خبرگزاری دفاع مقدس، به گواه تاریخ در اغلب جنگ ها و نبردهایی که در برابر متجاوزان صورت گرفته کم و بیش صحنه ها و نمونه هایی از فداکاری، ازجان گذشتگی و حماسه وجود دارد، اما در دوران دفاع مقدس رویدادها و موضوعاتی پدید آمد که باعث شد این برهه نسبت به سایر نبردها متمایز شود و مراکز آکادمیک نظامی و دفاعی دنیا به صورت ویژه به واکاوی آن بپردازند.
یکی ازاین موضوعات که باور آن برای بسیاری هنوز دشوار است حاکم بودن فضای شوخ طبعی ومذاح در میان رزمندگان اسلام آن هم زیر باران گلوله و خون و شرایط بسیار سخت جنگی است.
مسعود ده نمکی با ساخت سه گانه اخراجی ها و فیلم اخیرش به نام معراجی ها بر خلاف برخی از فیلم سازان که به زوایای تلخ جنگ تحمیلی می پردازند و یا با بزرگنمایی معضلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه خواسته یا ناخواسته درخشانترین مقطع تاریخ ملت ایران را زیر سوال می برند تلاش می کند با رویکردی واقع بینانه و به دور از شعارزدگی و افراط با تکیه برحقایق مستند علاوه بر جنبه های افتخار آمیز و غرورآفرین آن دوران فضای مفرح جبهه های نبرد را نیز به تصویر بکشد.
داستان فیلم معراجی ها درباره جوانی به نام محمد است که با کسب رتبه برتر درکنکور سراسر مجوز ورود به بهترین دانشگاه های کشور را دارد، اما او سودای دیگر در سرمی پروراند و با مشاهده جنایت های متجاوزین بعثی و بمباران شهرها تصمیم گرفته به جبهه برود. پدر ومادر محمد با این تصمیم به شدت مخالفند و برای تنها فرزندشان آرزوهای زیادی در سر دارند. محمد که جوان مودب و با اخلاقی است تلاش می کند رضایت پدر و مادر را برای رفتن به جبهه جلب کند و دلشان را به دست آورد، اما آنها با رفتن او مخالفند و بر این باورند که کشور ما بزرگ است، زمین می دهیم زمان می گیریم! و دیگران بروند وتو بمان و با دانشگاه رفتن ومتخصص شدن به کشور خدمت کن.
محمد که دفاع از کشور را الویتی حیاتی می داند پنهانی به جبهه می رود و پدر نیز برای بازگرداندن او فوراً عازم مناطق جنگی می شود و صحنه های طنزی پدید می آید.
فرماندهان جنگ که از عدم رضایت والدین محمد اطلاع دارند اجازه نمی دهند او در عملیات شرکت کند و وظیفه حفظ قرارگاه را به او می سپارند. لحظه عملیات فرا می رسد و رزمندگان از سه محورآبی و خاکی به مواضع دشمن بعثی حمله می کنند و با فریب دشمن آنان را به خود مشغول می سازند تا رزمندگان اسلام در جبهه ای دیگر عملیات بزرگ وسرنوشت سازی را به سرانجام برسانند.
معراجی ها در شرایطی که کشور در معرض تهدید نظام سلطه قرار دارد و هراز چند گاهی گزینه روی میز را مطرح می سازد انصافا اثری قابل توجهی است و این پیام را می دهد که ملت ایران در برابر متجاوزان همانند دوران دفاع مقدس می ایستد.
فیلم بخشی از فضای کشور در دهه شصت و حال و هوای جبهه های نبرد را به شایستگی نمایان می سازد و ادای دین به رزمندگانی است که در عملیات های بی نام و نشان مظلومانه در خاک وخون غلطیدند.
ده نمکی مخاطب را از طریق محمد کاراکتراصلی فیلم به خطوط نبرد می برد و با نشان دادن صحنه هایی ازشهادت رزمندگان و غواصان و درنده خویی متجاوزان بعثی و بهره گیری از طنز کلامی و موقعیت، تماشاگر را تا پایان با خود همراه می کند.
از برگه برنده های فیلم می توان به ایفای نقش برزو ارجمند در نقش حاج آقا حسینی و جلوه های ویژه میدانی و احیای حس نوستالوژیک آن اشاره کرد.
گنجاندن موضوعاتی مانند رقم خوردن سرنوشت در رویا و گذاشتن شروط پی در پی برای ازدواج یا رفتن به جبهه و برخی شوخی های مضحک و بچه گانه قدری به فیلم نامه آسیب رسانده اما این مشکل تا حدودی با ایفای نقش مناسب بازیگرانی مانند اکبر عبدی و مهران رجبی جبران شده است. به جرات می توان اذعان داشت بعد از فیلم «لیلی با من است» ساخته کمال تبریزی، جسورترین طنزساز در ژانر دفاع مقدس صاحب اخراجی هاست و با وجود نقدهایی که به مضمون آثار، فیلم نامه ها و کارگردانی او وارد است با این حال توانسته بخشی از مردم که سال هاست با سینما قهر کرده اند را به سالن های نمایش برگرداند وچراغ سینمای ایران را فروزان تر کند.
سینمای ده نمکی با سینمای کیارستمی، مهرجویی، فرهادی، حاتمی کیا، کاهانی، بنی اعتماد، ... تفاوت دارد اما باید پذیرفت آثار او نیز طرفدارانی درمیان اقشار مختلف جامعه دارد و آمارهای فروش موید آن است.
محمد شریعت پناه
