خبرگزاری دفاع مقدس: بحران سوریه تاکنون به جزء مذاکرات ژنو۲، پنج نوع مذاکره را در پی داشته است که در چهار نوع آن هدف اصلی، اعمال فشار بر ساختار و نظام کنونی سوریه برای ورود به دوره انتقالی بدون بشار اسد بوده است.
مذاکرات در قالب شورای امنیت؛ وظیفه اصلی شورای امنیت طبق منشورملل متحد حفظ صلح و امنیت و جلوگیری از تهدید و نقض صلح و امنیت است.
عملکرد شورای امنیت در موارد زیادی نشان می دهد که این وظیفه دستخوش تمایلات و خواستههای سیاسی سه عضو غربی و دائم این شورا یعنی آمریکا، انگلیس و فرانسه قرار گرفته است.
بحران سوریه از جمله مواردی است که این سه عضو دائم شورای امنیت به همراه برخی دیگر از اعضاء غیردائم سعی زیادی انجام دادند که این بحران را تحت فصل هفتم منشور شورای امنیت سازمان ملل متحد، اعمال تحریمهای شدید اقتصادی و کاربرد نظامی قرار دهند. این نوع مذاکرات تاکنون با وتو دو عضو دائم دیگر و غیرهمسو شورای امنیتی یعنی روسیه و چین با شکست مواجه شد. اعمال فشار بر نظام سوریه در قالب این نوع مذاکرات انجام گرفت اما قرار دادن سوریه تحت فصل هفتم با هدف براندازی نظام این کشور و تشکیل «سوریه بدون اسد» تحقق نیافت.
مذاکرات ژنو۱؛ نشست ژنو۱ را کوفی عنان، اولین نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه، طراحی کرد که در روز نهم تیر۱۳۹۱ با حضور دبیران کل سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، وزرای خارجه چین، فرانسه، روسیه، آمریکا، انگلیس، ترکیه، عراق به عنوان رئیس دورهای شورای وزرای عرب و قطر به عنوان رئیس کمیته پیگیری اتحادیه عرب برگزار شد. در این نشست تنها روسیه، چین و عراق مخالف نظام سوریه نبودند و بر دستیابی به راه حل سیاسی از طریق آراء مردم سوریه برای پایان دادن به بحران این کشور تاکید داشتند اما سایر شرکت کنندگان مخالف نظام سوریه بوده و در شدت یافتن بحران این کشور نقش داشتند.
بر این اساس، هدف آنها اعمال فشار بیشتر بر نظام سوریه و تشکیل «سوریه بدون اسد» بود.
مذاکرات موسوم به گروه دوستان؛ این گروه با محوریت غرب یعنی انگلیس، فرانسه و آمریکا و هم سویی بازیگران منطقهای شامل عربستان سعودی، قطر و ترکیه شکل گرفت و بتدریج نیز کشورهای دیگر با نفوذ و لابی محور غربی – عربی به این کشورها افزوده شدند.
افزایش شمار کشورهای حاضر در گروه دوستان سوریه با هدف اعمال فشار بیشتر بر نظام این کشور انجام شد. هدف اساسی نشستهای دوستان سوریه تلاش برای ایجاد انسجام و وحدت میان معارضان دولت سوریه به منظور ایجاد دوره انتقالی «سوریه بدون اسد» شبیه تشکیل دولت انتقالی در لیبی بود که این نشستها نیز نه تنها تاکنون نتیجه مشخصی نداشته بلکه در اجماع سازی و انسجام میان مخالفان نیز موفقیتی نداشت.
مذاکرات در قالب اتحادیه عرب؛ چهارمین شکل مذاکرات بین المللی نیز در قالب نشستهای اتحادیه عرب انجام گرفت که رهبری این نشست ها و دستور کارهای مربوط به آن را دولت عربستان سعودی بر عهده داشت و دیگر کشورهای عربی از جمله قطر نیز همسویی زیادی با آل سعود داشتند.
هدف اتحادیه عرب نیز اعمال فشار بیشتر بر نظام سوریه و تشکیل «سوریه منهای اسد» بود.
بر این اساس، عضویت سوریه در اتحادیه عرب لغو شد و کرسی این کشور به معارضان داده شد. با این حال، اتحادیه عرب هم در تحقق هدف خود با شکست مواجه شد زیرا از یک طرف دولت سوریه ماهیت تصمیمات اتحادیه عرب را میشناخت و تحت تأثیر این تصمیمات قرار نگرفت و از طرف دیگر در درون اتحادیه عرب نیز کشورهایی نظیر عراق و لبنان حضور دارند که با تصمیمات این اتحادیه مخالفت کردند.
به طور کلی باید گفت، هیچ یک از مذاکرات چهارگانه فوق در دستیابی به هدف خود یعنی براندازی نظام سوریه و تشکیل «سوریه منهای اسد» موفق نبودند.
