او که عضو شوراي مركزي و نايب ریيس انجمن منتقدان و نويسندگان سينماي ايران نیز بوده نگاهی همه جانبه به سینمای انقلاب و دفاع مقدس دارد. ویژگی دیگر فهیم نقد درون گفتمانی و برون گفتمانی اوست که بدون هیچ ملاحضه‌ای از جریانات مختلف دارد. برای ارزیابی مشکلات سینمای انقلاب و دفاع مقدس گفت‌وگویی را با وی انجام دادیم که از نظر می‌گذرانیم:
دفاع پرس: ذائقه مخاطب مهمترین ادله برای فیلم نساختن درباره دفاع مقدس و انقلاب است؛ واقعیت ذائقه در سینمای ایران چیست؟
اینکه ذائقه مردم فیلم‌های دفاع مقدس را نمی‌پسندد یک حرف مفُت، بی‌ربط، غیر علمی، غیر پژوهشی و غیر تحقیقی برخی از آقایان است. برخی از آقایان مدیر و مسئول این حرف‌ها را فقط براساس مسائل سیاسی مطرح می‌کنند. ذائقه ساخته می‌شود و البته خود به خود شکل نمی‌گیرد. ضرب‌المثلی است که مولانا می‌گوید: «شخصی بود که همیشه کارش با گوسفند بود؛ روزی که گذر او به عطر فروشی افتاد وقتی بوی عطر بر مشامش خورد بی‌هوش شد.»
ذائقه ساختنی است. بچه‌ای که از یک غذا خوشش نمی‌آید را می‌توان با رفتار و نوع مدیریت ذائقه او را به سمت غذای مورد نظر تغییر داد. مهم این است که شما علم تربیت و آموزش کودک را بلد باشید. وقتی این علم را داشته باشید به راحتی می‌توانید ذائقه کودک را تغییر دهید. هنر به خاطر اینکه بخش اساسی آن مربوط به آورده مخاطب است بر اساس ذائقه ساخته می‌شود و این ذائقه هم می‌تواند مدیریت و ساخته شود.
دفاع پرس: کیفیت آثار در این بخش چه سهمی دارند؟
بخش دیگری از موضوع به جذابیت آثار مربوط می‌شود. وقتی فیلم جذاب و دیدنی و درام قوی داشته باشد مردم آن را خواهند دید. آثار سینمایی مربوط به دفاع مقدس که گونه و ژانر دفاع مقدس هستند به دلیل اینکه یک ابر ژانر است در میان سایر گونه‌ها تنیده شده و گونه‌های دیگری را نیز در بر می‌گیرد. این سینما قابلیت و ظرفیت دارد که به همه رویکردها توجه کند.به عنوان مثال ما می‌توانیم سینمای دفاع مقدس داشته باشیم با مولفه‌های ژانری «وحشت»، «ملودرام»، «معمایی»، «پلیسی»، «جنایی»، «اکشن» و «طنز». بنابراین وقتی صحبت از سینمای دفاع مقدس به عنوان بومی‌ترین سینمای ایران می‌کنیم که تنها گونه سینمای پس از انقلاب است، لذا همه گونه‌های دیگر را در بر می‌گیرد.
در صورتی که مدیریت درستی صورت گیرد و علاقه‌مند و متمایل به این سینما باشیم، سینمای ایران می‌تواند حداقل 20 تا 30درصد از آثار تولیدی خود را به این گونه آثار اختصاص دهد. آثار این حوزه به دلیل گستردگی در نوع و گونه‌ها می‌تواند بسیار متنوع باشد. چون مخاطبین اصلی سینما معمولاً گروه سنی، جوان، نوجوان و میان سال هستند و معمولاً این گروه‌ها با فیلم‌هایی که با ویژگی‌های هیجان، عملیات و اکشن علاقه دارند این سینما دارای همه این ویژگی‌ها است.
