يکي از جديدترين آثاري که در اين زمينه به تازگي چاپ و منتشر شده،"کتابشناسي خرمشهر" است که با تحقيق و تدوين محمد جواد جزيني، نويسنده و پژوهشگر، مطالب آن فراهم شده است.
اين کتاب، کارنامه26سال (شهريور1359 تا شهريور1385) نشر کتاب درباره فتح و آزادسازي خرمشهر است که به سفارش اداره کل مطالعات و تحقيقات بنياد شهيد و امور ايثارگران تهيه و توسط نشر شاهد در شمارگان3000 نسخه و300 صفحه چاپ و منتشر شده است.
در ابتداي کتاب به اين موضوع اشاره شده که خرمشهر به دليل اهميت نظامي، مقاومت هاي مردمي و فتح پيروزمندانه اش در همه کتاب هاي جنگ ياد و نامي دارد، اما ملاک اين کتابشناسي، آثاري بود که همه و يا حداقل يک چهارم آن به خرمشهر اختصاص داشته باشد. بنابراين محققان اين پژوهش، همه سعي و تلاش خود را براي ثبت دقيق اين«کتابشناسي موضوعي» انجام داده اند، اما ممکن است نمونه هايي هم از قلم افتاده باشد که امکان دارد مربوط به کتاب هايي منتشر شده در اوائل دهه60 باشد، چرا که در آن سال ها شيوه هاي ثبت آثار مکتوب، ساختار منسجم و دقيقي نداشته است. همچنين در ابتداي کتاب به استفاده کنندگان از اين پژوهش يادآوري شده که در طول اين سال ها نهاد ها و مراکز فرهنگي و انتشاراتي گوناگوني، آثاري (مجموعه داستان، رمان، مجموعه مقاله، شعر، جنگ ادبي و…) به مناسبت سالگرد فتح خرمشهر منتشر کرده اند که بسياري از آن آثار ارتباط معناداري با موضوع پژوهش نداشته اند. به همين دليل47 عنوان کتاب با وجود ذکر نام«خرمشهر» روي جلد و يا شناسنامه کتاب، از فهرست اين کتابشناسي حذف شده اند.
برخي عناوين کتاب هاي موضوع اين پژوهش، در چند نوبت چاپ در يک يا چند واحد انتشاراتي نوبت چاپ را «اول» قيد کرده اند که در اين پژوهش تنها به ذکر نمونه اول بسنده شده است.
مجموع مطالب کتاب، در 3 فصل مجزا تدوين و ارائه شده که در فصل اول، به موضوع "تحليل محتوايي کارنامه نشر" پرداخته شده است. اين فصل با آوردن تاريخچه خرمشهر شروع مي شود که در آن به برهه هاي مختلفي از سرگذشت اين شهر (از زمان هخامنشيان تا به امروز) اشاره مي شود.
طبق اطلاعات ارائه شده در اين کتاب، نخستين کتاب منتشر شده درباره خرمشهر (بعد از وقوع جنگ تحميلي) کتاب« يادواره دو مجاهد شهيد در جنگ تحميلي با کفار بعثي برادر شهيد احمد سليماني و برادر شهيد مجيد سليماني» است که در شهر قم و توسط سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي در سال 1359 در چهل صفحه منتشر شده است. اين کتاب شامل زندگينامه و وصيت نامه هاي دو برادر شهيد است.
در بخش قالب هاي رايج نوشتاري مرتبط با موضوع کتاب هم آمده است.« از پر کارترين قالب هاي نگارشي در حوزه کتاب خرمشهر، ادبيات داستاني است که در آن، جلوه هاي مقاومت
شهري، مظلوميت مردم غيرنظامي، آوارگي ها، مقاومت هاي مردم اين شهر و تلاش جمعي مردم براي آزادسازي دوبار خرمشهر به عنوان قله پيروزي هاي جنگ همواره دستمايه بسياري از داستان نويسان بوده است.»