در کنار این مذاکرات چهارگانه، یک نوع مذاکرات دیگر نیز پیرامون بحران سوریه برگزار شد که هدف آن اعمال فشار بر نظام سوریه و تشکیل «سوریه منهای اسد» نبود. این مذاکرات که پنجمین شکل مذاکرات بین المللی پیرامون بحران سوریه است با ابتکار جمهوری اسلامی ایران و با هدف تأکید بر حل بحران سوریه بدون مداخله خارجی و با استفاده از راهکار «سوری - سوری» برگزارشد. این مذاکرات نیز به دلیل حیثیتی شدن بحران سوریه برای محور چهار ضلعی غربی - عربی - ترکی - صهیونیستی با کارشکنی مواجه شد. با این حال، شق پنجم مذاکرات به ابتکار جمهوری اسلامی ایران یک پیامد مهم داشت و آن این بود که مخالفان داخلی نظام سوریه را نسبت به اهدف مخالفان خارجی و حامیان آنها آگاه کرد، به نحوی که مخالان داخلی با تأئید مواضع جمهوری اسلامی ایران همواره از یک سو با هر نوع دخالت خارجی در بحران سوریه مخالفت کرده و از سوی دیگر مخالفان خارج نشین را به عنوان نمایندگان خود نپذیرفته بلکه آنها را به عنوان مدعیان کسب قدرت عنوان کردند.
نشست ژنو۲، پس از فراز و نشیب فراوان و تعلیق چند باره در نهایت با یک وقفه طولانی ۱۹ ماهه پس از مذاکرات ژنو۱ برگزار شد.
مذاکرات ژنو۲ با همه هیاهویی که پیش از برگزاری آن ایجاد شد تنها یک پیامد مثبت آنی برای سوریه داشت و آن هم اجازه خروج شماری از شهروندان حمص که تحت محاصره تروریستها قرار داشتند و در وضعیت امنیتی و غذایی وخیمی به سر می بردند. در این مذاکرات هیچ توافقی برای حل بحران سوریه به عمل نیامد. اخضر ابراهیمی رسماً به شکست مذاکرات اذعان کرد.
دو دلیل عمده برای شکست مذاکرات ژنو۲ میتوان مطرح کرد؛
۱) به طور کلی در ژنو۲ سه رویکرد میان بازیگران شرکتکننده وجود داشت که سبب شد برآیندی مبتنی بر جمع کردن خواست طرف های مختلف ناممکن باشد که این یکی از دلایل اصلی به نتیجه نرسیدن و شکست مذاکرات بود.
اجماع سازی برای سلب مشروعیت از نظام سوریه
قدرت طلبی مخالفان و اولویت قائل شدن بر منافع شخصی
مخالفت با دو راهبرد سلب مشروعیت و اولویت برای ورود به دوره انتقالی
۲) نبود اراده سیاسی جدی، دخالت منفی آمریکا، هیأت معارضین سوری که در مونترو سوئیس حضور داشتند کاملاً زیر نظر رابرت فورد، سفیر سابق آمریکا در سوریه و نماینده فعلی واشنگتن در بحران سوریه، قرار داشتند و بر مذاکرات سوری - سوری تأثیر داشت. در واقع، همانطور که خانم بثینه شعبان مشاور سیاسی – رسانهای بشار اسد مطرح کرد مخالفان در حالی پای مذاکره نشستند که اختیاری برای تصمیم گیری نداشتند. به عبارت دیگر، تصمیمات برای مخالفان از جانب واشنگتن اتخاذ میشد. این تحرکات آمریکا سبب شد، برخی از تحلیلگران بر این باور باشند تا زمانی که آمریکا در فرآیند گفتگوی سوری - سوری دخالت منفی می کند، اجلاسهایی نظیر ژنو یک و دو به نتیجه نخواهد رسید.
ژنو۲ در حالی با دخالت منفی آمریکا و همپیمانان غربی - عربی - ترکی - صهیونیستیاش با شکست روبرو شد که شواهد نشان داد شکست مذاکرات از همان ابتدا نیز هدف اصلی این گروه بود زیرا آنها می دانستند که هیأت اعزامی سوریه برای تحویل کلید دمشق به سوئیس نخواهد رفت.
بر این اساس، شکست مذاکرات را برای فریب افکار عمومی لازم داشتند زیرا به افکار عمومی این گونه القاء کردند که نظام سوریه با ورود به دوره انتقالی مخالف است و همچنان به خشونت علیه شهروندان خود ادامه میدهد. این در حالی است که نظام سوریه تاکنون اگر دغدغه دفاع از شهروندان سوری و حفاظت از جان آنها را نداشت توانایی یکسره کردن کار گروههای تروریستی را داشت.
با توجه به اینکه دوره ریاست جمهوری بشار اسد در ۱۷ تیر ۱۳۹۳ (۷ جولای ۲۰۱۴) به پایان می رسد، شکست مذاکرات ژنو۲ میتواند سبب برگزار نشدن انتخابات ریاست جمهوری آینده سوریه نیز شود.
منابع؛
باشگاه خبرنگاران، (۱۳بهمن۱۳۹۲)، فیصل مقداد: هیئت مخالفان مسئول به نتیجه نرسیدن کنفرانس «ژنو۲».
خبرگزاری الف، (۴ بهمن۱۳۹۲)، رهبر مخالفان سوریه از ژنو رفت.
