سالگرد شهادت حسن شفیعزاده که از آن به عنوان موسس توپخانه سپاه یاد میشود، بهانهای شد تا گفتوگویی را پیرامون نقش شهید شفیعزاده در راه اندازی توپخانه سپاه و دستاوردهای توپخانه پس از دوران دفاع مقدس با سردار "غلامحسین مصدقی" فرمانده توپخانه نیروی زمینی سپاه انجام دهیم. آنچه در ادامه آمده مشروح گفتوگوی اختصاصی خبرگزاری دفاع مقدس با وی است.
- راهاندازی توپخانه در سپاه مرهون تلاشهای شهید شفیعزاده است، این مهم چگونه تحقق یافت؟
وقتی سخن از راهاندازی توپخانه سپاه به میان میآید در ذهن ما نام و یاد دو شهید نقش میبندد؛ یکی از آن دو عزیز، شهید حسن تهرانیمقدم و دیگری شهید حسن شفیعزاده است. این دو شهید کار را تقریبا همزمان با هم آغاز کردند. اولین فرمانده توپخانه سپاه شهید حسن طهرانی مقدم بود که از فرمانده وقت کل سپاه حکم داشت، به همین خاطر برای راهاندازی توپخانه دنبال افرادی مناسب این کار بود که با شهید حسن شفیبعزاده مواجه شد؛ آن زمان شهید شفیعزاده جانشین تیپ المهدی(عج) بود ولی در همان تیپ هم در بخشهایی مثل ادوات و دیدهبانی وکار با خمپارهاندازها را نیز انجام میداد. البته شهید حسن طهرانی مقدم بهواسطه نیازهایی که سپاه در بخش موشکی داشت مدت بسیار کمی عهدهدار مسئولیت توپخانه بود؛ ولی شهید شفیعزاده در توپخانه ماند و کارهای بسیار موثری را در توپخانه انجام داد که در اینجا میتوان به چند مورد آن اشاره کرد.
یکی از کارهای اساسی که شهید شفیعزاده انجام داد این بود که بهواسطه آشنایی با یگان رزم، نیاز به استفاده از توپخانه را بسیار خوب درک میکرد؛ زیرا وقتی نیروی پیاده میخواهد عملیاتی را انجام دهد، داشتن آتش پشتیبانیکننده در نتیجه عملیات تعیین کننده است. لذا همواره به دنبال این بود تا خلاء آتش پشتیبانی از نیروهای عمل کننده را به نحوی جبران کند. به همین خاطر در اولین گام، واحدهای توپخانه را در تیپ و لشکرهای سپاه و بعد از آن گروههای توپخانه را برای تک تک قرارگاههایی که آن زمان داشتیم اعم از کربلا، قدس، نجف و حمزه، تشکیل داد.
اقدام دیگر این شهید بزرگوار راهاندازی مرکز آموزش توپخانه بود؛ زیرا توپخانه رستهای علمی، فنی و مهارتی است؛ به همین جهت کسی نمیتواند بدون گذراندن آموزشهای مرتبط در این واحدها فعالیت کند، لذا شهید شفیعزاده با علم نسبت به این موضوع برای تأمین نیاز نیروی انسانی ماهر، اقدام به راهاندازی مرکز آموزش توپخانه کرد. بدین منظور ابتدا در اهواز و سپس در اصفهان مرکز آموزش را راهاندازی کرد؛ به نحوی که این مراکز اکنون تبدیل به یک دانشکده شدهاند.
اقدام دیگر کادرسازی بود؛ بدین شکل که شهید شفیعزاده دنبال کادرسازی و پرورش مدیرانی بود که بتوانند مسئولیت محوله را به نحو مطلوبی انجام دهند، لذا در این مسیر افرادی مثل شهیدان قاضی، کریمی و یزدانی را انتخاب کرد.
یکی از گامهای دیگری که شهید شفیعزاده برداشت و ماندگار شد، طراحیهایی بود که در عملیاتها انجام میداد. بدین صورت که برای اولینبار در تاکتیک استفاده از توپخانه بهصورت تمرکزی عمل کرد. یعنی یگانهای توپخانه در حین اینکه از نیروهای خودی پشتیبانی میکردند، زمینهای را هم فراهم کرده بودند تا آتش توپخانه در یک نقطه متمرکز شود. به عنوان مثال عملیاتهای کربلای پنج و والفجر هشت را میتوانیم از موفقترین طراحیهای عملیاتی شهید شفیعزاده در بکارگیری آتش توپخانه نام ببریم؛ به نحوی که بنا به اقرار دشمن، بیشترین آسیب در عملیات والفجر هشت بهواسطه آتش توپخانه وارد شد. زیرا آتش توپخانه را به نحوی تنظیم کرده بود که دشمن ۸۰-۷۰ متر قبل از رسیدن به نیروهای خودی زیر آتش توپخانه قرار میگرفت.
