ساخت برخي وسايل و تهيه آثاري هنري با دو انگيزه انجام مي شد :
يک – نياز زندگي به آن آثار و وسايل .
دو – ذوق هنري و نياز روحي و ايجاد سر گرمي سالم براي خود .
با توجه به اينکه اسيران آفتاب عمر اسارت خود را بر لب بام مي ديدند ، روزها و ماهها و حتي سالهاي اول اسارت ، کمتر کسي به فکر برنامه هاي دراز مدت بود . در نتيجه ، وقت زيادي در اختيار داشت . اين اوقات ، ساعتها و روزها و حتي هفته ها صرف ساخت مثلا يک تسبيح سنگي قشنگ و زيبا مي شد .
اهم وسايل ساخته شده و آثار هنري دوران اسارت ؛ عبارت بودند از :
يک تسبيح گلي يا سنگي و يا از هسته خرما و ....... بد نيست از برادري ياد شود که روزها فقط مشغول ساختن تسبيح هسته خرمايي صد تايي بود . او تسبيح ها را که هفته ها وقت صرف تهيه آنها کرده بود ، به برادران خدمتگذار و نماز شب خوان هديه مي کرد .او مدتها هسته خرما را خيس کرده ، پس از آماده شدن ، با تيغ دسته دوم ، هسته ها را به شکل گرد کروي در مي آورد . سپس آنها را سوراخ کرده و در چاي مي جوشاند تا دانه هاي زيباي تسبيح رنگ قهوه اي سير يا روشن بگيرند . گاهي نيز قبل از جوشاندن در چاي ، براي نفوذ ناپذيري بعدي ، دانه ها در روغن سرخ مي شدند .
قطعه سنگي خشن و ناموزون ؛ براي تهيه تسبيح زيبا ، ساعتها زير پاي اسيري به زمين کشيده مي شد و با ساييده شدنش ، گويي عمر روزگار اسارت ساييده مي شد . بعد از مدتي ، اين سنگهاي همسان و صيقل داده شده ، سوراخ مي شدند و دانه هاي يک تسبيح با ارزش را تشکيل مي دادند . رشته وسط و نخ نخ تسبيح از نخ هاي پلاستيکي تابيده شده ساق جوراب ، با استحکامي قابل توجه ، آماده مي شد .
دو – جانماز و سجاده : جانماز ، از پارچه هاي موجود با يک سري گلدوزي و نوشته آيات قرآني و دعاها ، تهيه مي شد . اطراف و اضلاع اين پارچه گاهي با ظرافت خاصي ، ريشه ريشه شده و با دست گلدوزي مي شد . برخي اوقات ، از پتو و پارچه هاي مندس و کهنه نيز زير انمداز يا فرش کوچکي براي نماز تهيه مي شد . نماز ظهر ، در فضايي مساعد و هواي مطبوع و گوشه خلوتي ، روي اين زير امدئاز خوانده مي شد .
سه – البوم عکس : عکسهاي ارسالي از ايران در يک کيف ، پاکت يا پلاستيک نگهداري مي شوند . اين ضرورت ، برادران را بر آن داشت تا با پلاستيک ، مقوا ، پارچه ، نخ و سوزن يک آلبوم اسارتي تهيه کنند . اين آلبوم ، به اشکال مختلف ، ولي با برگهاي پلاستيکي 12در 9 سانتيمتر ساخته مي شد . در يک مقطع ، از کيسه هاي پلاستيکي سرم نيز آلبوم هاي کيفي ساخته شد .
چهار – گيوه زني : گيوه زني را برادران اهل کردستان ، کرمانشاه و ايلام رايج کردند . کفش گيوه ، با استفاده از تخت دمپايي و نخ تابيده جوراب يا پيراهن ، با ظرافت و هنرمندي دقيق تهيه مي شد . گر چه اين امر مدتها وقت مي گرفت ولي به همان اندازه از طول عمر اسارت مي کاست و علاوه بر اينکه گرهي مي گشود و نيازي را مرتفع مي کرد ، يک سرگرمي با ارزش بود .
