به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس به نقل از باشگاه خبرنگاران، عملیات والفجر ۸ یکی از موفقترین عملیاتهای جنگی جمهوری اسلامی ایران بود که آثار نظامی، سیاسی و روانی مهمی بر عراق و منطقه و حتی بسیاری از معادلات سیاسی جهانی گذاشت. عملیات «والفجر ۸» در محور فاو به صورت گسترده در ۲۹ فروردین ۱۳۶۵ بهفرماندهی سپاه انجام شد.
این عملیات در ساعت ۲۲:۱۰ روز ۲۰ بهمن ۱۳۶۴ با رمز «یا فاطمة الزهرا» در منطقه خسروآباد تا راسالبیشه آغاز شد و در این عملیات نیروهای ایران با عبور از اروندرود در منطقه فاو پیشروی کردند و پس از حدود یازده شبانه روز درگیری بیوقفه و سنگین با قوای عراق این منطقه را به تصرف در آوردند.
اهمیت منطقه برای نیروهای عراق چنان بود که بیش از ۷۰ روز به پاتکهای سنگین خود ادامه داد. نیروهای عراقی امید داشتند تا اروند به عنوان مانع در حدفاصل منطقه عملیاتی با عقبه، مقاومت نیروی ایران را به تدریج تضعیف نماید. ارتش عراق به علت پافشاری برای بازپس گیری فاو، تلفات بسیار سنگینی متحمل شد. توپخانه ارتش و سپاه مشترکا در این عملیات شرکت داشتند. نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز نقش تعیین کنندهای در پوشش هوایی منطقه و سرنگونی هواپیماهای عراقی داشت. در نتیجه این عملیات ایران بر سواحل اروند، ساحل شمالی خور عبدالله و شبه جزیره فاو مسلط شد و راه ورود عراق به خلیج فارس مسدود گردید.
اجتناب از جنگ در زمین مسلح - تجربهای که در عملیاتهای رمضان و والفجر مقدماتی حاصل شده بود - و در پی آن اجرای دو عملیات بزرگ ابتکاری در هورالهویزه (خیبر و بدر)، زمینه عملیات بعدی را با استفاده از تجربه عملیات در هور فراهم نمود. تسخیر منطقه مهم شبه جزیره فاو، با تاکتیک ویژه عبور از رودخانه عریض و خروشان اروند، هدفی بود که در طراحی عملیات والفجر ۸ دنبال میشد. سپاه پاسداران پس از طراحی این عملیات، با سازمان دهی و آموزش ۱۴۰ گردان نیرو، آن را فرماندهی و اجرا کرد. برای فریب نیروهای عراق و پشتیبانی از این عملیات، به طور همزمان دو عملیات محدود نیز در جزیره امالرصاص و شلمچه، با تلاش سپاه و ارتش به اجرا در آمد.
عملیات والفجر هشت طولانیترین عملیات دوران دفاع مقدس بود که ۷۵ روز به طول انجامید و ضمن آن ارتباط دریایی مستقیم عراق با خلیج فارس قطع شد و نیروهای ایران به بصره و مرز عراق با کویت نزدیک شدند که طی آن رزمندگان توانستند بخش مهمی از خاک عراق را به تصرف خود در آورند.
ابعاد این عملیات به حدی بود که چند روز پس از آن شورای امنیت به درخواست عراق و سایر اعضای گروه هفت تشکیل جلسه داد. این جلسات دو هفته به طول انجامید و طی آن عدهای از اعضای اتحادیه عرب و نیز دبیرکل اتحادیه (شاذلی قلیبی) در سخنرانیهای خود ایران را متجاوز خواندند و خواستار اجرای فصل هفتم منشور در مورد جمهوری اسلامی ایران شدند. اما جمهوری اسلامی ایران در اعتراض به این مسئله در بحثهای شورا شرکت نکرد، ولی نظرات خود را به طور مستقیم از طریق دبیر کل و بعضی از اعضای شورا مطرح کرد.
نقشه عملیات والفجر۸
با آغاز عملیات، لشکرها و تیپهای نیروی سپاه پاسداران، با پشتیبانی آتش توپخانه ارتش، مبادرت به شکست خط دشمن مطرح بود، شکستن خط، پاکسازی و گرفتن سرپل مناسب، نقش اساسی را در تضمین موقعیت عملیات داشت.
غواصان باید معابر را برای نیروهای قایق سوار باز میکردند تا آنها بتوانند از این معابر، وارد ساحل دشمن شده و تا روشنایی صبح، منطقه را برای تثبیت و استحکام سر پل، پاکسازی کنند. در لحظه، شکستن خط و درگیری با عراقیها. هوای مهآلود و نم نم باران، غواصان را برای انجام بهتر عملیات یاری کرد.
