عربستان و حرکت روی نوار شکست

 
عربستان سعودی به دلیل درآمدهای عظیم نفتی که طی سال‌های گذشته کسب کرده به دنبال یک جایگاه بالاتر در معادلات قدرت منطقه‌ای بوده است. اما شرایط ژئوپلتیک منطقه‌ به گونه‌ای است که جایگاه بسیار بالایی را نمی‌توان برای این کشور تصور کرد. با وجود کشورهای قدرتمند و موثری همچون جمهوری اسلامی ایران، زمینه برای این‌که عربستان بتواند تمام معادلات منطقه را تحت تاثیر قرار دهد، فراهم نیست.

در واقع با روی کار آمدن هیات حاکمه جدید در عربستان، بلند پروازی‌های آنها بیشتر شد و حتی با طرح‌هایی ده ساله به دنبال آن بودند که جایگاه اقتصادی، نظامی و سیاسی اول را در منطقه غرب آسیا و خلیج‌فارس داشته باشند. بر همین مبنا شاهد آن بودیم که برای تثبیت حکومت آل خلیفه، در بحرین مداخله نظامی کردند. با حمله نظامی به یمن نیز کوشیدند دولت مورد نظر خود را برخلاف تمایلات بیشتر یمنی‌ها حفظ کنند. در صحنه تحولات سوریه هم درصدد حمایت از گروه‌ها و جریان‌های تروریستی بر آمدند تا بتوانند حکومت قانونی بشار اسد را سرنگون کنند. اما در اکثر این موارد ناموفق بودند.

عملکرد سه سال گذشته مقامات کنونی ریاض، بیانگر این است که شرایط بین‌المللی نیز به ضرر آنها در حال تغییر یافتن است. اگر در سال‌های گذشته شاهد آن بودیم که عربستان همواره به عنوان متحد استراتژیک آمریکا در نظر گرفته می‌شد و آمریکایی‌ها بدون قید و شرط از سعودی‌ها حمایت می‌کردند، ولی در سال جاری شاهد بودیم که در کنگره آمریکا قانون جاستا به تصویب رسید که براساس آن خانواده قربانیان حادثه 11 سپتامبر می‌توانند از مقامات سعودی دخیل در این حادثه به طور رسمی شکایت کرده یا آنها را تحت تعقیب قضایی قرار دهند. حتی رسانه‌های غربی به صورت بسیار آشکار به نقش سعودی‌ها در تسلیح و حمایت داعش و گروه‌های تروریستی اذعان می‌کنند که این مساله بی سابقه بوده و نوعی شکست برای سیاست خارجی عربستان به حساب می‌آید. مجموعه این تحولات بیانگر این است که عربستان آن جایگاه و موقعیتی را که در طول دو دهه گذشته در منطقه خاورمیانه و بویژه در حوزه امنیتی منطقه خلیج فارس داشته، بتدریج از دست داده است و امکان عرض اندام منطقه‌ای را ندارد. علاوه بر این لابی‌های بین‌المللی، سعودی‌ها دیگر قادر به این نیستند که از موضع عربستان نزد افکار عمومی دفاع کنند. در این میان حتی برخی تحلیل‌ها بیانگر این است که با روی کار آمدن ترامپ در آمریکا و مواضعی که از قبل داشته، جایگاه عربستان در منطقه بیش از پیش تضعیف می‌شود.