رهبری گفتند شناورها را تکه تکه کنید و به خزر ببرید

دریای خزر به لحاظ نظامی چه ویژگی ها و مزیت هایی دارد که آن را نسبت به  سایر آب های اطراف ما متفاوت کرده است؟

در واقع یکی از ویژگی های خزر  این است که ما راه آبی برای انتقال شناورهای نظامی که خریداری می کردیم به دریای خزر نداریم در حالی که برای استفاده از قدرت خودمان به عنوان یک سازمان نظامی در بحث محافظت از مرزها و تامین امنیت نیازمند یک سری تجهیزات در دریا بودیم که مهمترین آن ها شناور است. در 100 سال گذشته دوبار تلاش کردیم تا شناورهای مورد نیاز را به خزر بیاوریم اما در هر 2 بار موفق نشدیم. یک بار در اواخر قاجار می خواستند با خریدهایی از اروپا ،شناورها را به خزر انتقال دهند اما مسیری که باید طی می کردند مسیر تعریف شده و خاصی بود که به نوعی نتوانستند. یک بار دیگر هم پس از پیروزی انقلاب و حدود 15 سال قبل تلاش کردیم و نتوانستیم شناورهایی که خریداری کرده بودیم را به شمال منتقل کنیم.

گویا این راه منحصر به فرد روسیه و رود ولگاست و مشکل نیز اینجاست؟

بله همین راه است اما به موضوع اینکه چرا نشد، وارد نمی شویم. درواقع کسی به فکر چاره نبود و طی یک قرن شناورهای ما در خزر تنها جابه جایی نفرات و کارهای ابتدایی را انجام می دادند. در این دوره اخیر رهبر انقلاب مسئولان ارتش را دعوت کردند و خواستند که این اتفاق در خزر بیفتد حتی گفته بودند حالا که نمی توانید شناورهای موجود را از راه دریا به خزر ببرید این ها را قطعه قطعه کنید و از طریق خشکی به خزر منتقل و آنجا دوباره متصل کنید در واقع موضوع حضور پر قدرت ایران در خزر آن قدر برای رهبر انقلاب اهمیت داشت که حاضر به چنین کاری هم بودیم. شاید می خواستیم پیامی بدهیم که در هر صورت ما می خواهیم در خزر قوی تر باشیم. در نهایت این جابجایی هم انجام نشد البته مشکل سختی و هزینه کار نبود بلکه امکان داشت آن چیزی که به دریا می رسد کارایی خوبی نداشته باشد و آنچه در جنوب داشتیم را از دست بدهیم. در نهایت تدبیر رهبری این شد و فرمودند: «حالا که می خواهند شما را کوچک کنند خودتان بروید و بسازید.» من مطمئن هستم که آن زمان هیچ کس باور نمی کرد با آن امکانات و تجهیزات چنین شناوری در خزر بسازیم اما مجبور شدیم تجهیزات و امکانات خود را توسط متخصصین جوان خود بسازیم که این مهم تحقق پیدا کرد البته از ابتدا هم موفق نبودیم بلکه بارها تست شد و کار پیش نرفت  تا در نهایت اولین فروند ناو موشک انداز پیکان در سال 82 به آب انداخته شد که شخص فرمانده کل قوا نیز حضور پیدا کردند و بعد از آن درفش و جوشن که 3 فروند کلاس پیکان را تشکیل می دادند، تا اینکه اواخر سال 93 نیز ناوشکن دماوند به عنوان گل سرسبد کشورمان به نیروهای نداجا در دریای خزر ملحق شد.

