موانع پنج ضلعی عملیات موصل

 

عملیات آزاد سازی موصل، مدتی است که با کُندی مواجه شده است و شور و فعالیت سابق را ندارد؛ هرچند هفته گذشته چندین ساختمان و یک منطقه به دست نیرو های عراق آزاد شد؛ اما اخبار عملیات موصل با رکود همراه شده است. نبرد بازپس گیری موصل و حلب تقریبا همزمان آغاز شد، اما با گذشت بیش از دو ماه از آغاز عملیات موصل کارشناسان این سوال را مطرح می کنند که چرا ارتش سوریه کنترل حلب را در دست گرفت اما ارتش عراق کنترل موصل را هنوز نتوانسته در دست بگیرد؟ واقعیت این است که مانع سازی ها و کارشکنی ها درصحنه میدان رزم آزاد سازی موصل به طور خاص و کلیه سرزمین های اشغالی توسط جبهه تکفیر و سلطه در منطقه، تنها محدود به شرایط طبیعی سختی رزم نیست بلکه به دلیل مداخله بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای است که برای خود منافعی را در منطقه و عراق تعریف کرده و درصدد دستیابی به آن ها هستند. باید گفت که پنج مانع بر آزاد سازی موصل اثر گذاشته و این روند را با تاخیر مواجه کرده است:

1- تلاش ترکیه برای انسجام مجدد تروریست ها: ترک ها در راستای حفظ وضع موجود و ممانعت از پیشروی ارتش و الحشد الشعبی (بسیج مردمی) عراق در تصرفات داعش و تکفیری ها، در حین عملیات آزاد سازی موصل موانع و دست انداز هایی را ایجاد می کنند که مسلماً از دید نیرو های عراقی و جبهه مقاومت پنهان نیست. به عنوان مثال، ترک ها در حین عملیات آزاد سازی موصل در مقطعی اعلام کردند که شهر رطبه واقع در مرز عراق، سوریه و اردن، توسط داعش سقوط کرده است. آن ها از این طریق به دنبال بر هم زدن حالت تمرکز و پراکنده سازی نیروهای عملیاتی عراقی بودند تا فرصت تجدیدقوایی برای تروریست ها در جهت بازیابی انسجام خود ایجاد نمایند.تحریک بارزانی به اتخاذ مواضع غیر سازنده در روند این نبرد نیز همواره از سوی آنکارا مد نظر بوده است.طبیعی است که پاک سازی عراق از داعش به نفع دولت رویاپرداز ترکیه نیست و اردوغان به دنبال تجزیه آن و روی کار آمدن دولت سنی تابع ترکیه است تا بر آن تکیه کرده و نفوذ خود را تقویت کند.
2- فشار آمریکا به الحشدالشعبی: با شروع عملیات در موصل و به رغم همه فراز و نشیب هایی که ایجاد شد، آمریکا فشار هایی را وارد ساخت تا الحشدالشعبی در عملیات حضور نداشته باشد یا این که کمترین مکان را برای انجام عملیات در اختیار داشته باشد و بیشترین ظرفیت را نیرو های ائتلاف در اختیار داشته باشند. به همین منظور در این عملیات قرار بر این شد تا الحشدالشعبی به غیراز محور جنوبی در محور غربی هم به کارگیری شود، اما نباید به موصل ورود پیدا کند و فقط در سطح استان و با ورود به شهرک ها، روستاها و... می تواند عملیات اجرا کند و وظیفه ورود به موصل به ارتش و پلیس عراق واگذار شد. آمریکایی ها پیش از این نیز بار ها جلوی پیشروی نیرو های الحشد در مناطق تحت تصرف داعش در استان الانبار را گرفته بودند و یک بار نیز مانع از آزادی رمادی شدند. آمریکا و ترکیه از این می ترسند که آزادی مناطق تصرف شده توسط داعش به کمک نیرو های مردمی در معادلات سیاسی داخلی عراق، به سود جریان مقاومت تمام شود.
3-  خیال پردازی بارزانی باهدف گسترش مناطق اقلیم کردستان: در حالی که نیرو های نظامی عراق در حال نبرد سنگین با داعش هستند، مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق با ماهی گرفتن از آب گل آلود بازهم ادعای همیشگی خود مبنی بر انجام همه پرسی برای استقلال این منطقه را مطرح کرد. نکته جدید در سخنان بارزانی اشاره وی به توافق دوجانبه اقلیم با آمریکا برای عدم خروج نیرو های پیشمرگه از مناطقی است که در عملیات آزاد سازی موصل و پیش از آن به کنترل این نیرو ها افتاده بود.نمک نشناسی مسعود بارزانی ومقامات اربیل که تا همین چند وقت پیش ریاستشان درمعرض فروپاشی توسط داعش بود و به دست جبهه مقاومت نجات داده شد گویا تمامی ندارد. حتی به باور برخی ظهور داعش در منطقه خاورمیانه و اشغال اراضی عراق، به ویژه شهر موصل در نتیجه همکاری مقامات اربیل و بعثی ها صورت گرفته و بسیاری از مقامات استان نینوا که در سقوط موصل به دست داعش نقش داشتند، به منطقه کردستان عراق فرار کرده و در آنجا ساکن هستند.این موضوع می تواند نطفه چالش های امنیتی در آینده تلقی شود که در این عملیات به تدریج در حال شکل گیری است. به همین منظور اگر الحشدالشعبی در مناطق شمالی و شرقی موصل نیز حضور داشت، می توانست بخشی از چالش های پیش روی عراق آینده را مدیریت کند.
4-  ایجاد موانع توسط داعش در مناطق پرجمعیت: منطقه موصل دارای منابع عظیم معدنی از جمله نفت می باشد که از سرچشمه های قدرت و منازعه در داخل عراق به حساب می آید. در بعد منابع آب، موصل با سد معروف خود از مهم ترین منابع آب رسانی به مناطق مختلف عراق محسوب می شود وطبیعی است که تمدن و تمرکز جمعیت بیشتر در مناطقی است که آب وجود داشته است، بنابراین شهر های اصلی و بزرگ عراق در کنار دجله قرارگرفته اند و بیشتر کار های عملیاتی و نظامی در کنار دجله صورت می گیرد. به همین منظور محور جنوبی یکی از محور های حساس به شمار می آید که الحشدالشعبی در آنجا مستقر است و داعش هم بیشترین موانع و مشکلات را در این مناطق ایجاد کرده است.
5- وابستگی لجستیکی ارتش عراق به آمریکا: نکته قابل توجه دیگر، محدودیت هایی است که نیرو های نظامی غیر از الحشدالشعبی در عراق دارند و آن وابستگی لجستیکی به آمریکاست. این مشکل به قدری حاد به نظر می رسد که اگر آمریکا هرلحظه تصمیم بگیرد دست به اقداماتی بزند، ممکن است شرایط خاصی برای نیرو های نظامی عراق ایجاد کند و آن ها با مشکل مواجه شوند. به طور مثال جنگنده های اف 16 که بعد از یک تاخیر نسبتا طولانی به نیروی هوایی عراق توسط آمریکا تحویل داده شد توانایی حمل بمب های هدایت ماهواره ای سری JDAM را ندارد و در عین حال انواع موشک های ضد رادار و کروز هوا پرتاب مثل موشک هارم و JSOW نیز که قابلیت حمل آن توسط این مدل از اف 16 وجود دارد به عراقی ها تحویل داده نشده است. اکنون اگرچه به نظر می رسد نبرد موصل ایستگاه پایانی حضور داعش در عراق باشد اما به وضوح نگرانی های جدی در حین عملیات وپس از نبرد موصل برای عراق، سوریه و منطقه وجود دارد.