عراقیها که غافلگیر شده بودند، بیهیچ مقاومتی پا به فرار گذاشتند. یکی، دو ساعت پس از درگیری. شنود بیسیم دشمن، حکایت از اوضاع نابسامان و به هم ریخته خطوط دفاعی عراق داشت.
هر یک از فرماندهان عراقی، نسبت به منطقه تحت الحفظ خود، سلب مسوولیت نموده و یکسره از ردههای بالای خود، درخواست کمک کردند. روز نخست، عملیات در شرایطی سپری شد که دشمن به دلیل غافلگیری طولانی، ناآگاهی نسبت به اوضاع و ابری بودن آسمان، برای هر گونه عکسالعمل زمینی و هوایی، مهلتی نیافت؛
حتی از سرمایهگذاری جدی در خصوص نیروهای پیاده و تجهیزات موجود عاجز ماند. پیشروی رزمندگان، زنگ خطر سقوط بصره را به صدا در آورد و عراق مجبور شد تا به هر قیمتی، از پیشروی قوای ایران بکاهد.
در روزهای بعد، درگیریهای سختی بین طرفین روی داد؛ ولی این جنگ و گریزها در کنار خود عبدالله و منطقهای به نام (کارخانه نمک) به اوج خود رسید.
عراق دیگر نتوانست به خطوط دفاعی سابق خود در منطقه باز گردد و به شکست خود در شهر فاو اعتراف کرد. حدود ۲ماه منطقه زیرآتش سنگین و پاتکهای سخت و بمبارانهای وحشتناک شیمیایی قرار داشت، تا آنکه رفته رفته اوضاع آرام گرفت و خطوط پدافندی تثبیت شد.
توپخانه نیروی زمینی ارتشجمهوری اسلامی ایران، با تلاش بیوقفه خود، سعی داشت تا حد امکان از رزمندگان مستقر در خط، حمایت و پشتیبانی کند. طی عملیات والفجر هشت، نزدیک به ۸۰۰ کیلومتر مربع از خاک عراق آزاد و تلفات و خسارات سنگینی بر دشمن وارد شد.
عراق در جربان این عملیات، نزدیک به ۵۲۰۰۰ تن کشته، زخمی و اسیر بر جای گذاشت که در میان کشته شدگان، ۱ فرمانده لشکر و ۵ فرمانده تیپ، و در میان اسیران، چندین سرهنگ ستاد، سرهنگ دوم، سرگرد و افسر جزء خلبان هواپیما و چرخبال چندین درجهدار وجود داشت.
در مجموع، ۱۰ تیپ پیاده، کماندویی و نیروی مخصوص و ۲ تیپ زرهی، ۴ گردان ضد هوایی، ۱۰ گردان جیش الشعبی و ۵ گردان توپخانه دشمن ۱۰۰ درصد منهدم شدند. همچنین در جریان عملیات والفجر هشت (فاو) تعداد ۷۴ فروند از هواپیماهای دشمن، ۱۱ فروند چرخبال، ۶۰۰ دستگاه تانک و نفر بر، ۵۰۰ دستگاه خودرو نظامی، ۲۰ عراده توپ صحرایی، ۵۵ عراده توپ ضدهوایی، ۲ فروند ناوچه موشک انداز و ۵ دستگاه مهندسی، منهدم و ۱۴۰ دستگاه تانک و نفربر، ۲۵۰ دستگاه خودرو، ۳۵عراده توپ صحرایی، ۱۵۰ عراده توپ ضدهوایی و ۳ دستگاه رادار موشک و دستگاه مهندسی از میان تجهیزات ارتش عراق به غنیمت رزمندگان ایران درآمد.
طی ۸۴ روز نبرد گسترده که صحنه واقعی رویارویی نیروی نظامی و ماشین جنگی حزب بعث عراق با توان رزمندگان قوای ایرانی، ایران بر سواحل شمالی خور عبدالله و شبه جزیره فاو (شهر فاطمیه) مسلط و راه ورود عراق به خلیج فارس مسدود شد.
طراحی این عملیات، ابتدا در سال ۱۳۶۱از سوی سردار شهید حسن باقری پس از شناسایی منطقه اروند و فاو، آغاز و بعد از آن در سال ۱۳۶۴، تکمیل و اجرا شد.
در تاریخ ۱۳۶۴/۱۱/۲۱، قرارگاه تیپ ۱۱۱ کاملاً به محاصره رزمندگان اسلام درآمد و دیگر گردانها نیز منهدم شدند؛ زیرا نیروهای خودی اجازه نشان دادن کوچکترین واکنشی را بهدشمن ندادند. در نخستین مرحله پاتک، دشمن مذبوحانه به بمباران شیمیایی متوسل شد و منطقه را آلوده کرد.
از سوی دیگر، تلاش زیاد نیروهای عراق برای نجات فرمانده تیپ ۱۱۱ و بردن سایت موشکی نتیجهای نداشت و تیپ ۳۸ کماندویی به دلیل حجم زیاد آتش خودی، به منطقه پاتک نرسید.