همه می گوییم دریای خزر دریای صلح و دوستی است اما ما همچنان تجهیزات نظامی می سازیم و کشورهای دیگر هم همین کار را می کنند. چرا علی رغم این شعار زیبا باز به دنبال افزایش توان نظامی خود هستیم؟

یک یگان نظامی بدون تجهیزات هیچ تعریفی ندارد یعنی وقتی هست باید تجهیزات خاص خود را داشته باشد ولی اینکه چرا تجهیزات می سازیم و توان نظامی را افزایش می دهیم به این علت است که واقعا ما هیچ تجهیزاتی نداشتیم و به این فکر هم نیستیم که بیشتر از نیازمان تجهیزات داشته باشیم. این چیزی که امروز هست نیازهای اولیه ما برای تامین امنیت در خزر را پوشش می دهد و شناور نظامی جزو نیازهای اولیه است. این شناور نظامی صرفا برای رزم نیست و چندین ماموریت دیگر هم دارد. مشکل نحوه رفتار نظامی در منطقه است و اینکه حضور ما تهاجم گونه باشد یا نباشد.

یک بحث مهم در خزر رژیم حقوقی و مرزهای رسمی آبی در این پهنه دریایی است .با وجود این ابهامات شما چگونه از مرزهای ایران در خزر دفاع می کنید؟

تنها مورد سوال زیر بستر دریاو منابع نفت و گاز است که توافق قطعی ایجاد نشده و در آن حوزه هم برخی  کشورها به صورت دو به دو توافق کرده اند. سیاسیون نیز دنبال مسئله هستند. ما به عنوان یک سازمان نظامی آن چیزی را که در مورد خزر ابلاغ شده شفاف و روشن می دانیم البته شاید نشود بیان کرد اما چیزی که به ما تکلیف شده و باید دفاع کنیم کاملا شفاف بوده و ذره ای تردید نداریم و با قاطعیت می گویم که به طور دقیق و کامل و با حسن همجواری اجرا می کنیم. خیال همه راحت باشد که ما به عنوان نیروی نظامی دچار تردید نیستیم، شفاف ابلاغ شده و شفاف هم اجرا می کنیم. البته تا زمانی که موضوع تعیین مرزها به توافق اصلی نرسیده ما طبق «اصل انصاف» که از پایه های حقوق بین الملل است عمل می کنیم به این مفهوم که در صورت عدم توافق، بر اساس حد وسط رفتار می شود که  یک اصل پذیرفته شده در دنیاست، ما در دریای خزر چون توافقی به این شکل نداشتیم براساس اصل انصاف عمل می کنیم یعنی 5 کشور هستیم و هر کدام حداقل یک پنجم باید سهم داشته باشیم که می شود گفت حرف اولیه و پایه ماست و از این شروع می کنیم و رویش ایستاده ایم تا توافق اصلی به دست بیاید.

حتما توانایی نظامی کشورهای دیگر حوزه خزر را رصد می کنید. وضعیت این کشورها در حوزه نظامی دریایی چگونه است و آیا نسبت به کشور خاصی احساس نگرانی در این حوزه دارید؟

ما از کشورهای حاشیه خزر بازدید داشتیم و شناورهای ما هم به صورت دوستانه رفتند و آن ها هم آمده اند. خوشبختانه با اطمینان عرض می کنم که هیچ کدام از پنج کشور وارد مرحله ای نشده اند که احساس ناامنی نسبت به دیگران پیدا کنند و بخواهند یک جهش بزرگ و خاصی در توان نظامی خود انجام دهند. روسیه به نوعی متفاوت است و حضور دیرینه در خزر داشته اما 4 کشور دیگر تقریبا با یک آهنگ و سرعت، پیش می روند و تجهیزاتی که دارند معقول بوده و برای دیگران عجیب نیست.زیاده طلبی نمی بینیم در حالی که کشورهای جنوبی ما با وجود کوچک بودن، خریدهای هنگفت نظامی می کنند که هیچ تناسبی با آن کشورها ندارد اما در خزر به هیچ عنوان شاهد این موضوع نیستیم.

در خزر چالش ویژه امنیتی از جمله  برخورد میان کشورها، تروریسم، دزدی دریایی، قاچاق یا ... داشته اید؟

من از نام بردن کشور خاصی خودداری می کنم اما ما چیزی به عنوان درگیری تاکنون نداشتیم.