تمام گروه‌های سنی اصلی سینما در دنیا تمایل اصلی به سینمای پرهیجان دارند، سینمای دفاع مقدس این ویژگی‌ها را دارد. چنانچه مدیریت فرهنگی سینما گوشه چشمی به سینمای دفاع مقدس داشته باشد با برنامه‌ریزی و مدیریت درست می‌توان سالی 80 فیلم بلند سینمایی تولید کرد. از این تعداد باید حداقل 20 فیلم دفاع مقدس با رویکرد به گونه‌ها و ریزگونه‌های دیگر تولید شود.
دفاع پرس: چرا این سیاست در سینمای دفاع مقدس وجود ندارد؟
مشکل اصلی این است که متاسفانه سینمای دفاع مقدس را در دوره وزیر لندن‌نشین اصلاحات جناحی و سیاسی کردند. مشکل این جریان سینمایی از سوی متولیان و برگزار کنندگان آن نبود. جریاناتی وجود دارند که سرسلسله جنبان آن‌ها شبه‌روشنفکران، تجدید نظرطلبان و جریانات مرعوب در برابر بیگانگان هستند که به دلیل ترس از اینکه سینمای دفاع مقدس آن‌ها را مورد نقد قرار دهد به جای حمایت، با سینمای دفاع مقدس مقابله می‌کنند.
بعد از دوره اصلاحات هر چه رو به جلو رفتیم به لحاظ تعداد با کمبود تولید آثار سینمایی در این حوزه روبه رو شدیم تا جایی که در چند دوره فقط دو اثر در این حوزه تولید شده بود و به عبارتی این آثار به صفر رسیده بود. بر خلاف سال‌هایی که آثار این حوزه رونق داشت و سالی 20 تا 30 اثر سینمایی تولید می‌شد و جشنواره فیلم مقاومت همیشه با فیلم‌های تازه و نو برگزار می‌شد.
از زمانی که جریان مدیریتی فرهنگ کشور تغییر کرد به نوعی دچار تحولات مدیریتی در سطوح بالا شدیم. سینمای دفاع مقدس در این برهه زمانی به چالش کشیده شد و مکرر موانعی جلوی سینماگران ایجاد شد و آن‌ها نتوانستند آن گونه که باید و شاید در عرصه سینما عرض‌اندام کنند.
گفتند باید سینمای دفاع مقدس را به موزه بسپاریم
دفاع پرس: استدلال این جریان چه بود؟
وقتی که در دوره اول جریان اصلاحات مرحوم «سیف‌الله داد» مسئولیت معاونت سینمایی را بر عهده داشت چنین استدلالی داشت که به عنوان مثال می‌گفت: «مردم سینمای دفاع مقدس را نمی‌خواهند». آن‌ها پیشاپیش بدون آنکه مردم از این سینما فاصله بگیرند حرف‌هایی را از طرف مردم مطرح می‌کردند. اگر فیلمی می‌ساختند که مورد استقبال قرار نمی‌گرفت، شاید می‌توانستیم استدلال آن‌ها را بپذیریم؛ اما آن‌ها پیش از فاصله مردم از سینمای دفاع مقدس، آن‌ها عدم استقبال مردم از سینمای دفاع مقدس را عنوان کردند و گفتند باید این موضوع به موزه سپرده شود.
همت مدیریت بر آن بود که سینمای دفاع مقدس را از عرصه تولید و عرضه محو کند و این کاملاً سیاسی بود. ما بر اساس آنچه در جنگ به عنوان یک بلا بر ما تحمیل شده بود، می‌خواستیم برای دفع شر و تهاجم فیلم بسازیم. همه مردم یکپارچه و بدون خط‌کشی در جنگ حضور پیدا کردند و به همین دلیل در برابر همه امکانات نظامی حزب بعث ما توانستیم با پوست، گوشت و خون مقاومت کنیم و اجازه ندادیم برخلاف دوره‌های مختلف تاریخ، گوشه‌ای از خاک ایران به تاراج برود. همت، وحدت و یکپارچگی مردم باعث این مسئله بود.