در تاریخ ۱۳۶۴/۱۱/۲۲ قرارگاه تاکتیکی ستاد مشترک ارتش عراق در شهر ناصریه، پس از کشف تک اصلی نیروهای خودی و تشخیص محور اصلی عملیات، به فرماندهی نیروهای گارد ریاستجمهوری اعلام کرد که باید هر چه سریعتر با تمام امکانات، برای سد کردن راه دشمن و باز پس گرفتن اهداف قبلی، زیر امر سپاه هفتم وارد عمل شود.
در این روز، ستاد عملیات جنوب در پی تصمیمی عجولانه تیپ ۳ نیروی مخصوص و تیپ ۴ پیاده را وارد عمل کرد و در بدترین موضع دفاعی قرار داد. این ۲ تیپ برای جلوگیری و سد کردن تک نیروهای خودی در دو طرف جاده استراتژیک گسترش یافتند؛ اما با اجرای آتش موثر توپخانه خودی، در نخستین روز، حدود ۳۰درصد تلفات جانی را متحمل شدند.
همچنین به گردان کماندویی تیپ ۱۰ زرهی دستور داده شد تا در سه راهی منتهی به جاده قرارگاه لشکر ۲۶ گسترش پیدا کند و مانع دور زدن رزمندگان به پشت تیپهای ۳ و ۴ گارد ریاستجمهوری شوند.
در طول ۲۴ساعت پدافند، تیپهای ۳ و حدود ۳۵ درصد از نیروهایشان توسط آتش دقیق و قدرتمند توپخانههای ما منهدم شدند سرانجام، ۲ تیپ مزبورتا روز ۱۳۶۴/۱۱/۲۴ به صورت دقیقه شمار از سوی نیروها و توپخانه خودی متحمل تلفات شدند.
در سحرگاه ۱۳۶۴/۱۱/۲۴، رزمندگان ایران جاده منتهی به قرارگاه لشکر ۲۶ و جاده استراتژیک (فاو- بصره) را تسخیر، گردان کماندویی تیپ ۱۰ زرهی را در سه راهی، منهدم و تیپهای ۳ و ۴ گارد ریاستجمهور را کاملاً محاصره کردند. در مقابل، ۲ تیپ مزبور، با التماس درخواست نیروی بیشتر را داشتند. بین این ۲ تیپ، ۱ گروهان مستقر شده بود که هیچ گونه کارایی نداشت.
در اواسط روز، دشمن اعلام کرد باید به هر ترتیبی که شده است، مواضع پدافندی دو تیپ مزبور حفظ شود و نیروها برای تحکیم مواضع، تا اطلاع ثانوی در محل خود قرار گیرند.
در ساعت ۳۰: ۵ روز ۱۳۶۴/۱۱/۲۴ دشمن حمله شیمیایی وسیعی را انجام داد. این تک شیمیایی برای باز کردن محاصره تیپهای ۳ و ۴ انجام شد؛ ولی به دلیل آنکه دست خداوند بالای همه دستهاست، معجزه عظیمی مواد مزبور را به سوی ۲ تیپ هدایت کرد و حدود ۷۰ درصد آنها به مواد شیمیایی آلوده و بیشترشان نابینا شدند.
پس از این واقعه، دشمن سخت وحشت زده شد و مرتب درخواست کمک میکرد؛ اما به دلیل آنکه محاصره رزمندگان ایران قرار داشت، نتوانست از حمایت نیروی چشمگیر کمکی بهرهمند شود، تا اینکه با تلاش مستمر فرماندهی گارد ریاستجمهوری، تیپ ۴۴۳ به کمک این ۲ تیپ فرستاده شد، که سحرگاه همان روز، هدف حمله رزمندگان اسلام قرار گرفت و در پی انهدام یکی از گردانهایش، فرار کرد.
نیروهای خودی با کامل کردن الحاق و رسیدن به قرارگاه لشکر ۲۶، وحشت عجیبی در رده فرماندهی سپاه هفتم ایجاد کردند و از آن به بعد، فرماندهی و مسوولیت منطقه مستقیماً زیر نظر سپاه هفتم قرار گرفت.
- نیروهای خودی که در ۱۳۶۴/۱۱/۲۵ سحرگاه این روز به تیپ ۴۴۳ حمله کرده بودند، توانستند حدود ۵۰ درصد آن را منهدم و حلقه محاصره ۲ تیپ گارد ریاستجمهوری را تنگتر کنند.