- به چه دلیل سپاه در اوایل جنگ تحمیلی در بکارگیری توپخانه با مشکل مواجه بود؟
هنگامی که دشمن در شهریور ماه ۱۳۵۹ یورش خود را به سمت مرزهای کشورمان آغاز و مناطقی را هم اشغال کرد سپاه هیچ تجربهای برای مقابله با این یورش دشمن نداشت؛ زیرا سپاه در حقیقت برای مقابله با تهدیدات امنیتی مثل حوادث کردستان شکل گرفته بود، اما وقتی به مقابله با ارتش بعث عراق پرداخت و یگانهای زمینی خود را تأسیس کرد، این یگانها برای حمایت نیاز به آتش پشتیبانی داشتند، اما به سه دلیل در توپخانه مشکل داشتیم؛ نخست اینکه فرماندهان ما با توپخانه آشنا نبودند و نمیدانستند توپخانه چه اثر و نقشی دارد و از سوی دیگر نه صنعتی داشتیم که بتواند نیازهای ما را در بخش توپخانه برطرف کند و نه اینکه کشورهای دیگر به راحتی در اختیار ما میگذاشتند. به همین خاطر باید به توپهای غنیمتی متکی میشدیم.
- آنچه عنوان شده این است که سپاه برای اولین بار طی عملیات فتحالمبین با غنیمت گرفتن توپهای عراقی، صاحب توپخانه شد؛ آیا این مطلب صحیح است؟
اولین باری که سپاه صاحب توپخانه شد، عملیات طریقالقدس بود که طی آن توانستیم یک واحد آتشبار توپخانه ۱۵۵م. م. به دست سپاه افتاد و در عملیات بعدی که فتح بستان بود نیز مجدد یک گردان توپخانه ۱۳۰م. م. و یک آتشبار ۱۵۵م. م. به تصرف لشکر ۱۴ امام حسین (ع) در آمد و در عملیات فتحالمبین بطور کلاسیک از آنها استفاده شد، ولی در عملیات فتحالمبین ۱۶۵ عراده توپ به دست بچههای سپاه افتاد که آنها را بین یگانهای مختلف سپاه تقسیم کردند. بنابر این در عملیات فتحالمبین برای اولین بار تعداد زیادی جنگافزار به دست ما افتاد و از این به بعد هر یگانی یک واحد توپخانه راهاندازی کرد. بدین ترتیب بعد از اینکه واحدهای توپخانه در قرارگاهها و تیپها راهاندازی شد شهید شفیعزاده در سال ۱۳۶۲ برای پشتیبانی از قرارگاهها، شش واحد توپخانه را راهاندازی کرد تا هر گروه یک قرارگاه را پشتیبانی کرده و کمبود آتش یگانها را هم تأمین کند.
- چه عاملی موجب شد تا شهید شفیعزاده برای فرماندهی توپخانه انتخاب شود؟
فرماندهان سپاه تا پیش از آغاز جنگ تحمیلی تجربه فرماندهی را نداشتند و شهید شفیعزاده هم از جمله این افراد بود، اما این شهید والامقام به دلیل علاقهای که از خود نشان داد توسط شهید طهرانیمقدم برای این کار دعوت شد و بعد از رفتن شهید طهرانیمقدم از یگان توپخانه، همچنان به این کار ادامه داد و با بهرهگیری از دانش و خلاقیت خود یگانها و واحدهای توپخانه سپاه را راهاندازی کرده و توسعه داد.
شهید شفیعزاده به منظور توسعه نیروی انسانی از سال ۱۳۶۰در انرژی اتمی اهواز دورههای فرماندهی قبضه، هدایت آتش و دیدهبانی را برگزار کرد و پس از اینکه تعداد نفرات شرکت کننده در این آموزشها افزایش یافت، دورههای آموزشی را در سال ۶۲ برای مدتی در تهران و پس از آن در سال ۶۳ در اصفهان برگزار کرد، چون ارتش هم در آنجا مرکز آموزشی داشت شهید شفیعزاده به منظور بهرهگیری از تجارب نیروهای ارتش، دوره آموزشی را در این شهر برگزار کرد.
- در دوران دفاع مقدس در مجموع چند قبضه توپ به غنیمت گرفته شد؟
از نظر کمّی ما در طول جنگ تحمیلی توانستیم حدود ۴۰۰ قبضه توپ را به غنیمت بگیریم و تعدادی هم خریداری کرده و بوسیله آنها تا سال ۶۵ گروههای توپخانه سپاه را راهاندازی کردیم؛ یعنی همانگونه که نیاز بود تا یگانهای پیاده سپاه گسترش یابند، یگان توپخانهای سپاه نیز گسترش یافت.
