بسياري از كشورهاي عربي با استفاده از برخي تعبيرها و تفسيرها از جمله اظهارنظر ملك حسين، شاه سابق اردن در سال 1980 ميلادي كه گفته بود، ”عراق كشور عربي و برادر ماست كه نبايد مورد هيچگونه تهديد خارجي قرار گيرد و يا آسيبي از هر منبع كه باشد به آن برسد“ و همچنين اعمال فشارهاي سياسي و نظامي از سوي آمريكا، سيل كمكهاي نظامي‌شان را به عراق در طي هشت سال جنگ عليه ايران سرازير مي‌كردند.
بي شك بررسي ميزان اين كمكها و پرداختن به آمار و ارقام موجود در اين زمينه از واقعيتهاي تلخي پرده بر مي‌دارد كه گذشته از هر چيز ميزان اعمال نفود و فشار آمريكا بر كشورهاي عربي را به خوبي نشان مي‌دهد. با توجه بر فرا رسيدن آغاز هفته‌ي دفاع مقدس و سالروز آغاز جنگ تحميلي عراق عليه ايران، (31 شهريور 1359 ـ 1980) پرداختن به منظري جديد در خصوص عوامل پشت پرده اين جنگ، از جمله حضور قدرتمند نظامي و مالي جهان عرب در پشت عراق در قالب ارسال كمكهاي نظامي و همچنين فروش تسليحات پيشرفته‌ي نظامي و همچنين كمكهاي مالي به اين كشور، بيش از پيش عدم وجود توازن نظامي در اين جنگ و نابرابري تسليحاتي موجود ميان عراق و ايران را به روشني نمايان مي‌سازد.
كمكهاي كويت و عربستان به عراق كشورهاي عربي به ويژه كويت و عربستان با ارسال كمكهاي مالي و نظامي شان به عراق بخشي از هزينه‌هاي اين كشور را در دوران جنگ تحميلي عليه ايران متحمل مي‌شدند. برابر گزارش محرمانه‌اي كه در آن مقطع زماني منتشر شد، دو كشور ياد شده در مجموع 25 تا 50 ميليارد دلار را به صورت قرض يا وام بلاعوض در اختيار عراق قرار دادند.
بعدها، پس از بروز اختلاف ميان عراق و كويت و اظهارات مقامهاي عراقي مبني بر ”جنگ با ايران به تنهايي“،ابوغزاله، معاون اسبق رييس جمهور و وزير دفاع مصر، ادعاي عراق را به عنوان يك دروغ بزرگ تعبير كرد و گفت: ”تنها كويت و عربستان بيش از 60 ميليارد دلار به عراق كمك كردند.“ فهد پادشاه عربستان نيز در سخناني اظهار كرده بود، ”اگر عراق مي‌گويد افرادش را فدا كرده است، ما نيز با پول، سلاحهاي پيشرفته و همكاري بين‌المللي در اين فداكاري(!) سهيم بوده‌ايم“ (1). وي اقدامات رهبري عراق را نشان ناسپاسي نسبت به حمايتهاي نظامي عربستان ذكر كرد.
هم زمان، ”شيخ الصباح“ سفير كويت در واشنگتن نيز در پاسخ به اظهارات عراقي‌ها گفته بود : ”كويت 14 ميليارد دلار كمكهاي نقدي و بيش از 16 ميليارد دلار از طريق كمكهاي خدماتي و غيره به ماشين جنگي عراق مساعدت كرده است ؛ كويت در زمان جنگ بيش از نياز نفت صادر مي‌كرد تا به صدام در جنگ كمك كند.“ بعدها كويتي‌ها اذعان داشتند، افزون بر كمكهاي مالي، پايگاه نيروهاي هوايي در اختيار عراق قرار دادند كه همين امر به عراقي‌ها براي حمله به جزيره‌ي خارك، پايانه‌هاي نفتي ايران و نفت‌كش‌ها كمك شاياني كرده بود. عراقي‌ها تجهيزات و مواد خامي را كه براي حملات نظامي به ايران نياز داشتند؛ از 200 شركت در 21 كشور جهان به دست مي‌آوردند. غربي‌ها در نظر داشتند با كمك به عراق از برتري نظامي ايران و تغيير موازنه به سود آن جلوگيري كنند.
در نتيجه، اين كمكها همراه با حمايتهاي مالي كشورهاي عرب حاشيه‌ي خليج فارس به ويژه عربستان و كويت، قدرت زميني عراقي‌ها را بهبود بخشيد و آنها توانستند با تكيه بر سلاحهاي فرانسوي و روسي توان هوايي‌شان را افزايش دهند. (2) نگاهي به وامها و كمكهاي اقتصادي خارجي دولت كويت به عراق در طي سالهاي جنگ نشان مي‌دهد كه كويت يكي از عمده‌ترين وام‌دهندگان به عراق بوده است. كارشناسان هزينه‌ي جنگي عراق را ماهانه بين 600 ميليون تا يك ميليارد دلار برآورد مي‌كردند؛ در حالي كه ارز حاصل از صدور روزانه 893/1ميليون بشكه نفت به قيمت متوسط 12 دلار براي هر شبكه در سالهاي پاياني جنگ، رقمي در حدود 681 ميليون دلار در ماه بود و اين حتي تكافوي هزينه جنگي عراق را نمي‌كرد. از اين جهت مشاركت كشورهاي عربي به ويژه كويت و عربستان در جنگ تحميلي و حمايت از عراق به خوبي آشكار مي‌شود.
