ربع قرن تلاش برای ثبت میراث دفاع/ کار تازه شروع شده است

بابایی که به تازگی به خاطر کتاب «پیغام ماهی‌ها» توانسته جایزه بخش مستندنگاری جشنواره ادبی جلال آل‌احمد را کسب کند، با بیش از سی جلد کتاب در حوزه تاریخ دفاع‌مقدس، مستندنگاری‌های ارزشمندی در این راستا به رشته تحریر درآورده است.

به بهانه برگزاری این آئین برزگداشت در گفتگو با دو تن فعالان ادبیات و سینما به بازخوانی جایگاه این فعال فرهنگی و هنری جبهه انقلاب پرداخته‌ایم.

بابایی جنگ را لمس کرده‌است

نصرت‌الله محمودزاده از صاحب‌نظران پیشکسوت عرصه ادبیات جنگ است که تاکنون بیش از چهارده اثر در زمینه ثبت روایت‌های دفاع مقدس زیر چاپ فرستاده است. محمودزاده بر مبنای همین سابقه درباره جایگاه گلعلی بابایی گفت: الان که ما داریم در مورد ادبیات دفاع مقدس صحبت می‌کنیم، رشته ها و گرایشات مختلفی در ادبیات پایداری شکل گرفته است، و باید ببینیم گلعلی بابایی در کجای این میدان ایستاده است. به نظرم باید با یک سوال شروع کنیم. چرا ایشان موفق شد؟

وی در پاسخ به این سوال ادامه می‌دهد: دو عامل را می‌توانیم در درخشش کارهای گلعلی بابایی موثر بینیم. بابایی اول اینکه از جنس جنگ است و شب‌های عملیات را لمس کرده است. خیلی از رزمندگان در کنارش شهید شده‌اند. خلوت رزمنده را در محاصره لمس کرده و شاهد صحنه‌های فراوانی در دفاع مقدس بوده است. اینها خیلی کمکش کرد.

محمودزاده افزود: دومین مولفه در کار بابایی این است که آگاهانه یا برحسب اتفاق دست روی مستندنویسی گذاشت. چیزی که فردی از جنس جنگ می‌تواند در آن موفق باشد. لمس جنگ و شبهای عملیات موجب شده تا در مستندنویسی به گونه ای عمل کند که مخاطب وقتی کتاب‌هایش را می‌خواند احساس می‌کند انگار خودش هم در آن صحنه هست و نقش ایفا می کند.

وقتی جوهر نویسنده بر قلمش غلبه می‌یابد

این نویسنده پیشکسوت دفاع مقدس افزود: نکته برجسته‌ای که در مورد گلعلی بابایی باید گفت این است که بابایی ننوشت که نوشته باشد؛ نوشت که آن حرف دل رزمنده را ثبت کند. این احساس مسئولیت بر قلمش غلبه کرد. قلم متعهد شد به واقعیت‌ها. غلبه جوهر نویسنده بر قلم بیشتر نقش دارد تا اینکه قلم به نویسنده بگوید چه بنویس. هرگاه قلم تسلیم جوهر شود متعهد می‌شود. جوهر بابایی واقعیت‌هایی بود که در آن هشت سال دفاع مقدس اتفاق افتاده بود. بابایی کتابی دارد به نام «نقطه رهایی» که خاطرات خودش است. این کتاب به ما می رساند که وی واقعا هیچ عملیاتی نیست که نبوده باشد. هم قلاویزان است هم شلمچه است هم بازی‌دراز است هم اروند هم طلاییه است و هم مجنون. اینها عقبه قلم بابایی است.

محمودزاده معتقد است: یکی دیگر از نکات  برجسته بابایی این است که یکی از مشکلات ادبیات پایداری را گشود. من خودم در جنگ نویسنده شدم و خوب می‌دانم زبان باز کردن نیروهای اصلی جنگ و فرماندهان جنگ کار سختی بود. بابایی خیلی در این مسیر کمک کرد و اگر این اتفاق نمی‌افتاد و هنوز هم نمی‌افتد  خیلی از نگفته‌های جنگ ثبت نشده می‌ماند.

