نسل جدید زیردریایی‌های ایرانی غیرقابل شناسایی می‌شوند + عکس

به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس به نقل از مشرق، یکی از کلیدیترین مفاهیم در بحث طراحی و ساخت زیردریاییها توان باقی ماندن بیشتر در زیر آب است که این مسئله ارتباط مستقیمی با بحث تامین اکسیژن زیردریایی دارد. امروزه دو نوع زیردریایی از لحاظ نوع سامانه پیشران در جهان وجود دارد که یکی زیردریاییهای اتمی و دیگر شناورهای زیر سطحی با پیشران دیزل الکتریک هستند.

زیردریاییهای اتمی به دلیل استفاده از نیروی هستهای از توان باقی ماندن نامحدود در زیر آب برخوردار هستند و بیشتر برای عملیات در آبهای عمیق و اقیانوسها به کار میروند. گونه دیگر زیردریاییها از ترکیب موتورهای دیزلی و باطریهای الکترونیکی برای تامین نیرو بهره میبرند و عمدتا برای عملیات در آبهای کم عمقتر و برای محدوده زمانی کمتری طراحی شدهاند.

در جنگ دوم جهانی، آلمان نازی در خصوص طراحی و ساخت زیردریایی کشور پیشرو و برتر در جهان محسوب میشد و توانست در مقاطعی از جنگ مشکلات فراوانی را برای متفقین ایجاد کند. اما یکی از مشکلات بزرگ آلمانها بحث تامین اکسیژن برای شارژ باطری زیردریاییهای آنها بود که مدت زمان زیرآب ماندن آنها را محدود میکرد. در اواخر جنگ با افزایش حضور و قدرت دریایی متفقین، خصوصا در اقیانوس اطلس، بالا آمدن زیردریاییهای آلمانی به سطح آب برای اکسیژن گیری به اقدامی خطرناک بدل شده و در موارد زیادی به کشف و در نهایت غرق شدن زیردریاییهای آلمانی منجر میشد.

در دهه ۱۹۳۰، دانشمندی آلمانی به نام دکتر والتر به این نتیجه رسید که با تجزیه آب اکسیژنه، اکسیژن مورد نیاز زیردریایی را در درون آن و بدون نیاز به رفتن زیردریایی به سطح تامین کند. در طول سالهای جنگ دوم جهانی آلمانها سعی کردند تا از این طرح در زیردریاییهای خود بهره بگیرند که البته این امر به اواخر جنگ جهانی دوم برمیگشت و تا پیش از پایان جنگ تنها تعداد هفت فروند زیردریایی Type XVIIB با این تکنولوژی تولید شد که البته هیچ کدام فرصت ورود به نبرد را نیز پیدا نکرد. این زیردریاییها بعد از پایان جنگ به دست آمریکا و انگلستان افتاد و این کشورها طرحهایی را برای طراحی و ساخت این زیردریاییها دنبال کردند.

زیردریایی Type XVIIB

زیردریایی آمریکایی X-۱ در سال ۱۹۵۵ اولین زیردریایی با قابلیت پیشران مستقل از هوا بود که در اندازه کوچک و برای عملیاتهای ویژه در عمق کم طراحی شده بود. ایکس ۱ دارای ۶۰ تن وزن و ۱۵ متر طول بود و از سامانه پیشران مستقل از هوای حلقه بسته آب اکسیژنه – دیزلی بهره میبرد. لازم به ذکر است که آب اکسیژنه مادهای ناپایدار بوده و احتمال انفجار آن وجود دارد. این حادثه دقیقا در سال ۱۹۵۷ برای X-۱ رخ داد و باعث شد که آمریکاییها با توجه به دستیابی به دانش زیردریایی اتمی طرح پیشران مستقل از هوا را رها کرده و به سمت زیردریاییهای اتمی بروند.

زیردریایی آمریکایی X-۱

روسها، انگلیسیها و برخی دیگر از قدرتهای جهانی نیز با پیروی از همین مسئله به سمت پیشران اتمی رفتند. در سالهای بعد و در طول جنگ سرد، آمریکاییها به طور کل از ساخت زیردریاییهای دیزل الکتریک کنار کشیدند و بازار این محصول بیشتر در دست ۳ کشور روسیه، آلمان و فرانسه باقی ماند. البته در سالهای اخیر چین نیز به جمع این کشورها افزوده شده است.