دفاع پرس: این مشکل به جشنواره مقاومت هم رسید؟
درباره سینمای دفاع مقدس و جشنواره مقاومت که برآیند و تبلور هشت سال مقاومت مردم ایران است. همت، وحدت و یکپارچگی وجود ندارد. کشمکش‌های زیادی پیرامون این مسئله که چه کسی جشنواره فیلم مقاومت را مدیریت کند، وجود دارد. خیلی از فیلم‌سازان خارجی در چهاردهمین دوره جشنواره فیلم مقاومت حضور پیدا کردند و بدون اینکه پیشاپیش حرفی به آن‌ها گفته شود عنوان کردند: «جشنواره مقاومت در دنیا یگانه است». به دلیل ظلم ستیزی و افشاگرانه بودن و به خاطر بها دادن به عنصر مقاومت که در تار و پود هر انسانی وجود دارد این جشنواره بی مانند است.
دفاع پرس: قوت فیلم در این گونه سینما چه جایگاهی دارد؟
فیلم‌های ضعیف دافعه برانگیز است و همه حرف‌هایی که گفته شد منوط بر این است که در سینمای دفاع مقدس فیلم خوب و قوی تولید شود. یعنی بخشی از حرف‌های ما زمانی محقق می‌شود که در کنار همه اتفاقات که شامل وحدت، همت مدیریت و تلاش همگانی است باید فیلم‌سازان ما نیز همانند دوران جنگ به سینما نگاه کنند. متاسفانه امروزه فیلم‌سازان به دنبال این هستند که از پروژه‌های دفاع مقدس به آلاف و الوف و دنیا برسند.
اگر فیلم‌سازان دفاع مقدس به ویژگی‌ها، ارزش‌ها، خصلت‌ها، رفتارها، منش و سلوکی که در جبهه و در بین رزمندگان وجود داشت عمل کنند و کسی که فیلم‌اش از طریق نهاد یا ارگانی مورد حمایت قرار می‌گیرد نگاهی بسیجی به تولید فیلم و بودجه بیت‌المال داشته باشد؛ به جای سفر و خوش‌گذرانی با پول فیلم، بودجه را به پروژه تزریق می‌کند و به کیفیت اثر می‌افزاید و تمام حرف‌های ما در بالا رفتن کیفیت اثر بیش از پیش می‌شود.
دفاع پرس: جایگاه تخصص در بین فیلم‌سازان این حوزه چه اهمیتی دارد؟
سینمای دفاع مقدس و مقاومت نیازمند تخصص است، زمانی که ما صحبت از تعهد می‌کنیم به معنی نادیده گرفتن تخصص نیست. تخصص الزام تولید آثار سینمایی انقلاب و دفاع مقدس است. دوره اینکه سینمای مقاومت و دفاع مقدس عرصه آزمون و خطا باشد گذشته است. امروز باید فیلم‌سازان وقتی به پختگی و بلوغ فیلم‌سازی می‌رسند وارد این عرصه شوند.
دوره اینکه کسانی بخواهند با ورود به این عرصه، سینمای دفاع مقدس را سکوی پرتاب خودشان کنند، گذشته است. بخواهیم یا نخواهیم بخش اصلی تولیدات سینمای دفاع مقدس بر عهده ارگان‌ها و نهادهایی است که به نوعی وابستگی دولتی دارند، در این عرصه نیازمند مدیران دلسوزی هستیم که بیش از بخش خصوصی مراقب و توجه به بیت‌المال داشته باشند. خیانت در امانات خیلی سخت‌تر از هر تخلفی است.
وقتی بودجه‌ای در اختیار مدیران این حوزه قرار می‌گیرد امانتی است که قرار است به نفع تولیدات خوب برای مردم هزینه شود. بنابراین باید دقت کافی داشته باشیم که وقتی همه چیز از آغاز کار نوشتن فیلم‌نامه تا انتخاب کارگردان و بازیگر با نگاهی کیفی باشد. تا خروجی آثار بتواند در برابر مدعیانی که می‌گویند دوره فیلم مقاومت گذشته است فیلم قابل دفاعی باشد که استقبال مردم را به همراه داشته باشد.