شلیک تیر اخطار را هم جزو درگیری نمی دانید؟

خیر. برخی مواقع ممکن است شما اختلاف نظر پیدا کنید و یک لحظه در شرایط خاصی اتفاقی بیفتد که شما آن را درست بدانید و طرف مقابل درست نداند. از این نوع موارد در دریای خزر بوده اما هیچ کدام به درگیری ختم نشده است.

اگر می بینید این 5 کشور با آرامش و حسن نیت با هم رفتار می کنند و حتی بازدیدهای نظامی دارند نشان می دهد که بین این کشورها یک مودت و دوستی وجود دارد که اگر غیر از این بود اولین اتفاق قطع روابط نظامی است. نه اینکه درگیری نداشتیم چون شرایط و امکاناتش را نداشتیم بلکه بارها اختلاف نظر ایجاد شد اما به خاطر تدبیر این 5 کشور هیچ گاه به درگیری ختم نشد و برای همین است که همیشه می گوییم دریای خزر می تواند الگویی برای همه دنیا باشد.

الان یکی از مهمترین خطوط هوایی دنیا از دریای خزر عبور می کند و از خطوط امن هوایی است. بعد از اتفاق اوکراین و مصر، کشورها به دلیل حفظ امنیت پرواز تغییری در خطوط خود ایجاد کردند و یکی از مسیرهای مهم عبور هواپیماهای اروپا به سمت شرق آسیا از شمال غرب خزر  است و از مرکز کشور ما به سمت جنوب ایران می روند که کریدور پروازی شلوغی است و اگر کشورهای جنوبی ما بخواهند به سمت آمریکای شمالی بروند از کشور ما و دریای خزر عبور می کنند که اهمیت خزر را نشان می دهد.

با گذشت 1.5 سال از الحاق ناوشکن دماوند به نیروی دریایی به نظر شما این حضور جدید چه تاثیر نظامی و روانی در خزر داشته و نگاه کشورهای دیگر به این شناور ما چگونه بوده است؟

حضور ناوشکن دماوند در دریا و در بنادر کشورهای دیگر نه تنها نگرانی و خطری را برای آن ها ایجاد نکرده بلکه من مطمئن هستم که آنها هم به این موضوع افتخار کرده اند. کشورهای حاشیه خزر قرابت و پیشینه تاریخی و فرهنگی مشترک با یکدیگر دارند وقتی آنها دماوند را دیدند و من هم سوال کردم متوجه شدم خوشحال شدند و احساس کردند وقتی ایران توانسته با امکانات خودش این کشتی را بسازد پس این تابو شکسته شده و آنها هم می توانند.

در مورد دماوند می توانید احساس کنید که توانمندی خاصی بوده که این شناور ساخته شده و کسانی که کارشان این است متوجه می شوند زیرا کشورهای انگشت شماری ناوشکن می سازند و هر جا هم رفتیم گفتیم که حاضر به انتقال این تجربه هستیم چون هر قدر کشورهای همسایه بیشتر روی پای خود بایستند به نفع ما خواهد بود و جای حضور کشور ثالث کمتر می شود.

فکر می کنید این تعداد ناو و ناوشکن برای شما در خزر کفایت می کند یا اینکه برنامه یا افقی برای ساخت ناوشکن ها، ناوچه ها وحتی  زیردریایی در خزر ترسیم کرده اید؟

ما روی موضوع خاص زیردریایی هیچ برنامه ویژه و فکری نداریم و واقعا احساس نیاز هم نکردیم چون متناسب با وضعیت منطقه نیست. کشورهای دیگر هم زیردریایی در خزر ندارند و ما تا به حال چنین موردی ندیدیم چون تهدیدی در این سطح نیست اما اینکه چه شناورهایی داشته باشیم در آینده مشخص می شود در شرایط فعلی شناورهای ما متناسب با ماموریت های ماست و فعلا برنامه ای برای ناوشکن دوم نداریم هرچند راه را یادگرفته ایم و اگر احساس نیاز شود خواهیم ساخت زیرا برای ساخت دماوند هم زمان کمتری نسبت به جماران صرف شد و هم کیفیت بالاتری دارد.