بر اساس تحقيق و پژوهش مولف کتاب، از نخستين کساني که درباره خرمشهر نوشت «پرويز مسجدي» بود که در کتاب
«روزهاي مقاومت در خرمشهر» درباره درگيري هاي مردم با دشمن، حمله تانگ ها، روزهاي مقاومت و درگيري در کوي طالقاني خرمشهر و خارج کردن زنان و کودکان از ميان آتش دشمن نوشته است.
«قاضي ربيحاوي» از ديگر داستان نويسان جنوبي بوده که درباره خرمشهر نوشته است. او در مجموعه داستان "خاطرات يک سرباز" از پيرمردي مي گويد که در خرمشهر خادم مسجد است و عراقي ها دخترش را به گروگان گرفته اند.
از نويسندگان ديگري که در اين بخش به آن ها پرداخته شده،مي توان به قاسمعلي فراست، غلامرضا عيدان، هادي خرمالي، فاطمه حسن وند، مريم جمشيدي، حسينعلي جعفري، راضيه تجار، فيروز جلالي زنوزي، احمد شاکري، بيژن نجدي، يوسف عزيزي بني طرف، علي فرخ مهر، کاوه بهمن، محمود گلابدره يي،منيژه جانقلي، مجيد قيصري، جمشيد خانيان و…اشاره کرد.
در ادامه اين بخش، کتاب هاي معرفي شدند که در آن ها به تحليل نظامي جنگ پرداخته شده و در اغلب آن ها به توصيف و شرح عمليات ها و تحليل نظامي اشاره شده است.
البته اين موضوع هم يادآوري شده که همه اين کتاب ها توسط نهادهاي نظامي مثل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي و ارتش تأليف شده اند. از جمله اين آثار مي توان به کتاب"هجوم سراسري، تهاجم و پيشروي هاي عمده عراق" اشاره کرد. (اين کتاب، نتيجه تحقيقات ميداني- مصاحبه با رزمندگان و بازگويي خاطرات- و کتابخانه اي –گردآوري اسناد و اطلاعات از منابع ديگر- است و در آن، هجوم سراسري و گسترده دشمن بعثي به خاک ميهن اسلامي ما بررسي مي شود.)
از ديگر کتاب هايي که در اين بخش معرفي شده اند، مي توان به"از خرمشهر تا فاو"، "از خونين شهر تا خرمشهر"، "اشغال خرمشهر و شکستن حصر آبادان"، "خرمشهر از اسارت تا آزادي" و…اشاره کرد.
همچنين از مولفاني چون محمد دروديان، مرتضي سرهنگي، هدايت الله بهبودي، ياسر هشترودي و…ياد شده است.
معرفي کتاب هاي خاطرات که، در آن ها به حضور يا خاطره مولفان درباره خرمشهر پرداخته شده هم، بخشي از اين فصل است.
فصل دوم کتاب"سال شمار تحليلي کتاب خرمشهر" نامگذاري شده که در آن، ابتدا تحليل محتوايي کارنامه نشر و در ادامه، کتابشناسي هر سال به تفکيک آمده است. در اين فصل، کتاب هاي منتشره در 26 سال (آن هايي که در دايره موضوع کتاب حاضر قرار مي گرفتند.) با مشخصات کامل معرفي شده اند.
فصل سوم و پاياني کتاب، با عنوان"کتابشناسي موضوعي خرمشهر از شهريور 1359 تا 1385" تهيه و تدوين شده است.
در اين فصل، مجموع کتاب هاي منتشره، در قالب موضوعات گوناگون مانند: راهنما، تحليل هاي نظامي، تحليل سياسي، يادداشت ها و گزارش ها، هنر، داستان، رمان، شعر، نمايشنامه
و فيلمنامه، تحليل ادبي، يادواره ها، نامه، خاطره، کودک و نوجوانان، قطعات ادبي تقسيم بندي شده و در هر يک بخش ها، شناسنامه کامل کتاب ها آورده شده است.
در بخش پاياني کتاب به 6 منبع مورد استفاده پژوهشگر در تهيه و تدوين کتابشناسي خرمشهر اشاره شده است.
منبع : حيات
