گزیده دیوان مختوم قلی فراغی برای اولین بار به چاپ رسید
به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس، کتاب "گزیده دیوان مختوم قلی فراغی" با ترجمه و شرح فارسی "گنبد دردی اعظمی راد"، با مقدمه ابوذر ابراهیمی ترکمان، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و به همت گروه انتشاراتی الهدی انتشار یافت.
این اثر که ویژه گویش ترکمن به طبع رسیده، در بخشهایی چون سخن آغازین، حرفی از شرحی بینهایت، اشعار، معنی لغات و شرح اصطلاحات عرفانی، فرهنگ اعلام و منابع و ماخذ منتشر شده و اشعار مختوم قلی را به زبان ترکمنی و با ترجمه فارسی در خود جای داده است.
مختومقلی بزرگترین شاعر ترکمن است که شعر و سخن خود را در خدمت اعتلای اندیشههای اخلاقی، عرفانی و اجتماعی قرار داده است. یکی از ویژگیهای شعر و سخن مختومقلی، خردگرایی اوست؛ از این منظر میتوان او را با رودکی، فردوسی و ناصرخسرو مقایسه کرد که هر سه از شاعران خردگرا و بزرگ ایران هستند.
شعر از نظر مختومقلی مرکوب است و شاعر، راکبِ آن. راکبِ این مرکوب، بدون بار اندیشه، راه به جایی ندارد؛ آنچه ارزش دارد، اندیشه است. مختومقلی عشوه ده و رشوه ستان نیست و دلبستگیهای عادی زندگی در شعر او راه ندارد؛ هر چه هست حقیقت جویی و کمالیابی است. در جای جای کلام او با حکمت، اندرز، اخلاق و عرفان سر و کار داریم.
جایگاه والای این شاعر ملی ترکمن باعث شده تا در سطح جهانی نیز فرهیختگانی همچون برتلس، الکساندر شودزکو، آ. ن ساموئیلیوویچ، نیکلای تیخاتوف و آرمینوس هرمان وامبری در مورد وی به نیکی اظهار نظر کنند.
ابوذر ابراهیمی ترکمان در بخشی از مقدمه خود در «گزیده دیوان مختوم قلی فراغی»، چنین آورده است: "مختومقلی فراغی" بیگمان و گفتوگو، از ادیبان و حکیمان است. اشعار ترکمنی او سالها و سدههاست که در دل و دیدهی مردم، جاخوش کرده است. سرایندهی بیداردل و هوشمند و دل آگاهی که آیینهی ارزشها و هنجارهای مردم خویش است. وی در سراسر گفتارهایش، بر سر آن است تا همزبانان و خویشاوندان سرزمینیاش را از دلبستگیهای خاکی و گرفتاریها و فروبستگیهای ناخواسته برهاند و چشماندازهای زیباتر و ماناتر و ارزشمندتری را فراچشم بیاورد. ارادت او به اهل بیت(علیهم السلام) را در جای جای اشعارش میتوان دید، آرزوی پیوستن به سعدی و حافظ را نیز هم. "مختومقلی فراغی" بخشی از زیباییهای فرهنگی "جهان ایرانی" است.
لازم به ذکر است، در سالهای پس از انقلاب اسلامی در ایران، مختومقلی پژوهی مورد توجه و علاقه بسیاری از پژوهشگران به ویژه دانش آموختگان ترکمن قرار گرفت و همایشهای دانشجویی، همه ساله در دانشگاههای محل تحصیل آنها برگزار میشود.
بخشی از ترجمه اشعار عرفانی مختومقلی فراغی به شرح زیر است:
هیچ مخلوقی قادر به تحمل بار عشق نبود
فرشتگان هم، زمین هم، صحراها و بیابانها هم
عاقبت این انسان بود که:
عشق را، این امانت الهی را پذیرفت
بخشی از ترجمه اشعار مختومقلی در ستایش اهل بیت (علیهم السلام):
امام حسن هم نور دیدگان ما
به حرمت آن دو ما را ببخشا
***
خداوندا! امام حسین از دست یزید
ظلمها دید و جفاها
به حرمت آن امام، ما را ببخشا
***
خداوندا! به حرمت امام جعفر صادق
آن اکمل فراتر از عرش
آن افضل تاج داران در فرش
ما را ببخشا
یادآور میشود، در قرن یازدهم هجری، شخصی به نام مختومقلی یوناچی (۱۰۹۹ـ۱۰۳۳ هـ. ش) در شمال شرقی ایران، از قبیله گوکلان، تیره گرکز زندگی میکرد که بعدها جدّ اعلای مختومقلی فراغی به شمار آمد.
یوناچی در ۴۰ سالگی ازدواج کرد و ۶ سال بعد صاحب پسری شد به نام دولت محمّد (۱۰۷۹هـ. ش.) این پسر، بعدها در اشعار و آثار خود (آزادی) تخلص کرد و در زندگی خود آثار ارزشمندی به یادگار گذاشت؛ از آن جمله است: وعظ آزادی، حکایت جابر انصار، مناجات و تعدادی غزل، قصیده، رباعی. دولت محمدآزادی ۵ پسر و یک دختر داشت؛ مختومقلی فراغی ـ که بعدها شاعری بلند پایه شد ـ سومین آنهاست (۱۱۶۹ـ۱۱۱۲ هـ. ش.) آرامگاه ابدی این پدر و پسر هم اکنون در شمال شرقی ایران، محدوده فرمانداری مراوه تپه، ناحیه آق توقای همه ساله میعادگاه عده کثیری از عاشقان راستین و دوستداران شعر و ادب ترکمن است.
خلاقیتهای ادبی و ظرفیتهای شعری مختومقلی چنان عمیق و در سطح عالی بود که گروهی از پژوهشگران و دانشمندان در اواخر قرن ۱۸ و اواسط قرن ۱۹م. گزیدهای از اشعار او را به زبانهای آلمانی و انگلیسی ترجمه کردند. آنگاه در آغاز قرن بیستم میلادی ـ پس از انقلاب اکتبر روسیه (۱۹۱۷م.) به تمام زبانهای جمهوریهای شوروی سابق و نیز به زبانهای فرانسوی و لهستانی، ترجمه و منتشر شد.
«گزیده دیوان مختوم قلی فراغی» به همت گروه انتشاراتی الهدی برای اولین بار در ۵۲۸ صفحه با شمارگان ۱۰۰۰ و در دو قطع وزیری با قیمت ۳۵۰۰۰۰ ریال و جیبی با قیمت ۱۷۵۰۰۰ ریال منتشر شده است.