غبارزدایی از یک بایگانی

وی درباره تلاش‌های بابایی در حوزه مستندنگاری جنگ افزود: گلعلی بابایی با همکاری حسین بهزاد بعد از شخصیت‌ها دست روی جریان‌ها گذاشت، آمد و جریان‌های موثر و تاثیرگذار جنگ را از دل بایگانی غبار گرفته دراورد. وقتی شما «همپای صاعقه» را می‌بینید این نتیجه زحمتی است که ایشان کشیده و در واقع از دل گرد و خاک و تحقیقات گسترده در اسناد، لشکری مثل حضرت رسول(ص) را معرفی می‌کند آن هم در حالی که جامعه آنطور که باید این لشکر را بشناسد نمی‌شناسد و بابایی در این مسیر زحمت می‌کشد.

محمودزاده افزود: بابایی بخش مهمی از مستندات جنگ را فراهم کرد برای کسانی که می‌خواهند روی فیلم کار کنند یا روی داستان کار کنند. من به همه کسانی که قصد فعالیت هنری را دارند، توصیه می‌کنم کتاب‌های بابایی را بخوانند تا با روحیه جنگ آشنا شوند. ایا این کارهایی که بابایی انجام داد در لشکرهای دیگه نمی‌تواند تحقق پیدا کند؟ این‌ها مغفول‌های جنگ ماست. متاسفانه به خود بابایی هم بها داده نمی‌شود. ما خیلی از لشکرها را داریم که درباره آنها چیزی نگاشته نشده است. اگر از این نگاه ببینیم این کار منحصربه‌فرد بابایی بسیار با ارزش است.

وی ادامه داد: خود من اگر بخواهم کتابی بنویسم یکی از اسنادی که به آن مراجعه می‌کنم کتاب‌های بابایی است. من سال ۶۷ که کتاب خرازی را می‌نوشتم، سندی نبود و همه ی نوشته‌هایم بر اساس شواهد و اسناد میدانی بود. اما حالا بابایی خیلی با منظم کردن این اسناد به نویسندگان کمک کرده است. این را به جرات می‌گویم این کتاب‌ها برای یک نویسنده بسیار می‌تواند راهگشا باشد که کار تکراری نکند. بابایی از این نگاه کار خیلی از نویسنده‌ها را راحت کرد. این می‌تواند نقطه اوج یک ادبیاتی باشد که در اینده قرار است تداوم پیدا کند. بابایی با قلمش امید داد که نسل‌های بعد هم بتوانند درباره جنگ بنویسند و این قابل تامل است.

چرا فرماندهان سکوت کردند؟

این نویسنده باسابقه دفاع مقدس در ادامه با اشاره به لزوم تلاش برای ثبت و نگهداری از خاطرات و روایت‌های دفاع مقدس افزود: ما هنوز سند معتبر و جامعی از فتح خرمشهر نداریم. اینهاست که می‌گویم آقای بابایی اگر این کار را شروع نمی‌کرد ما با مشکل مواجه بودیم. اگر بابایی این کار را نکنند مسائلی است که هیچ وقت دیده نمی‌شود. چون به اعتقاد من بسیاری از اسرار جنگ در سینه‌هاست.

وی افزود: این رمز و راز در درون سینه‌هایی است که آقای بابایی سراغشان رفتند. آینده تاریخ این سوال را دارد که چه اتفاقی افتاد. بنابر این مثلا در کالک‌های خاکی نه سردار جعفری و نه بابایی به تنهایی نمی‌توانستند ماجرا را روایت کنند. این که سردار متقاعد می‌شوند که جنگ را روایت کنند خیلی مهم است. این یک پیوندی است که بین نویسنده و رزمنده باید ایجاد شود و لیدر این کار بابایی بود.

محمودزاده تصریح کرد: البته این سوال از بسیاری از فرماندهان باید بشود که چرا نیامدند گفتگو کنند. کار بابایی باید فرایند بشود. مجموعه لشکرها توانستند کاری کنند که در والفجر ۸ ان سوی فاو بمانیم  و اینها نگفته مانده است. اقای بابایی سرفصلی را نوشت که باید سرمشق بسیاری از لشکرها، شخصیت ها و استان ها شود. چرا این همه سوالات ناتمام داریم. بابایی را از این لحاظ باید تبدیل به فرایندی کرد که ادبیات اینده را رهبری کند.