تیپ ۴۴۳ بدون اطلاع سپاه هفتم، ۲ کیلومتر از مقابل سه راهی و تیپ ۳۴ کماندویی نیز حدود ۳ کیلومتر از مواضع خود در جناح چپ کارخانه نمک عقبنشینی کرد. در ساعت ۲ بعدازظهر، گردان کماندویی تیپ ۱۰زرهی در تقاطع جاده دوم مستقر شد. در این روز، آتش توپخانه (خودی) تلفات سنگینی را به دشمن وارد آورد و هر گونه حرکتی را از آن سلب کرد.
در این روز، بیشتر فعالیت دشمن، تحکیم مواضع پدافندی و تقویت عقبهها با تیپ ۱۰زرهی و تیپ ۲ گارد ریاستجمهوری و تیپ ۶۶ نیروی مخصوص بود.
در تاریخ ۱۳۶۴/۱۱/۲۶ دو تیپهای ۳ و ۴ گارد ریاستجمهوری، که در محاصره قرار داشتند، در پی انجام تقویتهایی توانستند حداکثر ۲گردان از نیروهی خود را از حلقه محاصره نجات دهند. همچنین ماموریت حفظ جاده استراتژیک را تا انتهای حوضچه نمک به تیپهای ۳۴ کماندو، تیپ ۱۰زرهی، تیپ ۷۰۴ و تیپ ۴۰۹ واگذار کرد.
هواپیماهای عراق نیز بسیار فعال عمل کردند؛ به طوری که حدود ۳۰ماموریت بمباران روی مواضع ما داشتند. تا این تاریخ، اثری از فعالیت توپخانه دشمن وجود نداشت و بیشتر آتشهای ایذایی با تانک شلیک میشد. تیپهای ۱۴۱و ۱۱۰ پس از عقبنشینی، مامور حفظ سیلند حوضچه نمک و جنوب پل کانال آب حوضچه نمک شدند؛ زیرا به آنها دستور داده شده بود که از این مناطق مراقبت کنند.
در سحرگاه ۱۳۶۴/۱۱/۲۷، رزمندگان ایران با ادامه تک، جادهام القصر- فاو تا انتهای حوضچه نمک را پاکسازی و دشمن را در این منطقه منهدم کردند؛ به طوری که تیپهای ۱۱۰ و ۳۴ و یکی از یگانهای گارد ریاستجمهوری، تلفات سنگینی را متحمل شدند و تعداد بسیار زیادی از تانکها و نفربرهای آنها منهدم شد.
دشمن در جناح چپ خود و در امتداد جاده قدیم بصره- فاو، دست به تلاش مذبوحانهای زد که از سوی رزمندگان به شدت سرکوب شد. به این ترتیب، تیپهای ۶۵ و ۶۶ و تیپ ۲ گارد ریاستجمهوری که در خط پدافندی کنار نخلستان مستقر بودند، بدون اینکه بتوانند کوچکترین واکنش یا پاتکی را انجام دهند، تلفات سنگینی را متحمل شدند.
در این روز، لشکر۵ سپاه سوم، بیشتر یگانهای خود را در منطقه مستقر کرد و تیپ ۳۰ زرهیاش را در رده احتیاط تیپ ۱۰زرهی گارد ریاستجمهور قرار داد.
در این عملیات، جانشین زرهی قرارگاه خاتمالنبیا صلیالله علیه و آله سردار رضا امانی و مسوول لجستیک قرارگاه خاتم، سردار محمد اثرینژاد و شهید رضا چراغی، فرمانده لشکر ۲۷ حضرت محمد رسولالله صلیالله علیه وآله به شهادت رسیدند.
نتایج این عملیات:
۱- آزادسازی شهربندری فاو و اسکله و تاسیسات نفتی آن به همراه کارخانه نمک و پایگاههای نیروهی دریایی و ۳ سکوی پرتاب موشک؛
۲- انهدام ۷۴ هواپیما، ۷ ناوچه جنگی، ۱۱ چرخبال، ۶۰۰ تانک و نفربر و۵۰۰ خودرو نظامی؛
۳- به غنیمت گرفتن ۱۴۰ تانک و نفربر، و ۲۵۰ خودرو نظامی؛
۴- کشته و زخمی شدن بیش از ۵۰ هزار عراقی..؛
۵- اسارت ۲ هزار نظامی.
بدین ترتیب میتوان گفت که عوامل مهم در تعیین زمان صدور قطعنامه۵۸۲ عملیات والفجر ۸ و تصرف فاو به وسیله قوای ایران بودهاست.
جمهوری اسلامی ایران در اظهار نظر راجع به قطعنامه ۵۸۲ اعلام داشت: (آن قسمت از قطعنامه که به کل موضوع جنگ و خاتمه خصومتها مربوط میشود، ناقص، بیاعتبار و غیر قابل اجرا است)
عملیات والفجر۸ یکی از پر افتخارترین عملیاتهای رزمندگان جمهوری اسلامی ایران و شکست تحقیرآمیز برای عراق و همپیمانانش در تاریخ ماندگار شد.