- عملیات والفجر هشت یکی از موفقترین عملیاتهایی بود که توپخانه سپاه در آن نقش بسیار تعیین کننده داشت، تدبیر شهید شفیعزاده در خصوص پشتیبانی آتش از رزمندگان در جریان این عملیات چه بود؟
عملیات والفجر هشت از پیچیدهترین عملیاتهای سپاه بود که با موفقیت به اتمام رسید، اما برای اینکه دشمن از نیت ما برای حمله آگاه نشود، مشکلی بنام جابجایی توپخانه را پیش رو داشتیم، به همین خاطر بنا به تدبیر شهید شفیعزاده و سردار زهدی به عنوان جانشین شهید شفیعزاده، توپها را بصورت مستقیم وارد منطقه نکردیم، بلکه آنها را در نزدیکی آبادان مستقر کردند و در منطقه هم یک سری جادههایی احداث کردند تا جابجایی با سهولت صورت گیرد. از سوی دیگر شهید شفیعزاده به موازات این فعالیتها طرح تطبیق را با تشکیل چند یگان راهاندازی کرد که این امر به منظور استفاده بهینه از آتش توپخانه بود و در ادامه این طرح تعدادی از توپها ۲۴ ساعت قبل از عملیات و تعدادی هم صبح روز عملیات به منطقه وارد شد. علاوه بر این از آنجایی که حاشیه اروند متکی به سه جاده بود، با پیشبینی شهید شفیعزاده توپها از آبادان تا دهانه اروند چیده شد. یعنی ابتکار شهید شفیعزاده این بود که مسیر حرکتی دشمن را پیشبینی کرد و براساس آن مواضع توپخانه را چید.
- یکی از مشکلاتی که در اوایل جنگ تحمیلی وجود داشت، نحوه استفاده از توپهای شرقی بود، زیرا توپخانه ارتش ایران به توپهای غربی مجهز بود، اما وقتی جنگ تحمیلی آغاز شد، توپهای غنیمتی شرقی هم وارد سازمان رزم دفاعی کشورمان شد، با توجه به این موضوع استفاده از این توپها چگونه صورت گرفت؟
برای غلبه بر این مشکل بچهها از خلاقیت و توانمندی خود بهره بردند، به عنوان مثال شهید ناهیدی از بچههای توپخانه لشکر ۲۷ بود که قبل از تشکیل واحد توپخانه، مسئول خمپارهانداز بود و زمانی که برای اولین بار توپهای۱۲۲م. م. شرقی را غنیمت گرفتیم با بهرهگیری از هوش و ابتکار خودش مقیاسهای توپها را به غربی تبدیل کرد. این شهید والامقام با زاویهیابهای غربی، توپهای شرقی را راهاندازی میکرد و این مسئله را به بچههای دیگر نیز آموزش میداد، به نحوی که پیش از برگزاری عملیات رمضان با برگزاری کلاسهای آموزشی، نیروهای یگانهای مختلف توپخانه سپاه را آموزش میداد. در آن زمان به محض اینکه کسی مطلبی را میآموخت سریع در نشر آن هم تلاش میکرد و این در حالی بود که آن روزها در بحث ساخت جنگافزار کاری که انجام داده بودند تولید خمپارهانداز تا ۱۲۰م. م. بود و این هم توسط صنایع دفاع ساخته میشد، ولی در بحث ساخت سلاح توپخانه، خط تولید آن پس از پایان جنگ تحمیلی راهاندازی شد.
- پس از پایان جنگ تحمیلی با بهرهگیری از تجارب دفاع مقدس چه دستاوردهایی را در بخش توپخانه سپاه شاهدیم؟
ما یک سری نواقص و مشکلات در دوران دفاع مقدس داشتیم که بعد از پایان جنگ تحمیلی برای برطرف کردن آنها تلاش کردیم. لذا بعد از جنگ تلاشمان را بر روی سه موضوعِ افزایش دقت، سرعت و برد گلولهها، متمرکز کردیم؛ بدین ترتیب با کمترین هزینه، کمترین کار و سریعترین زمان، گلوله توپ را شلیک میکنیم تا هدف با دقت بیشتری مورد اصابت قرار گیرد.
در این رابطه اقدامات زیادی صورت گرفته که به عنوان مثال در جنگافزارهای راکتانداز و موشکانداز، آنها را بصورت اتوماسیون بکارگیری میکنیم.
در ارتباط با مهمات نیز اکنون توانستیم برد مهمات جنگ افزارهایمان را افزایش دهیم. از طرف دیگر برای ساخت مهمات هوشمند نیز فعالیتهایی را داریم تا هر هدفی را فقط با یک گلوله بزنیم و ساخت این نوع مهمات در صنایع مهمات سازی ما آغاز شده و در آزمایشهایی هم که صورت گرفته، با موفقیت توأم بوده است.