جناب بابایی! کارت تازه شروع شده است

این نویسنده باسابقه درباره ظرفیت آثار گلعلی بابایی برای تبدیل شدن به روایت سینمایی هم گفت: چرا وقتی حاتمی‌کیا «همپای صاعقه» را می خواند جا می‌زند؟ به خاطر اینکه شب عملیات نقطه دید هر رزمنده تا بیست متر است و رزمنده از یک کیلومتر دیگر خبر ندارد. این کتاب‌ها باعث می‌شود جامعیت عملیات را ببینید این باعث می‌شود حتی بهترین فیلمسازهای مدعی جنگ اعتراف بکنند که این کتاب‌ها می تواند چراغ راه اینده باشد.

وی افزود: غرب درباره جنگ جهانی دوم بعد از ۵۰ سال فیلم می‌سازد و به این فیلم‌ها اسکار می‌دهد، اما ما که در جنگ خودمان حرف‌های خاصی داریم که در جنگ‌های دیگر نمی ‌توانند پیدایش کنند، آن اندازه که باید کار نمی‌کنند. من به کارگردانی که فکر می‌کند سوژه ندارد می‌گویم کتاب‌های بابایی را بخوان؛ اگر به سوژه نرسیدید، مطمئن باشید اعتقادی به کار جنگی ندارید. بابایی اگر خودش اعتقادی به این کار نداشت موفق نمی‌شود. سندها در کنار هم امدنش نیاز به نخ تسبیح دارد. این نخ تسبیح اعتقاد بابایی بود.

محمودزاده در پایان تصریح کرد: ما متاسفانه نیامدیم این اعتقاد را تبدیل به فرایند کنیم. واین آینده ما را تهدید می‌کند. من می دانم اراده همت را در ادبیات بابایی‌ها بارور کردند. اراده متوسلیان را بابایی بارورکرد. روح همت در کتابهای بابایی نهفته است. رمان نویس ها قبول کنند اگر کتاب قوی قرار است نوشته شود باید اندیشه و روحش را از این کتاب‌های مستند بگیرند. بی‌هیچ منتی به بابایی خسته نباشید می‌گویم و به او می گویم اقای بابایی؛ باور کن کارت تازه شروع شده و من از طرف بچه‌های لشکر های ۴۱ ثارالله، ۱۰ سیدالشهدا، ۱۴ امام حسین(ع) و لشکرهای دیگر، از تو می‌خواهم نگذاری که ما در تاریخ دفن بشویم.

بابایی تمام‌وقت مشغول ثبت دفاع مقدس است

محمدرضا شفیعی از تهیه‌کننده‌های پرکار سینما و تلویزیون که آثاری را در حوزه انقلاب و دفاع مقدس در کارنامه خود دارد هم درباره کارنامه و میراث گلعلی بابایی گفت: آشنایی بنده با آقای بابایی در سال ۸۰ طی یک همکاری با لشکر ۲۷ حضرت رسول(ص) که در آن دوره سردار همدانی فرماندهی آن را به عهده داشتند، شکل گرفت. سردار گلعلی بابایی در آن دوره معاون فرهنگی لشکر ۲۷ بودند. قضیه از این قرار بود که در آن زمان قرار بود سریالی با موضوع دفاع مقدس و محوریت لوکیشن شهرک دو کوهه ساخته شود، از آنجایی که در آن زمان دوکوهه زیر نظر مجموعه لشگر ۲۷ محمد رسوالله بود من با این عزیزان آشنا شدم.

