در سال 1981 مذاكرات مجدد آغاز شد كه در سال 1997 به تدوين كنوانسيون تحريم جنگ افزارهاي بيولوژيك و شيميايي منجر شد.
وجود كنوانسيون هاي منع استفاده از سلاح شيميايي، طي سال هاي جنگ تحميلي، رژيم بعثي هيچگونه ترديدي در استفاده از عوامل شيميايي بر عليه نيروهاي ايراني به خود راه نداد.
در نوامبر 1980 اولين حمله اولين حمله شيميايي هواپيماهاي عراقي به شهر «سوسنگرد» گزارش شد. چند ماه بعد وزير خارجه ايران گزارش 41 مورد حمله شيميايي عراق به نيروهاي ايراني را كه منجر به شهادت 109 نفر و مجروح شدن صدها نفر ديگر شده بود را در كنفرانس خلع سلاح شيميايي در ژنو ارائه كرد و در مارس 1984 تيم اعزامي سازمان ملل استفاده عراق از سلاح شيميايي را در هورالهويزه تاييد كرد.
عراق در سالهاي 1970 صنايع شيميايي خود را توسعه داده و توانايي ساخت خردل و تابون را با واسطه كمك شوروي سابق و آلمان بدست آورده بود.
در زمستان 1359 - يعني چند ماه بعد از جنگ تحميلي- عراق از گلوله هاي شيميا يي كه غالبا ً گاز اشك آور و تهوع زا بود، استفاده نمود كه استفاده از آن كاملا ًمحدود و احتمالا ً آزمايشي بود. اما از اواسط سال 1362 حملات هدفمند شيميايي عراق عليه ايران آغاز گرديد و در طول جنگ بيش از سي حمله عليه مناطق مسكوني انجام شد. حمله به سر دشت در تير ماه1366 فجيع ترين آن بود.
در اين حمله از جمعيت 12 هزار نفري سردشت 130 تن كشته و چهار هزار نفر مصدوم شدند.
در مرداد ماه 1362 هفت حمله شيميايي مهم در منطقه عملياتي شمال غرب كشور شامل منطقه عملياتي والفجر 2، پيرانشهر و حاج عمران صورت گرفت.در منطقه حاج عمران بعد از انفجار بمب ها در حمله هاي 17 و18 مرداد 1362 دود سياه رنگي در منطقه پخش شد و ذرات ريزي روي زمين، تجهيزات و نيروها را گرفت و بوي تند خاصي مشابه سير در منطقه پخش شد. پس از 3-2 ساعت نيروها دچار قرمزي چشم شدند و 7-5 ساعت بعد استفراق شروع شد.
در آبان ماه 1362منطقه وسيعي از غرب كشور چند روز پس از عمليات والفجر 4، با گاز خردل بمباران شد كه ده نفر از مردم شهر بانه و سردشت شهيد شدند.
در تاريخ سوم اسفند ماه1363 در جنوب در روز چهارم عمليات خيبر،عراق دست به عمليات شديد شيميايي با استفاده از گاز خردل زد و طي 48 ساعت حدود 5 تن گاز خردل را با يكصد بمب بروي رزمندگان ريخت كه نتيجه آن 2100 نفر مصدوم بود.
در تاريخ نوزدهم اسفند ماه1362 بر اثر حملات شيميايي عراق در جزاير مجنون 543 رزمنده با گاز خردل مصدوم و تعدادي شهيد شدند. با اين وجود بعد از اعتراضات ايران واعزام تعدادي از مصدومين شيميايي به بيمارستان هاي كشورهاي اروپايي و اعزام هيئت هاي كارشناسي سازمان ملل طي سال 1362 به بعد، در زمستان 1365 عراق براي اولين بار به عنوان كاربرد جنگ افزارهاي شيميايي بر عليه نيروهاي ايراني معرفي شد.
در روز بيست ودو اسفند ماه 1363 عراق حملات شيميايي شديدي را در جزاير مجنون از سر گرفت كه از مجموعه گاز خردل و گاز اعصاب بر عليه سربازان ايراني استفاده نمود كه در نتيجه آن 2231 نفر مصدوم و 32 نفر شهيد شدند.
در بعد از ظهر چهار شنبه بيست و سه بهمن ماه 1364 عراق با استفاده از هوا پيما منطقه آزاد شده فاو را به شدت مورد حمله شيميايي قرار داد. كه اين حملات عمدتا ً با گاز اعصاب و كمتر خردل بوده است و طي دو روز تعداد مصدومين شيميايي در منطقه فاو ناشي از گاز هاي خردل، اعصاب –سيانيد- به 8500 نفر رسيد .
متاسفانه آنكه در صبح هشتم اسفند ماه 1364 بيمارستان صحرايي حضرت فاطمه زهرا (س) بوسيله ده فروند هواپيماي عراقي بمباران شيميايي شد و به همين دليل با مصدوميت عده كثيري از پرسنل بيمارستان، اين مركز درماني براي مدت طولاني از فعاليت باز ايستاد.
در تاريخ دهم دي ماه 1365 يك بيمارستان صحرايي در سومار در اثر بمباران شيميايي با گاز خردل به شدت آلوده شد و جمع زيادي از كادر پزشكي اين بيمارستان مصدوم شدند كه آمار موجود 400 مصدوم و 20 شهيد را گزارش مي نمايد.
در روز پنج شنبه بيست و هفتم اسفند ماه 1366 شهر حلبچه در استان كردستان عراق و روستاهاي اطراف به شدت حملات شيميايي با گاز اعصاب و سيانيد قرار گرفت و در اين فاجعه 5000 كشته و7000 مصدوم بجا ماند كه در روز هاي بعد جاده هاي ارتباطي و روستاهاي اطراف را با گاز خردل نيز مورد حمله قرار داد .
در بهار 1367 با فعال شدن مجدد جبهه هاي عملياتي جنوب حملات شيميايي عراق نيز مجدادا ً در اين مناطق شدت يافت كه در بيست و هشتم فروردين ماه 1367 عراق حمله وسيع شيميايي را به منطقه فاو در خطوط مقدم و پشتيباني آغاز كرد .
در روز پنج شنبه اول ارديبهشت ماه 1367 عراق روستاهاي خوزستان در اطراف دار خونين و هويزه را با گاز اعصاب وسيانيد مورد حمله قرار داد .و در همين روز مناطق واقع در اطراف جاده اهواز – خرمشهر را نيز مورد حمله قرار داد .
در تاريخ چهارم تير ماه 1367 حمله عراق به جزاير مجنون با عوامل شيميايي آغاز شد و شدت حمله به حدي بود كه با مصدوم نمودن سربازان و گردو خاك حاصله عراق جزاير مجنون را تصرف نمود .با توجه به ناپايداري گاز اعصاب بعد از مدتي عراقي ها وارد منطقه شدند.
و سرانجام آخرين حمله شيميايي عراق در مرداد ماه 1367 در شهر اشنويه اتفاق افتاد كه با پرتاب 8 بمب از يك هواپيماي ملخي بااستفاده از گاز خردل انجام شد كه 2680 مصدوم غير نظامي بر جاي گذاشت و بعد از توقف جنگ ايران و عراق ،رژيم عراق حملات شيميايي را متوجه مخالفان و مناطق كردنشين عراق نمود.
پايان
محمد حسني؛ تحريريه پايگاه اطلاع رساني قربانيان سلاح هاي شيميايي