زیردریاییهای دیزل الکتریک فاقد سامانه پیشران مستقل از هوا معمولا میتوانند ۱۰ الی ۱۲ ساعت را در زیر آب بمانند و سپس برای هواگیری به سطح بیایند. با توجه به افزایش قدرت سامانههای ضد زیردریایی و امکان سریعتر کشف زیردریاییها سامانههای پیشران مستقل از هوا بار دیگر مطرح شده و در ۴ گونه اصلی به بازار عرضه شدند. این ۴ گونه عبارتاند از:

- سامانه حلقه بسته موتور دیزل مبتنی بر آباکسیژنه ذخیرهشده
- سامانه حلقه بسته توربین بخار
- موتور گرمایی حلقه استرلینگ با احتراق خارجی
- سلولهای سوختی هیدروژن اکسیژن.

سامانه حلقه بسته موتور دیزل از یک منبع دخیره اکسیژن برای فعال کردن موتور دیزل در زمانی که زیردریایی به طور کامل در زیر آب قرار دارد استفاده میکند. در این روش از اکسیژن مایع قابل ذخیره استفاده شده که با گازهای تولیدی توسط توربین ترکیب میشوند. روسها در اویل جنگ سرد بر روی تعدادی از زیردریاییهای کلاس «کبک» استفاده شد. البته امنیت پایین این سامانه و احتمال بالای انفجار باعث شد تا روسها این زیردریاییها را از خدمت خارج کنند.

زیردریایی کلاس کبک

سامانه حلقه بسته توربین بخار به نوعی شبیه به سامانههای انرژی اتمی عمل کرده و با استفاده از تولید گرما بخار تولید شده را صرف به حرکت درآوردن سامانه پیشرانه میکند. این گرما در این سامانه با استفاده از اتانول و اکسیژن تولید میشود. این سامانه توسط فرانسویها تکمیل شده و بر روی زیردریاییهای کلاس «Scorpène» ساخت این کشور نصب شده است. این زیردریایی با مشارکت اسپانیا ساخته شده و در نیروهای دریایی شیلی، هند و مالزی خدمت کرده و قرار است به برزیل نیز صادر شود.

زیردریایی کلاس Scorpène

فناوری بعدی مربوط به موتورهای سری استرلینگ میباشد که به صورت عمده در کشور سوئد به تکامل رسیده و بر روی زیردریاییهای کلاس گوتلند این کشور نصب شده است. اساس کار این سامانه بر پایه ترکیب سوخت با اکسیژن مایع به عنوان اکسیدگر رخ میدهد که با هم واکنش نشان داده و گرما و در حقیقت انرژی مورد نظر برای تغذیه ژنراتوری که باطریهای زیردریایی را شارژ میکند به کار میرود.

اما لازم است قبل از رسیدن به سامانه آخر در مورد زیردریاییهای گوتلند و اثر آنها بر روی تفکر در مورد زیردریاییهای مجهز به سامانه پیشران مستقل از هوا اشاره شود. این زیردریاییها اولین زیردریاییهای بودند که به سامانه پیشران استرلینگ مجهز شدند.

در سال ۲۰۰۰ میلادی یک فروند زیردریایی گوتلند در جریان یک رزمایش با کشورهای ناتو در اقیانوس اطلس موفقیتهای چشمگیری را بدست آورد که تصور را در مورد اینگونه از زیردریاییها کاملا تغییر داد.

زیردریایی گوتلند

این زیردریایی در ابتدا موفق شد واحدهای دریایی اسپانیایی را با موفقیت شناسایی و به صورت فرضی منهدم کند. در ادامه نیز موفق شد یک زیردریایی اتمی تهاجمی آمریکایی و یک زیردریایی اتمی فرانسوی را نیز در نبرد فرضی شکست دهد. اما موفقیتهای گوتلند به همین جا ختم نشد و در سال ۲۰۰۵ این زیردریایی موفق شد در جریان یک رزمایش در اقیانوس آرام این بار ناو هواپیمابر «یو اس اس رونالد ریگان» را شناسایی و به صورت فرضی غرق کند.

ورود ایران به جمع کشورهای پیشرو در عرصه پیشرانهای زیردریایی

اما آخرین بخش از سامانههای پیشران مستقل از هوا بخشی است که کشور ما را به این ماجرا وارد کرده و به نوعی انگیزه اصلی از نگارش این متن به شمار میآید.