فهرست برخي از كمكهاي كويت و عربستان به عراق در طول جنگ تحميلي
1ـ در اوايل سال 1360 مطبوعات كويت گزارش دادند كه كويت و عربستان قرار است يك وام شش ميليارد دلاري در اختيار عراق قرار دهند. سهم كويت از اين مبلغ، دو و سهم عربستان چهار ميليارد دلار تعيين شده بود.
2ـ هفت ماه پس از اعطاي وام نخست كويت به عراق، در تاريخ 19/8/1360 گزارشي مبني بر واگذاري يك اعتبار 7/4 ميليون دلاري از سوي كويت به دولت عراق منتشر شد.
3ـ در تاريخ 9/1/1365 نيز واحد مركزي خبر در تهران گزارش داد كه دولت كويت در ادامه حمايت مالي‌اش از عراق، وامي به مبلغ هشت ميليون و 900 هزار دينار كويتي به عراق خواهد پرداخت.
4ـ كويت و عربستان توافق كردند كه از سال 1982 عايدات صدور نفت از منطقه‌ي بي طرف (روزانه 300 الي 350 هزار بشكه) به حساب عراق ريخته شود. اين توافقنامه تا سال 1986 اعتبار داشت و عراق درصدد تمديد آن براي يكسال ديگر بود.(2) كمكهاي اردن به عراق در طول جنگ تحميلي اردن كه از پس از پيروزي انقلاب اسلامي، روابطه حسنه‌اي با ايران نداشت، روابط بسيار نزديكي با عراق برقرار كرده بود. پس از كنفرانس سران كشورهاي عربي در بغداد و تونس، روابط بين عراق و اردن روز به روز نزديكتر و عميق‌تر شد؛ تا آنجا كه ملك حسين صراحتا به نفع عراق و عليه ايران موضع‌گيري كرده و با كمكهاي سياسي، اقتصادي و نظامي فراوان‌اش از جمله اعطاي وامهاي چند ميليون دلاري به عراق، حمايت و پشتيباني‌اش را از اين كشور اعلام كرد. در طول جنگ هشت ساله بين ايران و عراق، تنها سيستم حمل و نقل به عراق از طريق اردن صورت مي‌گرفت. در اين چهارچوب شبكه‌ي حمل و نقل وسيعي بين دو كشور ايجاد شد و بندر عقبه اين كشور براي حمل و نقل سلاح و تجهيزات نظامي سبك و سنگين در اختيار عراق قرار گرفت. به علاوه ملك حسين كه نطاميان اردن را براي سركوبي مردم مسلمان ايران به عراق گسيل داشته بود، در نطقي اظهار داشته بود: ”اگر ضرورت ايجاب كند نيروهاي بيشتري را به عراق اعزام خواهيم كرد.“ بي شك تنها توجه به گوشه‌هايي از اظهارات ملك حسين در جريان برگزاري جلسه‌ي عادي كابينه‌ي اردن در تاريخ 2/1/1359 (1980) موضع آن كشور را در قبال جنگ در حال وقوع بين ايران و عراق، نشان مي‌داد: ”وظيفه‌ي اعراب است كه براي وحدت خود و جلوگيري از سرايت خطرات، هركجا كه باشد همكاري كنند، ما وظيفه داريم كه جهان اسلام را آرام و قرين همبستگي داشته باشيم؛ ما به عنوان كشوري عربي نبايد اجازه دهيم هيچگونه تجاوزي از هر مصدر كه باشد به هيچ جزيي از خاك عراق صورت گيرد.“ (4) در مجموع بسياري از آمارها و گزارشها در خصوص حمايت جهان عرب و برخي از كشورها از جمله كويت، عربستان و اردن از عراق در جريان جنگ تحميلي عليه ايران، به روشني نشانگر آن است كه عراق از جنبه‌هاي چشمگير نظامي و اقتصادي از حمايت بي‌دريغ بسياري از اين كشورها، بهره‌مند بوده است. يادآور مي‌شود كه در كنار حمايتهاي مالي و نظامي كه اين كشورها از عراق داشتند؛ حمايتهاي بسيار سياسي نيز در ارگانهاي بين‌المللي و همچنين از نظر تبليغاتي دولت‌هاي عرب از عراق صورت مي‌دادند كه خود نيازمند يك بررسي مستقل و مجزا مي‌باشد.همچنين تعدادي از كشورهاي منطقه‌يي نيز حضور مستقيم در جنگ داشتند و با اعزام نيروهاي خود به عراق رژيم بعثي را در مقابل ايران حمايت مي‌كردند به گونه‌اي كه با گذشت بيش از يك دهه از پايان جنگ، چند روز پيش حسني مبارك، رييس جمهور مصر اعتراف كرد كه 18 هزار سرباز مصري در كنار بعثي‌ها در مقابل ايران مي‌جنگيدند.
منابع:
1- دروديان، محمد، پايان جنگ: سيري در جنگ ايران و عراق، تهران: انتشارات مركز مطالعات و تحقيقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، 1380، صفحات 31، 32.
2- رودباري، سواء فيلي، كتاب سبز كويت، تهران: وزارت امور خارجه، 1375 صفحات 162 و 163
3- مناقبتي، محمدرضا: كتاب سبز اردن، تهران: وزارت امور خارجه، 1375، صفحات 87 و 88
4- سايت اينترنتي خبرگزاري دانشجويان ايران(تاريخ: 24/06/1382، ساعت: 4:10:41)
