خبرگزاری دفاع مقدس– دکتر عباسعلی فرزندی: اگر چه سال جاری توسط مقام معظم رهبری بهعنوان «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی» نامیده شده است، اما با بررسی اجمالی رهنمودها و مواضع رهبر معظم انقلاب اسلامی میتوان اهمیت واژگان «اقتصاد»، «فرهنگ»، «عزم ملی» و «مدیریت جهادی» را از منظر معظمله در مواضع استمراری ایشان به روشنی مشاهده کرد.
در مقوله فرهنگ شناخت و گرایشهای آحاد جامعه باید منطبق بر معیارهای ارزشی باشد؛ بهعنوان مثال گسترش فرهنگ کار جمعی و در نظر گرفتن نیازهای مبنایی و اساسی جامعه چون ایمان، اخلاق، عقلانیت، رعایت حقوق دیگران و... از ضرورتها و ملاحظات واصول لازمالرعایه فرهنگ در عرصههای مختلف است که این مهم به نوبه خود میتواند کمک شایانی به شکلگیری مدیریت جهادی بهعنوان یکی از محورهای مورد توجه رهبر معظم انقلاب در شعار سال بنماید.
از مفاهیمی که رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره در مواضع و رهنمودهای خود به آن تأکید نمودهاند کار و تلاش مجاهدانه و مدیریت جهادی است، ازجمله اینکه معظمله در شهریور ۱۳۹۲ در جمع هیئت دولت فرمودند: «کارهای جهادی یعنی از موانع عبور کردن، موانع کوچک را بزرگ ندیدن، آرمان ها را فراموش نکردن، شوق به کار، این کار جهادی است، کار را باید جهادی انجام داد تا انشاءالله خدمت به خوبی انجام گیرد.»
این واقعیت را نباید فراموش کرد که فرهنگ و مدیریت جهادی مفهومی برخاسته از نظام ارزشی و انقلابی متأثر از مکتب اسلام و انقلاب اسلامی است. اصل حرکت انقلاب اسلامی فرهنگ پایه و حرکتی جهادی بود، حرکت شورانگیز جهاد سازندگی پس از انقلاب، کاری کاملاً جهادی و مدیریت آن مدیریت جهادی بود که با ارائه خدمات بسیار ارزشمند اثرات ماندگاری را در جامعه بر جای گذاشت و به صورت معجزهآسا مشکلات زیادی از کشور برطرف نمود و ارزش کار جهادی و مدیریت آن را بهصورت گسترده و عمیق در فضای کشور ماندگار کرد، بهگونهای که میتوان گفت جهاد سازندگی ملت ایران و مدیریت آن پدیدهای کم سابقه و تاریخی است و همواره میتوان در عرصههای مختلف از برکات آن بهره گرفت.
در دفاع مقدس با مدیریت الهی امام (ره) نتایج زیر به دست آمد:
۱- دفاع مردمی با اتکا به مبانی دینی و در پیوند با رهبری الهی شکل گرفت.
۲- ظرفیتها و استعدادها شناسایی و در مقابله دشمن به کار گرفته شد.
۳- فرهنگ دفاعی با تمرکز بر تفکر بسیجی و روحیه جهاد و شهادت شکل گرفت.
۴- تعامل، هماهنگی و انسجام ابعاد قدرت باعث تقویت پایداری ملی شد.
۵- سازوکار مشارکت سازمانیافته مبتنی بر اعتقاد و انگیزه فراهم شد.
۶- پیوند حاکمیت و مردم و عزم و اراده ملی در دفاع از انقلاب اسلامی به بهترین وجه تجلی پیدا کرد.
۷- نوآوری ابتکار و خلاقیت ناشی از عمل مجاهدانه رزمندگان بهویژه فرماندهان بنبستها را شکست.
مجموعه این عوامل باعث شد تا قدرت نرم جمهوری اسلامی افزایش یابد و برکات را نصیب ملت ایران و امت اسلامی کند.
مبنای مدیریت جهادی را نظام ارزشی اسلام میسازد و مدیران در این عرصه باید به آگاهیهای لازم، اقتضائات کارآمدی (تخصص، مهارت، اخلاق، انگیزه و...) و فائق آمدن بر موانع موفقیت مجهز شوند، بهگونهای که در این راستا میتوان «دانش مدیریت» و «نظام ارزشی اسلام» را دو پایه ضروری برای مدیریت قلمداد نمود.
از طرفی میتوان اصولی را برای این نوع مدیریت موردتوجه قرار داد که در دو وجه «ایجابی» و «امتناعی» مد نظر است.