گاهي گيوه ها به قدري زيبا و جذاب بودند که عراقيها نيز علاقه مند مي شدند . از آنجا که سياست بر اين بود که براي کم کردن فشار روحي برادران و عصبانيت و ددمنشي دشمن ، با آنها با ملايمت برخورد شود ، براي آنها هم گيوه زده مي شد .
در يک مورد ، درجه داري به نام ، نذير عبيد عباس ، يک جفت تخت کفش آورد و براي او گيوه زده شد .
پنج – دبه چاي يا فلاسک چاي اسارتي : اين وسيله ساده ، همانند يک فلاسک چاي ، آب جوش يا چاي داغ را ساعتها قابل استفاده نگه مي داشت . دبه هاي چاي تشکيل شده بود از يک دبه پلاستيکي با ظرفيت حدود يک ليتر ، با يک شيشه مربا که اطراف آن را با ابر اسفنجي ، پارچه و مقوا دوخته بودند .
شش – تابلو نوشتن : اين تابلو که مدتها بدون درد سر در خدمت اسرا بود و فقدان قلم و کاغذ را تا حدودي جبران مي کرد ، تشکيل شده بود از يک تکه مقوا ، يک تکه کيسه مانند که مقوا داخل آن قرار مي گرفت عموما پارچه به رنگ سرمه اي يا رنگ هاي تيره بود . يک تکه پلاستيک شفاف ، مقداري روغن و صابون که صفحه پارچه اي آن بايد به روغن و پودر صابون آغشته مي شد .
با نوشتن روي پلاستيک ، با يک چوب يا حتي نوک انگشت ، آثار نوشتني روي صفحه نقش مي بست . بعد ها نوشتن به اهميت موضوع پي برد و آن را جزو ليست اشياي ممنوعه قرار داد . نام برخي از آثار ديگر هنري و صنايع دست ساز به شرح زير است :
هفت کفش دست دوز
هشت – چوب سيگار .
نه تله موش گير .
ده – جاسيگاري
يازده لباس هاي دست دوز
دوازده سفره غذا
سيزده – کيسه انفرادي
چهار ده – کيسه شکر و کيسه هاي مختلف ديگر
پانزده – مهر نماز
شانزده – دفتر دعا
هفده – ساک دستي
هجده – زنبيل
نوزده – کارد سبزي خرد کني
بيست – تزيين ساعت ديواري .
بيست و يک – جلد گرفتن قرآن
بيست و دو – جا کليدي
بيست و سه طناب بازي
بيست و چهار – چوب لباس فلزي
بيست و پنج – جا مسواکي
بيست و شش – جا کفشي
بيست و هفت – ليف حمام
بيست وهشت – دمپاي پارچه اي براي داخل آسايشگاه و براي جلوگيري از سرما
بيست و نه – شکم بند
سي – المنت براي گرم کردن آب
سي و يک – دبه يا کيسه آب سرد
سي و دو – نوشتن روي قاشوق يا ظرف غذا با ميخ و چکش
سي و سه – گلدوزي
سي و چهار – پر کردن دندان با زرورق بسته سيگار
سي و پنج – مته يا دريل دستي جهت سوراخ کردن دانه هاي تسبيح
سي و شش – لوازم نمايش و اجراي تئاتر
سي و هفت – کتابخانه و قرآن خانه
سي و هشت – کلاه بافتني
سي و نه نقاشي ، عکس زيباي حضرت امام روي پارچه با استفاده از قرص هاي رنگي دارويي و رنگ هاي مختلف گل در باغچه
چهل – قو.طي نخ و سوزن
چهل و يک – فانسقه براي تئاتر
سرهنگ آزاده امير سرتيپ حسني سعدي
