ایران باید نسبت به برجام موضع فعالانه داشته باشد/ در نگاه حقوقی به هیچ عنوان نمی‌توان برجام را نقض کرد

بعد از آن هم کنگره آمریکا و هم دستگاه مقننه جمهوری اسلامی ایران آن را تصویب کردند.

در این میان انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا با گزینش غیر قابل پیش‌بینی «دونالد ترامپ» پایان یافت و اکنون سوالهای متعددی در خصوص چگونگی تبیین و اجرایی کردن دیدگاه های وی به وِیژه در حوزه وسیع سیاست خارجی ایالات متحده مطرح می شود.

موضوعاتی مانند خاورمیانه، ایران و برجام از جمله موضوعاتی هستند که بعد از انتخاب ترامپ، اظهار نظرهای بسیاری از سوی سیاستمداران آمریکا، اروپا و... در خصوص انها مطرح شد.

اما در این بین طرح برخی نظرات از سوی ترامپ در دوران مبارزات انتخاباتی از جمله موضوع لغو احتمالی «برجام» در داخل و بیرون آمریکا به نگرانی‌های زیادی دامن زد.

ترامپ در دوره کارزار انتخاباتی که تابستان 2015 شروع شد، توافقنامه وین را به شدت مورد حمله قرار داد، آن را بدترین موافقتنامه مورد مذاکره که احتمال دارد به (هولوکاست هسته‌ای) منجر شود توصیف و تصریح کرد که «برجام» احمقانه‌ترین توافق‌نامه تاریخ است و اگر به ریاست جمهوری انتخاب شود، طرف‌های درگیر در پرونده هسته‌ای ایران را بار دیگر سر میز مذاکره خواهد آورد تا توافق‌نامه بهتری منعقد بشود.

دو روز بعد از پایان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا «ولید فارس» از مشاوران ترامپ، ضمن اعلام نارضایتی وی از برجام اظهار کرد که ممکن است برخی از مفاد این توافق نامه مورد بررسی مجدد قرار بگیرد.

وی همچنین با عقب نشینی صریح از ادعای ترامپ در دوران انتخابات، گفت که پاره کردن شاید کلمه ای کاملا تند باشد.

او این توافقنامه را مجدد بررسی می کند و به کنگره بازمی‌گرداند و از ایرانی ها می خواهد که برخی مفاد را تغییر دهند و درباره آن مذاکره دوباره انجام شود .

خبرنگار اخبار داخلی دفاع پرس، در این خصوص با «مهدی مطهرنیا»، مدرس دانشگاه، تحصیل‌کرده‌ی دوره دکترای علوم سیاسی دانشگاه هاوایی و دارای دکترای آینده‌پژوهی از دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، به گفت‌وگو نشست؛ که ماحصل آن را در ذیل می‌خوانید.

دفاع پرس: حاکمیت در امریکا قصد دارد تا با استفاده از رییس جمهوری منتخب خود حداقل امتیازات دریافت شده توسط جمهوری اسلامی ایران در برجام را از میان بردارد. دیدگاه شما در این خصوص چیست؟

برجام یک سند بین‌المللی است که میان ایران و 1+5 تنظیم شده است. نگاه به 1+5 یک نگاه حقوقی است و در کنار خود یک نگاه سیاسی دارد. در نگاه حقوقی پنج کشور دارنده «حق وتو» به اضافه آلمان در آن سوی میز نشسته و با تهران مذاکره کرده‌اند؛ اما در نگاه سیاسی پنج قدرت بزرگ جهانی به اضافه یک ابر قدرت بازمانده از نسل‌های قدیم یا نظام دو قطبی حاکم بر جهان آن سوی میز مذاکره نشسته‌اند.

در نگاه حقوقی به هیچ عنوان نمی توان برجام را نقض کرد؛ چرا که امضای شش کنشگر اصلی نظام بین الملل پای آن است و از نظر حقوقی نمی توان عطف به‌ماسبق کرد.

امروز ممکن است رییس جمهور آمریکا خیلی از تصمیمات را بگیرد اما او میراث‌دار تصمیمات روسای جمهور قبل در چهارچوب قانون و مقررات ایالات متحده امریکاست.

ترامپ می گوید کنگره این توافقنامه را امضا نکرده است اما رییس جمهور آمریکا به عنوان بالاترین مقام ممکن در ایالات متحده آمریکا آن را امضا کرده است.

و لذا از نظر حقوقی نمی توان برجام را نقض شده پنداشت؛ اما از سوی دیگر و دیگاه دیگر اراده سیاسی در نظام بین الملل حتی بیش از مرزهای ملی کشورها بر اراده نظامی حاکم است.

از این رو ترامپ تلاش دارد با ایجاد محدودیت در تفسیر سیاسی از متن حقوقی برجام زمینه های فشار بیشتر را بر جمهوری اسلامی ایران فراهم سازد. از یک طرف این معنا را باید در نظر بگیریم و از طرف دیگر هویت ترامپ که یک شوالیست به تمام معنا و در واقع سخنگوی رادیکالیسم نظامی در ایالات متحده امریکاست.