مسئولان نیروی دریایی و مدیران جهاد خودکفایی ارتش در گفتوگوهای اخیر خود سخن از «سامانههای پیشران مستقل از هوا» کرده و از برنامهریزی متخصصان دفاعی کشورمان برای استفاده از این تکنولوژی جدید سخن گفتهاند. یکی از این اشارهها، اهمیت توجه به دانش پیل سوختی است.
 
معاون تحقیقات و جهاد خودکفایی ارتش در خصوص عملکرد این زیردریاییها میگوید: وقتی انرژی الکتریکی را به آب بدهیم تبدیل به اکسیژن و ئیدروژن میشود. در این زیردریاییها، عکس این عمل اتفاق میافتد. یعنی وقتی ئیدروژن و اکسیژن را با هم تلفیق میکنیم آب و انرژی الکتریکی بدست میآید که انرژی الکتریکی صرف رانش زیردریایی و نیز شارژ باطریها خواهد شد.
 
امیری با بیان اینکه برنامههایی برای بکارگیری این علوم در زیردریاییهای بومی خودمان مانند فاتح و بعثت نیز در دست است، افزود: ما به دنبال ساخت زیردریاییهای با پیل سوختی، قابلیت شلیک موشک و با نویز کم هستیم که قابل کشف نباشند.

زیردریایی فاتح

اما سامانه پیل سوختی چیست و دارای چه مزیتهایی میباشد؟

این سامانه از پیلهای سوختی که با استفاده از ترکیب اکسیژن و هیدروژن فعالیت میکنند بهره میبرد. این دو عنصر با ترکیب با یکدیگر نیروی الکتریسیته و البته آب و گرما تولید میکنند. الکتریسیته مورد نظر که برای فعال کردن سامانههای پیشران به استفاده میرسد و اینجاست که مزیت اصلی این پیلهای سوختی مشخص میشود. در تقریبا تمامی بخشهای تولید کننده انرژی در این فرایند بر خلاف سایر سامانههای نام برده شده تقریبا هیچ قطعه متحرکی وجود ندارد. این به معنای رسیدن به حد بسیار بالایی از پنهان کاری در زیر آب میباشد.

نمایه عملکرد سیستم پیل سوختی

تصور کنید یک زیردریایی با کمترین سیگنال منتشره به مدت ۲۰ الی ۳۰ روز در زیر آب در حال حرکت باشد. در این حالت یک زیردریایی ایرانی مجهز به این سامانه میتواند به مسافتهای قابل توجهی رسیده و به راحتی دشمنان را در زیر و یا روی سطح آب غافلگیر کند. عملیات زیردریایی گوتلند سوئدی شاهدی زنده بر این مدعاست. باید گفت که زیردریاییهای اتمی از نظر ماندگاری در دریا، میزان پایین رفتن در عمق و سرعت بر همتایان دیزل الکتریک خود برتری دارند.

اما در حوزه کم صدا بودن و پنهانکاری این دیزل الکتریکها هستند که دست برتر را دارند و این عاملی بود که موجب موفقیت گوتلند شد. حال زیردریاییهای مجهز به پیلهای سوختی مثل تایپ ۲۱۲ ساخت آلمانی که بنا بر گفته کارشناسان از پنهان کاری بالاتری برخوردار هستند میتواند مشکلات بسیار بیشتری را برای نیروهای مهاجم به وجود آورند.

حتی برخی از کارشناسان این زیردریاییها را به نوعی غیر قابل شناسایی ارزیابی کردهاند که یکی از اصلیترین نکات در رسیدن به این توانایی استفاده از پیلهای سوختی است.

زیردریایی تایپ ۲۱۲

با توجه به وعده فرمانده نیروی دریایی ارتش مبنی بر ورود به خدمت زیردریایی فاتح در سال جاری و صحبتهای دریادار امیری مبنی بر احتمال مجهز بودن این زیردریایی به این سامانه امیدواریم که به زودی شاهد ورود به خدمت یک کلاس بسیار پیشرفته از زیردریاییهای دیزل الکتریک در نیروی دریایی ارتش باشیم که قابلیتهای آن از هر جهت با تکنولوژی روز دنیا رقابت میکند و این زیردریایی بتواند همچون دیگر برادران خود در اعماق دریا، همچنان خواب را از چشم دشمنان این سرزمین ربوده و هر لحظه آماده غافلگیر کردن متجاوزین در روی و زیر آب باشد.