وصيتنامه‌ شهدا پيرهن يوسف‌های ماست

 

اگرچه ما پدیده نامه‌نگاری را در فرهنگ خودمان منسوخ شده می‌یابیم و تصورمان این است که رسم نامه نوشتن در دنیا برافتاده اما اتفاقاً کشورهایی که بسترهای قوی ارتباطی و شبکه‌های مجازی دارند همچنان روی کاغذ برای هم نامه می‌نویسند.

 

تحقیقات نظیفی نشان می‌دهد سرانه فرستادن نامه و کارت‌پستال در میان جماعت اروپایی ۶۰۰‌–‌۴۰۰ نامه و کارت پستال در سال است، در حالی که عموماً گمان می‌کنیم سنت کلاسیک و قدیمی نامه نوشتن در دنیای مدرن از بین رفته است. او به درستی متوجه شده است که وفاق هر جامعه‌ای به مناسبات فرهنگی آن برمی‌گردد، آنجا که اندیشه‌ها فرصت ظهور پیدا می‌کنند اما واسطه و ظاهرکننده این اندیشه زبان آنجامعه است که نباید از دست برود.

 

طرح رضا نظیفی با عنوان‌ «سلام شما کجایین؟ ‌» سال ۹۴ در وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی ثبت شده است. در حال حاضر فرهنگستان زبان فارسی و صدا و سیما با او در اجرای این طرح همکاری دارند و مراحل تهیه «‌نامه‌های شرمنده‌» به مناسبت ایام محرم در گروه کودک و نوجوان شبکه دوم در حال انجام است. او همچنین در بخش دیگری از طرح با توزیع ۱۴۰ هزار نامه بین ۳۰۰ مدرسه در تهران - نامه‌هایی که هیچ هزینه‌ای برای دانش‌آموز نداشته - از دانش‌آموز‌ها خواسته به هر کسی که دوست دارند در هر مقصدی نامه بنویسند.

 

اما یکی از مهم‌ترین اهداف اینجانباز دفاع مقدس از اجرای این طرح، احیای نامه‌های رزمندگان و وصیتنامه‌های شهدای هشت سال دفاع مقدس بوده است که به قول او بهترین ظرفیت برای آشنایی نسل جوان با آرمان‌های انقلاب و آموزه‌های اصیل اسلامی را دارند اما هم‌اکنون در آرشیوهای اداری یا شخصی خاک می‌خورند در حالی که می‌توان با روش‌هایی خلاقانه و در قالب طرحی منسجم در اختیار نسل نوجوان قرار دارد. گفتگو با با رضا نظیفی را در زیر می خوانید:

 

 

خب انسان وقتی نامه‌ای می‌نویسد معمولاً تمرکز می‌کند تا با بهترین کلماتی که در دایره واژگانی‌اش دارد این کار را انجام دهد، حالا شما فکر کنید که وصیتنامه رزمنده‌ها در شرایطی که آن‌ها با شهادت فاصله چندانی نداشته‌اند به ویژه در شب‌های عملیات می‌تواند عصاره و چکیده وجودی آن‌ها باشد.

 

خاطرم است یکی از شب‌های عملیات که اعزام می‌شدیم به خط، هر کدام از ما در تاریکی شب داشتیم زندگی خودمان و نزدیکان را مرور می‌کردیم، فرصتی برای مرور همه آن ارزش‌هایی که در شرایط عادی در ذهن ته‌نشین می‌شود اما در چنین لحظه‌هایی که انگار فاصله شما با مرگ به مویی رسیده است خودش را نشان می‌دهد. در این لحظه‌ها بهانه‌ای برای تزویر وجود ندارد و انسان انگار با خود حقیقی و خالص‌اش روبه‌رو می‌شود. ما در چنین لحظه‌هایی بود که وصیتنامه‌هایمان را می‌نوشتیم، بنابراین یک نوع عصاره‌گیری از روح رزمنده‌ها در این وصیتنامه‌ها به چشم می‌خورد. وصیتنامه رزمندگان و شهدا منبع بسیار ارزشمندی است که از شهدا به یادگار مانده و حفظ و نگهداری و حتی اطاعت از آن برای همه ما واجب است.

 

شما آن حالت آرامش، وقار و طمأنینه را در وصیتنامه رزمنده‌ها و شهدا می‌بینید. خب با جمع‌بندی این نامه‌ها می‌توان به بخشی از احساسات و واقعیات دوران هشت سال دفاع مقدس پی برد.