از یک سو یک نژادپرست بر نژاد سفید به علاوه ناسیونالیسم افراطی ایالات متحده امریکاست که از درون آن شوالیسم بر می خیزد و از طرف دیگر جهت گیری او در حوزه اعمال قدرت متوجه قدرت سخت است و کاربرد قدرت سخت را تجویز می نماید و به نوعی می‌توانیم بگوییم سیاست خارجی او متاثر از مکتب جک سونیستی است.

و لذا باید بپذیریم که او در چهار چوب تعریف مضیغ از برجام و همچنین فشارهای بیشتر ایالات متحده امریکا در موارد فراتر از پرونده هسته ای بر آن است که تهران را در موضع تهاجمی قرار دهد و تهران خروج از برجام را به طور رسمی اعلام نماید تا در پرتو این خروج بتواند اجماع جهانی را علیه جمهوری اسلامی ایران حرکت دهد.

فراموش نکنیم رونالد ریگان در دهه ‌1980 در چنین فرایندی برای فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی یک تیم ضد مسکو تشکیل داد و اکنون دونالد ترامپ در هیبت رونالد ترامپ نه دونالد ترامپ همان مسیر را در ارتباط با تهران دنبال می کند.

تیمی که او به دنبال تشکیل آن در واشنگتن است یک تیم کاملا ضد ایرانی است و لذا به گونه ای او را باید بازتاب رونالد ریگان در کالبد دونالد ترامپ دانست که یک هنرپیشه فیلم های وسترن بود و دیگری شومن تلویزیون که هر دو دقیقا ماموریتی یکسان را دنبال می کنند.

دفاع پرس: آیا اروپا در این خصوص از امریکا تبعیت خواهد کرد و برای این تبعیت بهانه ای مانند نقض برجام از سوی ایران را مطرح خواهند کرد؟

همواره اروپا در مقابل امریکا مقاومت می کند اما در نهایت به واسطه فشارها و اهرمهایی که امریکا بر روی اقتصاد اروپا داراست و حجم معاملات بازرگانی بالایی که میان این دو قطب قدرت غربی وجود دارد و از طرف دیگر معیارها و محورهایی که میان ایالات متحده امریکا و اروپا کشیده شده است این اروپا است که منافع خود را در دور نشدن از ایالات متحده امریکا می‌بیند. حداقل می توان گفت اروپایی‌ها مخالفت با امریکا را انجام می دهند و بر مخالفت خود نیز صادقانه پای می فشارند؛ اما هیچ گاه در برابر امریکا صف‌آرایی نمی کنند.

دفاع پرس: چه آینده ای برای برجام متصور هستید؟

آینده ای که می توان برای برجام متصور شد آن است که ترامپ تصویر مضیق تری از برجام نسبت به دولت اوباما خواهد داشت و برخی نیز نهایت استفاده را از این مهم در تهران خواهند داشت تا بتوانند در انتخابات آینده ریاست جمهوری تاثیر گذار باشند.

ترامپ خواهان آن است که یک دولت رادیکال در تهران اصطلاحا برجام را پاره کند و او بتواند با گذار از برجام در تهران به نوعی اجماع بین المللی علیه تهران را در جهت فرو ریزش مدیریت کند.

بر این نکته تاکید دارم که دونالد ترامپ وظیفه سنگین خود را در عرصه سیاست خارجی کنترل و سپس تغییر رژیم در ایران می داند بر خلاف آنچه که می گویند او اهل معامله است؛ معامله ای که با او می توان انجام داد در نهایت می تواند زمینه های یک فرو ریزش را فراهم کند درحالی‌که دیدگاه باراک اوباما ، و تیم او متوجه تغییر رفتار در تهران و تحکیم قدرت تهران در نزد منطقه ای و نظام بین المللی بود.

دفاع پرس: ایران باید چه پاسخی به عملکرد دولتمردان جدید امریکا بدهد؟

صبر و سکوت بهترین پاسخ از سوی تهران است و بعد از آن موضع فعالانه و تاکید بر نکات مثبت برجام را باید پیش روی بگیرد. برجام یک تکلیف حکومتی بود نه یک تصمیم دولتی فلذا باید همه گروهها و جناحها به آن به عنوان یک تکلیف حکومتی نگاه کنند؛ نه تصمیم دولتی؛ که اگر این پیش آید ما می توانیم سیاست سکوت و صبر را به یک اقدام فعالانه سوق دهیم. همانطور که هم‌اکنون رییس جمهوری ایران این جهت‌گیری را دنبال می کند و در برابر آنچه که ترامپ و ترامپیست دنبال می‌کند سکوت اختیار کرده و صبور است و امیدواریم که این سکوت و صبر بتواند پاسخگوی تحکیم مواضع تهران در اجرای برجام در موقعیت مقتضی باشد.

انتهای پیام/