دفاع پرس: همه بحث استقبال از فیلم به کیفیت اثر ربط پیدا می‌کند؟
بخشی از استقبال نسبت به فیلم بستگی به مدیریت سینما دارد. استقبال مسئله‌ای است که به پس از تولید مربوط می‌شود. وقتی فیلم تولید می‌شود کارهای زیادی مربوط به آن است که باید پس از تولید اعمال شود. مشکل تولیدات دولتی این است که فیلم پس از تولید رها می‌شود. فیلم مثل هر کالای دیگری نیاز به تبلیغ دارد تا خوب و شیک به مصرف کننده عرضه شود و پروپاگاندای وسیعی برای آن صورت گیرد.
عدم دلسوزی در این حوزه به چشم می خورد، چون وقتی فیلم تولید می‌شود رها می‌شود. پس از تولید زحمت کافی برای فیلم صورت نمی‌گیرد و به طور کلی سیستم توزیع در این مرحله مهمترین بخش کار است. در سیستم توزیع توفیقاتی داریم ولی در بخش توزیع و نمایش دچار مشکلاتی هستیم که بخشی از آن مربوط به رها کردن کار و بخش دیگر آن ناشی از ضعف‌های مدیریتی است. توزیع فیلم باید با همت و یکپارچگی مدیریت فرهنگی صورت گیرد و همه از فیلم پشتیبانی کنند.
دفاع پرس: امکانات تولید در عرصه سینمای انقلاب و دفاع مقدس چطور است؟
بخش سخت تولیدات آثار سینمای دفاع مقدس فراهم کردن امکانات تولید است. امکانات جنگی در دسترس هر کسی نیست. ارگان‌های نظامی مانند ارتش و سپاه از این امکانات بهرمنده هستند؛ برای فراهم کردن این امکانات مراودات و سیستم بروکراسی به سینمای جنگ لطمه می‌زند. شهرک سینمای دفاع مقدس یکی از فضاهایی است که در این زمینه باید مرمت و احیا شود.شهرک‌های جدیدی در این باره باید ساخته شود. امروز امکان ساخت فیلم در فضای واقعی وجود ندارد؛ نمی‌توان فیلم‌های دهه شصت را در خیابان‌های امروز ساخت. این آثار مثل کشورهای مطرح دنیا باید در شهرک‌ها ساخته شوند. کشور ما امروز در دنیا از نظر تولید دارای سینمای خوبی است. اگر مثل عراق و افغانستان فقط مصرف کننده بودیم نیاز به توسعه این بسترها نبود.
ما کشوری هستیم که در بخش تولید جزء کشورهای مطرح صاحب سینما به شمار می‌آییم و رتبه 11 و 12 را داریم. وقتی وضعیت ما در تولید این گونه است باید امکانات تولید را به سمت «شهرک‌ها» و «پلاتوها» ببریم. هالیوود و بالیوود برای چه ساخته شده‌اند؟ چون آن‌ها نمی‌توانستند فیلم‌هایشان را در خیابان‌ها تولید کنند. وقتی یک کارگردان برای تولید به هالیوود می‌رود همه امکانات و فضاسازی‌های مختلف ائم از کوه، جنگل، دریا، فرودگاه و ... در آن وجود دارد.
این‌ها مسائلی است که در بخش زیر ساخت‌ها قابل ارزیابی است. به عبارتی دیگر نیاز است بودجه‌های جداگانه دیگری به زیرساخت‌ها اختصاص داده شود. در زیرساخت سالن سینما و سیستم نمایش پس از تولید و شهرک‌های سینمایی نیازمند امکانات هستیم؛ البته می‌توان فیلم را با کمترین امکانات تولید کرد.
دفاع پرس: هماهنگی در حوزه تولیدات دفاع مقدس چگونه است؟
در بخش مدیریت کلان تولید فیلم دفاع مقدس از رأس و کلان دچار مشکل هستیم. اگر به جزیره‌ای عمل کردن در بخش تولید ادامه دهیم و هر کدام علیه دیگری اقدام کنیم این حوزه با آسیب‌های جدی مواجه خواهد شد. انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس برای این تشکیل شد تا در این حوزه نقش لیدر داشته باشد، در صورتی که خیلی از نهادهای دیگر ایجاد موانع می‌کنند. باید بلاخره سینمای دفاع مقدس در یک ساختار متحد پیش برود.