شما گفتید که تا به حال حضور کشور ثالث را در خزر نداشتیم اما روسیه در دکترین دفاعی خود که در سال 2015 منتشر کرده ناتو را به عنوان یک تهدید نظامی در همه حوزه ها از جمله خزر اعلام کرده است. شما هم چنین تهدیدی را احساس می کنید؟

بله ناتو برای ما هم تهدید است هرچند نگرانی ما بالفعل نیست. تجربه هم ثابت کرده که امنیت را تنها کشورهای منطقه می توانند حفظ کنند در واقع پاشنه آشیل دریای خزر همین نقطه است که کشورغریبه ای وارد شود.

هر کشوری مستقل است و می تواند تصمیم بگیرد اما ما به عنوان جمهوری اسلامی ایران به صورت دائم این صحبت را داریم چون تجربه خلیج فارس چنین درسی به ما داده است. خلیج فارس و دریای عمان که واقعا امن بود امروز به یکی از بحرانی ترین مناطق تبدیل شده و جنگ های زیادی را شاهد بوده چون کشورهای غریبه برای تامین منافع نامشروع خود وارد منطقه شده اند اما این اتفاق فعلا در خزر نیفتاده و امیدواریم در آینده نیز چنین اتفاقی نیفتد.

همان طور که شما گفتید ناتو به نوعی یک تهدید برای روسیه است ما هم همین را می گوییم چراکه دشمن ما استکبار غرب است ما هم اعلام می کنیم اگر آنها به طریقی به این دریا راه پیدا کنند قطعا امنیت فعلی را از دست خواهیم داد.

البته صحبت های کلی داشتید اما شاید نگرانی که ما از ورود کشور ثالث داریم از ناحیه کشورهای مشخصی از حاشیه دریا باشد که با اسرائیل و آمریکا پیمان های نظامی دارند. آیا شما هم چنین نگرانی را احساس می کنید؟

ما به عنوان یک ارگان نظامی یک وظیفه داریم و آن دفاع از مرزهای ایران است. پس در این میان برای ما فرقی نمی کند تهدید از چه سمتی و چه اسمی باشد ما حد و حدود خود را می دانیم و به هیچ غریبه ای اجازه ورود نمی دهیم؛ اینکه این ورود با چه اسم و شعاری باشد فرقی نمی کند.

مقام معظم رهبری برای نیروهای نظامی خطوط قرمزی مشخص می کنند که کاملا مشخص و شفاف است و برای ما معین شده که در بحث دفاع چه باید بکنیم، مطمئن باشید ما هیچ نگرانی در دفاع از مرزهای خود نداریم. اما واقعا عرض می کنم که از پیغام حضورمان در کشور آذربایجان می فهمیم که این کشور دوست دارد با ایران رابطه خوبی داشته باشد. حضور فرمانده نیروی دریایی آذربایجان و دعوت از مسئولان ناوگروه ما به دفترش در سایر کشورها کم نظیر است. این نشان از ضعف آن کشور نیست بلکه می خواهد با ما رابطه خوبی داشته باشد و به ما اعتماد دارد.

پیشتر صحبتی از تشکیل یگان امنیتی سپر دفاعی خزر میان ایران و روسیه مطرح بود. شما این را تایید می کنید و جزییاتی از آن دارید؟

رسما به عنوان یک مسئول در ارتش عرض می کنم تا به امروز هیچ صحبتی به صورت رسمی و همچنین تعریفی در دریای خزر در مورد سپر دفاعی خزر برای نیروهای مسلح نداشتیم البته ما تمرین های مشخصی با روس ها انجام داده ایم که بدون شلیک بوده اما تمرین نظامی است. این همکاری ها بین یگان های نظامی وجود دارد که می تواند در آینده بستری برای همکاری های بیشتر باشد.

منبع: خراسان