مهمترین اصول ایجابی مد نظر در مدیریت جهادی به این شرح است:
۱- خدامحوری
۲- ارزشمداری
۳- اصل حرمت انسانی
۴- اصل ضابطه گرایی
۵- مصلحت عمومی
۶- تعالی و سعادت
۷- عدالت و برابری
عرصه دیگر جهاد ملت ایران و مدیریت آن در دوران دفاع مقدس شکل گرفت که همواره بهعنوان یادگاری گرانسنگ مورد توجه ملت ایران خواهد بود. در آن حماسه عظیم، سرمایههای عظیمی برای ملت ایران و امت اسلامی شکل گرفت که مهم ترین آن ذوب اراده انسانی در اراده الهی بود و استخراج عاشقانه اطاعت آگاهانه و عارفانه از ولی فقیه زمان وضعیتی را پدید آورد که جامعه اسلامی را بهسوی کمال و تعالی سوق داد.
مدیریت جهادی باید با تمامی ظرفیتها موانع موجود را دفع و رفع کند و خلاقیت و فعال بودن و دوری از انفعال را در ذات خود مورد توجه قرار دهد. از طرفی باید گفت، برنامهمحوری و توجه به شایستهسالاری از مهمترین ویژگیهای مدیریت جهادی بهویژه در عرصه فرهنگ است، توجه به آرمانها و ارزشها و در عین حال روبرو شدن با واقعیتها – همانگونه که هستند- نیز از الزامات مدیریت جهادی است؛ به این معنا که باید بهصورت جهادی وضعیت موجود را با نگاه ارزشی بهسوی وضعیت آرمانی و مطلوب هدایت نمود.
به قانونمندی و تخطی نکردن از چارچوبها و ضوابط قانونی نیز در عرصه مدیریت جهادی باید به صورت ویژهای توجه کرد تا بتوان با عزم و اراده درخور و شایسته به ندای رهبر انقلاب لبیک گفت که فرمودهاند: «مسئولین برای اینکه بتوانند کار را به درستی پیش ببرند، احتیاج به پشتیبانی مردم دارند. آنها هم بایستی با توکل به خدای متعال و با استمداد از توفیقات و تأییدات الهی و کمک مردمی، مجاهدانه وارد میدان عمل بشوند.»
ایشان در جای دیگری فرمودهاند: «با حرکت عادی نمیشود پیش رفت. با حرکت عادی و احیاناً خوابآلوده و بیحساسیت نمیشود کارهای بزرگ را انجام داد. یک همت جهادی لازم است. تحرک جهادی و مدیریت جهادی برای این کارها لازم است. باید حرکتی که میشود، هم علمی باشد، هم پرقدرت باشد، هم با برنامه باشد و هم مجاهدانه باشد.»
مدیران جامعه و همه اقشار باید در جهت تحقق مسایلی که در ذیل آمده است، تلاش کنند:
۱- تحقق و مدیریت جهادی به جریان فکری، باور و مطالبه عمومی تبدیل شود.
۲- با زمینهسازی برای حضور آماد مردم، مشارکت عمومی تقویت شود.
۳- از تجارب و مدیریت موفق انقلاب و دفاع مقدس بهعنوان الگوی مدیریت جهادی بهرهگیری شود.
۴- از ظرفیتها و توانمندیهای جوانان مؤمن و انقلابی بهرهبرداری شود.
۵- نسبت به آرمانگرایی واقعبینانه در عرصه مدیریت جامعه بهویژه در بخش فرهنگ گفتمانسازی شود.
۶- همسوسازی برنامهها و همافزایی فعالیتها موردتوجه جدی قرار گیرد.
۷- نوآوری، ابتکار و خلاقیت در عرصه مدیریت موردتوجه خاص قرار گیرد.
۸- نقشآفرینی رزمندگان و مدیران و فرماندهان افتخارآفرین دفاع مقدس مدنظر متولیان اداره جامعه باشد.
۹- تقویت جبهه متحد فرهنگی موردتوجه دلسوزان انقلاب قرار گیرد.
۱۰- رفتار بخشهای فرهنگی کشور رصد شده و آسیبشناسی حوزه فرهنگی مورد توجه مسئولان ذیربط قرار گیرد.
۱۱- سازوکارهای لازم برای احصاء، دستهبندی و عملیاتی کردن تدابیر و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی در حوزه فرهنگ و مدیریت بر این عرصه فراهم شود.
۱۲- پیشرفتها و توقفهای احتمالی و موفقیتها و ناکامیها در زمینه مدیریت جهادی بهصورت فصلی مشخص و در افکار عمومی اطلاعرسانی شود.