دفاع پرس: علت عدم همگامی بدنه سینمای ایران با جریانات سینمای مقاومت چیست؟
اینکه یک جشنواره چندین مدعی و صاحب پیدا می‌کند به دلیل تاثیرات جریانات سیاسی و به نوعی وابستگی فکری بخشی از بدنه سینما است و همین مسئله به این تقسیم بندی‌ها دامن می‌زند و بخشی از بدنه سینما خود را از این جشنواره دور می‌بیند. اگر مدیریت جناحی در کشور حاکم است باید رویدادها و پدیده‌های ملی که متعلق به همه مردم است را جدای از آن بدانیم.
دفاع پرس: نقش هنرمندان در این دو دستگی‌ها چیست؟
بر هنرمندان واجب است که موضوع «مقاومت» و «جشنواره فیلم مقاومت» را منفک از کشمکش‌های سیاسی ببینند و آن را متعلق به خودشان بدانند و در آن حضور و همکاری داشته باشند. سیاست‌زدگی بر همه تاثیر گذاشته است و همه هنرمندان نیز درگیر آن شده‌اند. برخی فکر می‌کنند چون انجمن سینمای دفاع مقدس و روایت فتح برگزار کنندگان جشنواره فیلم مقاومت‌اند پس باید خودشان را در برابر آن ببینند؛ این مشکل بزرگی است که باید رفع شود.دفاع پرس: چطور این مشکل حل می‌شود؟
رفع این مشکل نیازمند کار مستمر مدیران است، ایجاد گفتمان دائمی برای رفع این مشکلات ضروری به نظر می‌رسد. باید ماهیانه و هفتگی نشست‌های گفتمانی با حضور صاحب نظران مختلف موافق و مخالف برگزار شود تا از منظرهای مختلف مباحثه انجام شود و همه را در گفتمان سازی مشارکت دهیم.
در دوره‌های پیشین جشنواره مقاومت هنرمندان بیشتری خودشان را صاحب مجلس می‌دانستند، اما هر چه به جلو می‌رویم فاصله بیشتری را احساس می‌کنیم. این دقیقاً تاثیر اتفاقاتی است که در حوزه سیاست شکل می‌گیرد. باید ساز و کاری پیشه کرد که این رویدادها را مستقل از کشمکش‌های سیاسی ببینیم و با ایجاد تمهیدات لازم این فاصله را کاهش دهیم. اگر همت مدیریت بر حل این مشکل نباشد هنرمندان به دلایل مختلف وظیفه و تعهدی نمی‌بینند که در این جشنواره حضور داشته باشند. هیچ‌گاه در طول سال‌های گذشته میزگردی درباره این جشنواره با حضور همه طیف‌ها برگزار نشده است.
دفاع پرس: جریانات مختلف چه برخوردی با جشنواره داشته‌اند؟
عجیب است که در طول برگزاری جشنواره مقاومت برخی از جریانات شبه روشنفکری و گروهک‌های درونی بدنه سینما نشست‌های مستقلی برگزار می‌کنند. این جریانات سعی می‌کنند با برگزاری مراسماتی در حین برگزاری جشنواره مقاومت به نحوی در کم‌رنگ نشان دادن جشنواره تلاش کنند.
دفاع پرس: رسانه‌ها در این امر چطور عمل می‌کنند؟
رسانه‌ها در سردمداری مثبت و منفی نشان دادن یک پدیده نقش مهمی دارند. متاسفانه رسانه‌های کشور امروز اصلی‌ترین عامل انشعاب و انشقاق این جریانات هستند. در طول برگزاری چهاردهمین جشنواره فیلم مقاومت بخشی از رسانه‌ها هیچ واکنش و عکس‌العملی نسبت به جشنواره نشان ندادند. روزنامه‌ها دولتی نیز فقط چند خط در صفحات آخر را به این رویداد اختصاص دادند.