 

 

بله، شما امروز فکر می‌کنید که مثلاً ۳۰ سال از جنگ گذشته و نسل‌ها عوض شده و پدر و مادر بسیاری از شهدا از دنیا رفته‌اند و همه چیز فراموش شده است اما وقتی می‌روید و از نزدیک بررسی می‌کنید می‌بینید هنوز اغلب خانواده‌های شهدا نامه‌های پاره‌های تنشان را در خانه‌های خود نگه داشته‌اند. می‌بینید که این نامه‌ها مثل پیراهنی است که این پدر‌ها، مادر‌ها، خواهران و برادران شهدا عطر شهدا را به واسطه آن کلمات و رد قلمشان روی کاغذ استشمام می‌کنند و وسیله‌ای برای تسکین جای خالی آنهاست.

 

البته با وجود اینکه بنیاد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس کارهای بسیار خوبی در این زمینه انجام داده اما بخش اعظم و قابل توجهی از این وصیتنامه‌ها که حاوی والا‌ترین ارزش‌های انسانی از ایثار، جهاد و ولایتمداری و شهادت هستند جمع‌آوری نشده است و می‌توان با گردآوری تک به تک این نامه‌ها که هر کدام گوشه‌ای از دایره‌المعارف جهاد و ایثار است، این فرهنگ غنی را به نسل‌های آتی منتقل کرد و اجازه نداد شکافی میان این آموزه‌ها و فرهنگ جهاد ایجاد شود. بررسی‌هایی که ما انجام دادیم نشان می‌دهد ما برای این کار وقت زیادی نداریم، همچنان که شما هم اشاره کردید اسناد و منابع این فرهنگ شفاهی برای همیشه در دسترس ما نیست.

 

طبق بررسی‌هایی که انجام شده خانواده‌های رزمندگان، شهدا و ایثارگران در این ۳۰ سال متأثر از گذر زمان دچار تحول نسلی و مهاجرت شده‌اند. خانواده‌هایی که در آن‌ها پدر و مادر از دنیا رفته‌اند، خانه‌هایی که تخریب و بازسازی شده است، خانواده‌هایی که به محلات و شهرهای دیگر کوچ کرده‌اند. ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم خانواده‌های ایثارگران در این تحولات همه اسناد را دست اول برای ما نگه دارند، چون به مرور بسیاری از عکس‌ها و نامه‌ها ممکن است در این مهاجرت‌ها و نوسازی‌ها از بین برود یا گم شود بنابراین خوب است که ما بتوانیم این منابع ارزشمند را پیش از آنکه دیر شود نجات دهیم.

 

 

برای اینکه به این پرسش شما جواب بدهم، اجازه بدهید به مقدمه‌ای که مرتبط با این پرسش است اشاره کنم. ما امروز می‌بینیم که فضا و شبکه‌های مجازی تا چه اندازه در زندگی روزمره مردم جایشان را باز کرده‌اند در حالی که متأسفانه ذهنیت اکثر ما هنوز تهدید دانستن آنهاست.

 

در اینکه این شبکه‌ها می‌توانند حاوی آسیب‌هایی هم باشند تردیدی نیست اما موضوع اینجاست که ما تا چه اندازه ظرفیت‌های این فضا را خوب رصد کرده‌ایم و به ویژه در انتقال آموزه‌های اصیل انقلاب با ادبیاتی جذاب از آن‌ها بهره برده‌ایم. این‌ها را عرض کردم که بگویم یکی از شیوه‌های استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی راه‌اندازی کمپین‌هاست. ما البته اغلب با دید سلبی به کمپین‌ها نگاه کرده‌ایم و به یک معنا هم حق داشته‌ایم چون این ظرفیت‌گاه در اختیار شبکه‌های ضد‌انقلاب و نظام قرار گرفته است اما به شیوه ایجابی هم می‌شود به این موضوع پرداخت. در این راستا ما آماده تشکیل کمپین «نامه‌های عشق و ایثار‌» هستیم تا به این واسطه از ظرفیت خانواده‌های شهدا و ایثارگران که طبیعتاً متأثر از تحولات فناوری در شبکه‌های مجازی حضور دارند بهره ببریم تا به این وسیله میراث مکتوب شهدا، ایثارگران و رزمندگان حفظ شود.

