت که کسی هم نمیداند؛ فقط همه میدانند که زهیر با این سخن برگشت. مدافعانحرم تربیت شدگان مکتب اهل بیت (ع) و روضههای آنها هستند. ما هم در هیئت با جلسه و روضه همین مسیر را ادامه میدهیم. ما از اهل بیت (ع) یادگرفتیم که مداح و روضه خوان باشیم.
ما باید دنبال همان مسیری باشیم که شهدا رفتند. مکتب هیئت همان مسیر شهداست. توفیق این مسیر نصیب همه هم نمیشود. معتقدم آنهایی که در کربلا ماندند امام حسین (ع) اسمشان را نوشته بودند. خیلیها به کربلا آمدند اما همان 72نفر تا آخر ماندند. کسانی هم که در هیئت و روضه هستند تعیین شده سیدالشهدا (ع) هستند. کسی نمیتواند بدون دعوت و خودسر به این مجالس وارد شود. محال است بدون دعوت کسی به جلسه روضه برود.
دفاع پرس: شما چطور در این راه ماندهاید؟
یک ندای آسمانی برای ادامه این راه ما را تحریک میکند. کسی ما را عادت داده است که این طور شدهایم. ما نمیرویم بلکه نیروی جاذبه حضرت ما را به سمت خودش میکشد. همه کشش و جذابیت از جانب اهل بیت (ع) است. فرمودند هر کسی را که بخواهیم هدایت میکنیم. هیئت، مداح و روضهخوان هم وسیله است. آنها خودشان شهدا، خواننده، روضهخوان و سینهزن را تعیین میکنند. هر کسی نمیتواند خواننده، شاعر و خادم هیئت اباعبدالله (ع) باشد. همه اینها به دستور اهل بیت (ع) تعیین میشوند. این بر اساس کلام اهل بیت (ع) است.
از امام معصوم (ع) سوال شد زیارت شما به «قسمت» مربوط میشود یا «همت زائر»؛ فرمودند: «زائران ما دعوت میشوند، ما شما را دعوت میکنیم. اگر ما نخواهیم زیارت قسمت شما نمیشود، ما دعوت میکنیم تا شما بیایید.»
دفاع پرس: هیئتی ها باید چگونه رشد کند؟
من همیشه میگویم ما باید معلم و استاد داشته باشیم. بدون استاد نمیشود در دستگاه امام حسین (ع) حضور داشت. باید نزد پیر و پیشکسوتی زانو بزنیم تا یاد بگیریم. انسان به تنهایی نمیتواند این راه دشوار را برود. انسان همانطور که در زندگی باید استاد داشته باشد در این راه هم باید برای جلوگیری از گمراهی استاد داشته باشد، این دستور اهل بیت (ع) است.
فرقی ندارد انسان بخواهد خواننده، روضهخوان یا سینه زن و خادم هیئت باشد. در هر نقشی باید استاد و پیری وجود داشته باشد که از محضر او درس یاد بگیریم. خواننده و روضهخوان هم فرق ندارد. باید آداب هیئت داری را از پیشکسوتان یاد بگیریم. از کسانی که سالها در هیئت تجربه داشتهاند و برای دستگاه اباعبدالله (ع) قدم برداشتهاند.
کسی که میخواهد کاروان زائر اباعبدالله (ع) را به کربلا ببرد باید آداب آن را بداند. این مسئله فقط مخصوص هیئت و عزاداری نیست، بلکه در هر زمینهای که انسان بخواهد فعالیت کند باید از تجربیات دیگران استفاده کند. اما هیئت حساسیت بیشتری دارد. در این راه باید اخلاق و محبت را در دستور کار قرار دهیم تا جذابیت داشته باشیم.
دفاع پرس: سینه زنی برای بعضیها عادت شده و بهرهای از آن نمیگیرند، چه باید کرد؟
رفتن به هیئت نباید به عادت تبدیل شود که سینه زن فقط وظیفه دارد سینه بزند و برود. باید معرفت را یادبگیریم و به دیگران یاد بدهیم. باید بدانیم اهل بیت (ع) از ما چه چیزی میخواهند و به آن عمل کنیم. این آداب را در طول سال ادامه دهیم. بعضی از سینه زنها نوع پوشش لباس هیئتی ندارند. آنها هنوز آداب هیئت را نمیدانند. وظیفه ما صحبت کردن و اصلاح کردن آنهاست. باید پوشش ما در شأن هیئت باشد.
دفاع پرس: اصلاح لباس و ادب و اخلاق را باید چه کسی در هیئت انجام دهد؟
خیلیها در نمازشان هنوز کاهل هستند. وضو و طهارتشان ایراد دارد. این مسائل به نبود بزرگ و پیشکسوت برمیگردد. هیئت «محبان عباس» که هیئت قدیمی ما هم بوده است. از پیشکسوت و بزرگی چون «ماشاالله عابدی» بهره میبرد. سینهزنهای این محفل بدون نماز شب نیستند. چون معلمشان اهل عمل و نماز شب است. جایی که روضه خوان و مداح مقید به نماز نباشد نمیتواند سینه زن نمازخوان به وجود آورد.
برخی از جلسات تمام برنامه ریزیشان را برای سینه زنی و روضه میگذارند و به نماز اهمیت نمیدهند. میگویند میخواهیم برای ائمه (ع) سینهزنی کنیم، در حالی ائمه هدفشان نماز بوده است. باید نماز جماعت و اذان در رأس برنامه هیئتها باشد. نباید با حرکاتمان امام حسین (ع) و دین را زیر سوال ببریم. هیئتی که بزرگ و معلم داشته باشد نماز را رها نمیکند.