دفاع پرس: رییس سازمان سینمایی در جشنواره مقاومت ادعای حمایت از آثار سینمایی دفاع مقدس را مطرح کرد. آیا در صحنه عمل این حمایت‌ها صورت می‌گیرد؟ واقعیت حمایت چیست و به چه گروه‌هایی تعلق می‌گیرد؟
آقای ایوبی چند ماه دیگر به پایان مدت زمان مسئولیتشان باقی نمانده است و به نظر می‌رسد این حرف‌شان شبیه به تبلیغات انتخاباتی بوده است. چیزی که ما با تمام حسن‌نیت آقای ایوبی می‌بینیم که از نظر دلی و تمایلات شخصی دروغ نمی‌گوید. اما چیزی که در عمل ساختار نشان می‌دهد و خروجی کار حاکی آن است این بوده که در سه سال گذشته عملاً سینمای دفاع مقدس محلی از اعراب نداشته است.
به قدری که متولیان و مسئولان وزارت ارشاد همت به خرج داده‌اند که به خانه برخی از شبه روشنفکران بروند و پشت صحنه فیلم‌های آن‌ها ظاهر شوند و به آن‌ها مهر و محبت کنند. ما ندیدیم پروژه‌ای مربوط به دفاع مقدس شگل گرفته باشد و منشا و حمایت کننده آن وزارت ارشاد باشد.
همه دست‌اندرکاران سینمای دفاع مقدس طی سه سال گذشته از کار بی کار شدند!
ما باید بر اساس آمارها حرف بزنیم. آنچه آمار می‌گوید
آن است در حوزه تولیدات حمایت شده از طرف فارابی و وزارت ارشاد به لحاظ کمی چیز
قابل دفاعی دیده نمی‌شود. اساساً وقتی بحث حمایت از سینمای دفاع مقدس پیش می‌آید
یعنی حمایت از دست‌اندرکاران سینمای دفاع مقدس. همه دست‌اندرکاران سینمای دفاع
مقدس طی چند سال گذشته یا کنار گذاشته شده‌اند یا از کار بی کار شده‌اند.
خیلی‌ها از همین دست‌اندرکاران دفاع مقدس هر سال در این حوزه فیلم می‌ساختند، اما در این سه سال هیچ فیلمی تولید نکرده‌اند. حتی دیده نمی‌شوند و در مراسمات هم دعوت و به کار گرفته نمی‌شوند. به نظر می‌آید در عمل خروجی سازمان سینمایی و فارابی با شک و شبهه روبرو است. فکر می‌کنم بحث حمایت بیشتر بیان شخصی آقای ایوبی باشد تا ساختار اجرایی وزارت ارشاد و فارابی.
دفاع پرس: چقدر قائل به کار سینماگران جریانات مختلف در حوزه دفاع مقدس هستید و حضور سینماگران جوان این عرصه با سبک‌های جدید را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سینمای دفاع مقدس برای هیچ کارگردانی محدودیت قائل نیست. طرح و فیلم‌نامه ارائه شود مورد استقبال قرار خواهد گرفت. طبیعی است که این فیلم‌نامه‌ها باید مطابق با ارزش‌های دفاع مقدس و مقاومت نوشته شود. ممکن است کسی خواهان مورد توجه قرار گرفتن در این عرصه باشد، اما اثر او تمام مبانی اعتقادی دفاع مقدس را زیر سوال ببرد.
ما باید در لحن و سبک و رویکردهای تکنیکال به روز باشیم. معتقدیم اساساً باید رو به آینده حرکت کنیم و با سینمای روز دنیا پیش برویم و این مسئله اجتناب ناپذیر است. روی باز ما برای استقبال از فیلم‌سازان به این مفهوم نیست که در دغدغه‌ها و مبانی و اصول و درون مایه‌های محتوایی کار، تجدید نظر کنیم.
فیلم‌سازانی مثل «محمدحسین مهدویان» رویکرد خوبی را به سینمای دفاع مقدس وارد کردند و ما نیز باید با چنین نگاه‌هایی نسبت به سینمای دفاع مقدس حرکت کنیم. در حوزه سینمای انقلاب و دفاع مقدس نیاز به خانه تکانی در لحن و فرم هستیم. فیلم‌سازان دفاع مقدس باید فیلمی را ارائه کنند که مورد قبول جوانان این نسل قرار گیرد و این به معنی پاگذاشتن بر روی ارزش‌ها نیست.
انتهای پیام/ 121