 

 

این کار در حال حاضر با همکاری و تأیید فرهنگستان زبان و ادب فارسی انجام می‌شود و نامه‌های جمع‌آوری شده تحویل مراکز نگهداری این نامه‌ها خواهد شد. البته با مراکز و مؤسسه‌های مرتبط در حال مذاکره هستیم که حمایت آن‌ها را نیز جلب کنیم. این حرکت یک حرکت کاملاً مردمی و یک فراخوان عمومی است، مثل کمپین‌های مردمی که به منظورهای مختلف راه‌اندازی می‌شود و انتظار داریم عموم مردم و شخصیت‌های هنری کمک کنند. این کار بر زمین مانده است و اگر امروز اقدامی نکنیم نامه‌های موجود در خانواده‌ها از بین خواهد رفت. من احساس می‌کنم همانطور که در بحران‌هایی مانند کمبود آب، کاهش مصرف انرژی، جلب نظر مردم به فلان بیماری و... خود مردم اقدام به راه‌اندازی فراخوان‌های مردمی می‌کنند، ما هم می‌توانیم به صورت مردمی این کار را انجام دهیم و نامه‌های شهدا را که متعلق به خودمان است جمع‌آوری کنیم و تحویل مؤسسات و نهادهای ذیربط بدهیم.

 

همچنین پس از جمع‌آوری نامه، نمایشگاهی از آثار منتخب برگزار خواهد شد و در نشریات مختلف نیز به چاپ خواهند رسید. همچنین از نامه‌های جمع‌آوری شده برای نوشتن و طراحی فیلمنامه‌های مرتبط با حوزه دفاع مقدس استفاده خواهد شد. شروع این کار در هفته دفاع مقدس ۱۳۹۵ بود و امیدوارم در هفته دفاع مقدس ۱۳۹۶ بتوانیم نتایج اولیه آن را ارائه نماییم.

 

 

ما از مخاطبان خواسته‌ایم و می‌خواهیم نامه‌ها یا رونوشت نامه‌ها یا هر بخشی از نامه‌ها را - چون داخل نامه‌های شخصی ممکن است مطالبی نوشته شود که نویسنده یا گیرنده نامه مایل نباشد افشا شود - به هر شکلی که صاحب آن صلاح می‌داند - به آدرس تهران صندوق پستی ۱۳۱۸۵- ۱۱۳۳ یا از طریق شماره شبکه اجتماعی – ۰۹۱۲۱۸۵۸۱۵۷ - رونوشت یا عکس آن را ارسال نمایند، همچنین پست الکترونیکی info@shomakojaii. com هم می‌تواند پذیرنده رونوشت این نامه‌ها باشد.

 

 

متأسفانه خیر، من حتی هزینه‌های تکثیر فراخوان‌ها برای توزیع در «‌جشنواره فیلم مقاومت‌» را از منابع شخصی‌ام پرداخت کرده و تمام هزینه‌های اجرای طرح از یک سال گذشته تا به الان را به صورت شخصی پرداخت کرده‌ام و به نوعی از کارهای حرفه‌ای خودم نیز جا مانده‌ام. البته نباید از کنار حمایت‌های معنوی جناب آقای دکتر حداد عادل ریاست محترم فرهنگستان زبان و ادب فارسی در طول یک سال‌و‌نیم گذشته و همکاری شبکه‌های تلویزیون که مجال معرفی طرح را فراهم کردند به سادگی بگذریم.

 

 

برای ایام محرم و صفر، طرح «‌نامه‌های شرمنده» ‌را با همکاری یکی از شبکه‌های سیما در دست اجرا داریم که طرح مستقل و بزرگی است. در این برنامه سعی داریم کودکان و نوجوانان را تشویق کنیم که برای پی بردن به اهداف قیام امام حسین (ع) و راز ماندگاری عاشورا مطالعه کنند و در قالب نامه دعوت از امام حسین (ع) برای ما بنویسند. همانطور که می‌دانید حرکت امام حسین (ع) از مدینه به سمت کوفه با نامه‌هایی انجام شد که در برخی متون تعداد آن را به ۱۲ هزار و تعداد امضا‌کنندگان را بیش از ۳۰ هزار ذکر کرده‌اند.

 

مردمی که این نامه‌ها را نوشتند امام خود را تنها گذاشتند اما نامه نوشته شده بر نوشته‌ها ماند، همانند آب فرات که شرمنده لب‌های تشنه امام و یارانش شد، نامه‌های نوشته شده نیز شرمنده امام شدند. از بچه‌ها دعوت می‌کنیم نامه‌ای به امام حسین (ع) بنویسند اما سعی کنند در طول زندگی شرمنده این نامه نوشته شده نباشند. این فراخوان به صورت تیزر تهیه و پخش خواهد شد. امیدوارم با عنایتی که حضرت سیدالشهدا (ع) داشته‌اند بتوانیم این طرح را به شکل مناسب اجرا نماییم تا ما نیز شرمنده امام حسین (ع) نباشیم.
 
منبع: روزنامه جوان