وی درباره نقش بابایی در شکل دادن به ادبیات دفاع مقدس گفت: واقعیت این است که از زمانی که ایشان را می‌شناسم، مدام در حال مطالعه مکتوبات و خاطرات رزمندگان و گوش کردن بیسیم‌ها و صوت دفاع مقدس هستند و بیشترین وقت شخصی خود را برای همین کار قرار می‌دهند. اگر هم فرصتی پیش بیاید برای صحبت کردن از علایق خود به مکتوبات و خاطرات جنگ صرف می‌کنند. علاقه به ثبت آن وقایع و لحظه‌ها در سردار بابایی بسیار زیاد است. به طوری که تقریبا تمام وقت مشغول این کار هستند.

شفیعی افزود: نمونه‌های بسیاری را نیز در این مسیر تهیه کرده‌اند که از آن جمله همپای صاعقه و ضربت متقابل زبانزد است و رهبر انقلاب هم برای برخی از کتب ایشان تقریظ نوشته‌اند. در طول پانزده بیست سال زندگی شخصی اش را برای این حوزه صرف کرده که خروجی‌های خوبی در بر داشته است که از جمله آن کتاب‌هایی است که از آنها نام بردم.

جزئیاتی راهگشا برای فیلمنامه‌نویسان و کارگردانان

وی درباره استفاده سینمای دفاع مقدس از ظرفیت موجود در آثار گلعلی بابایی هم گفت: طبیعی است که مرجع و منبعی برای استفاده در فیلم‌های سینمایی یا سریال هایی که در مورد دفاع مقدس ساخته می شود، باید وجود داشته باشد. بی‌شک کتاب‌هایی که آقای بابایی و جناب آقای حسین بهزاد تدوین کرده‌اند، بسیار کارساز است و می‌تواند مرجع مناسبی برای رجوع باشد. در واقع باید اذعان کرد که اگر کتاب‌هایی که ایشان زحمت آن‌ها را کشیده‌اند وجود نداشت ما نمی‌توانستیم از خیلی از جزییات مطلع باشیم. شما ببنید چه جزییات دقیقی در کتاب‌های ایشان به دقت و ظرافت مطرح شده است. خب اینها خیلی به فیلمنامه‌نویس‌ها و کارگردانان و اهالی این حرفه کمک می کند.

شفیعی معتقد است: کارکرد اساسی سینما و سریال‌های دفاع مقدس از حوزه ادبیات این حرفه بیرون می‌آید. هر چقدر که دست ما در این زمینه پر تر باشد و مکتوبات و کتاب های قوی‌تری داشته باشیم سینما و سریال سازی در دفاع مقدس پیشرفت بسیار زیادی خواهد کرد لذا باید پایه گذاری برای سینمای دفاع مقدس با مکتوبات این چنینی انجام گیرد. من معتقدم باید با وسعت دادن به این حوزه در صدد ساخت فیلم‌های جدید تر و غنی‌تر بر آییم.

این تهیه‌کننده سینما و تلویزیون افزود: ما باید توانایی تقویت امثال بابایی‌ها را داشته باشیم و ایشان تبدیل به یک جریان شوند. ما باید دستمان برای نسل‌های بعدی خیلی پر باشد. خیلی حرف نگفته در جنگ وجود دارد که باید با زبان سینما آنها را مطرح کرد. قدر و قیمت آقای بابایی و کتاب‌های ایشان نیز در نسل‌های بعد دانسته خواهد شد. وقتی که تنها منبع توضیح سال‌هایی که بر این ملت رفته است، کتاب‌هایی است که ایشان ثبت و ضبط کرده اند.

شفیعی در پایان گفت: گلعلی بابایی شخصیتی بسیار صمیمی و دوستانه دارد که وقتی برای کمک کردن در کاری خصوصا کارهای فرهنگی به او مراجعه می‌شود برخورد خوب و منش ایشان در کنار پیگیری‌ها برای کار که حتی از خود ما جدی‌تر می‌شود بسیار تاثیرگذار است. این رفتارها در میان همکاران کمتر دیده می‌شود. بطور کلی اگر برای انجام کار هنری و فرهنگی به ایشان مراجعه کنید با فراغ بال و برخورد بسیار خوب در کنار جدیت، کار را پیگیری می‌کند. در واقع همت بالای او در پیگیری امور مربوط به دفاع مقدس مثال زدنی است.

 

منبع: مهر