ضد انقلاب از تشکیل سپاه بسیار نگران بود

به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس به نقل از نشریه پیام انقلاب؛ اولین فرمانده سپاه پاسداران، این عنوانی برای جواد منصوری است. گفت و گو با او بهانه ای می شود تا از شروع و نحوه شکلگیری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اطلاعات بیشتری کسب کنیم.

منصوری از مبارزان انقلابی است که اکنون کارهای مطالعاتی را به هر مشغله دیگری ترجیح میدهد.

با منصوری گفتیم و شنیدیم آنچه را که در ادامه می خوانید؛

*چه شرایطی انقلابیون را به این جمع بندی رساند که نهادی به نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را تشکیل دهند؟

با توجه به اتفاقات 120 سال اخیر در کشور، ما در یک  تجزیه و تحلیل جامع به این نتیجه رسیدیم که انقلاب نیازمند به تشکیلات ویژهای است که درهمه ابعاد بتواند مدافع انقلاب باشد. قطعاً اینکه ارتش و نیروی انتظامی به صورت حرفه ای و تخصصی میتوانند درزمینه امنیت و دفاع ازکشور اقدام کنند درست است، اما برای دفاع ازنظام کافی نیست زیرا نظام هم مسائل فرهنگی و هم مسائل اجتماعی دارد. به علاوه اینکه ارتش و نیروی انتظامی هم نیازمند یک نیروی انقلابی هستند که در مواقع حساس آنها را حمایت کند.

نکته دیگر اینکه یک نیروی انقلابی باید به وجود بیاید که ازخود انقلابیون تشکیل شده باشد و با احساس و آگاهی عمیق، دفاع از انقلاب را بر عهده داشته باشد. برای این منظور سپاه پاسداران به وجود آمد.

ابتدا صحبت بود که زیر نظر دولت باشد، ولی چون قرار بود که این نیرو مدافع کل انقلاب باشد صلاح دیده شد که زیر نظر دولت نباشد. دولتها تغییر میکنند وهرکدام برای محافظت از خودشان میخواهند ازاین نیرو استفاده کنند. بنابراین قرار شد سپاه زیرنظر رهبری باشد.

نکته دیگر اینکه سپاه نباید نیروی موقت باشد ویا بعدها با مصوبهای تعطیل شود(همان طورکه درمورد نهادهای انقلابی دیگر مثل کمیته، جهاد سازندگی وغیره این اتفاق افتاد) بنابراین درقانون اساسی اصلی گنجانده شد که تثبیت، موجودیت و آمادگی سپاه را برای همیشه مطرح میکند. این اصل بسیار مهمی بود و اگر تعبیه نمی شد قطعاً شرایط جهاد سازندگی برای سپاه تکرار می شد.

*تشکیل سپاه پیشنهاد و جمع بندی کدام طیف از انقلابیون بود؟

تقریبا خیلی از نیروهای انقلاب به این نتیجه رسیده بودند، منتها به صورت پراکنده. مثلاً با تعدادی از دوستانی که با هم در زندان بودند تشکیلاتی را به وجود آوردند. یا تعدادی از افراد به همراه شهید محمد منتظری تشکیلاتی را به وجود آوردند و دولت هم تشکیلاتی به نام گارد ملی به وجود آورد.

*دولت بازرگان؟

بله. آقای بازرگان هم تشکیلاتی را تحت عنوان گارد ملی ایجاد کردند تا اینکه سرانجام با نظر شورای انقلاب قرار شد مجموعه این سپاهها جمع شوند و ادغام شوند و در واقع یک سپاه رسماً زیر نظر رهبری تشکیل شود و این کار انجام گرفت.

*عدهای ابتدا مخالف تشکیل نهادی بودند که مدافع انقلاب باشد. استدلال آنها دقیقاً چه بود و متشکل از چه گروه هایی بودند؟

حضرت امام(ره) و مردم به شدت طرفدار سپاه بودند و امام(ره) در هر موقعیتی از پاسداران تمجید میکردند. شما میتوانید در صحیفه نور ببیند که صحبتهایی که ایشان درباره سپاه و پاسداران گفته بسیار محکم و قوی است، اما گروههای سیاسی که با جمهوری اسلامی توافق کامل نداشتند و بعضاً که ضد انقلاب بودند از تشکیل سپاه بسیار نگران بودند. زیرا میدانستند که یک نیروی انقلابی بسیار محکم در مقابل ایشان میایستد. بعضیها هم فکر میکردند با وجود ارتش و سازمانهای امنیتی وجود سپاه ضرورتی ندارد.

اما بعدها مشخص شد که سپاه به عنوان یک نیروی حمایت کننده و قوی میتواند در مواقع بحرانی حتی مثلاً در زمان زلزله، سیل، درطرحهای بزرگ ملی، در زمینه امنیت مرزی و... پشتیبان بزرگی برای ارتش و نیروهای امنیتی باشد. ضمن اینکه در زمینههای دیگر هم سپاه وارد شده و وارد میشود. همانطور که درابتدا صحبت شده بود درزمینههای فکری، فرهنگی وعلمی نیز سپاه ازهمان ابتدا کار خود را شروع کرد و آرام آرام این نهال نوپا و این سازمان تازه تأسیس شده قوت پیدا کرد به طوری که امروز میبینید در بسیاری ازمسائل کشور سپاه حضور فعال و حتی در مواردی تعیین کننده دارد.

*کارکردهای دیگر مثلاً عمرانی و فرهنگی از ابتدا برای سپاه مطرح بود یا اینکه بعدها مطرح شد؟

حضور سپاه درهرمقطعی براساس نیاز بوده است وهر زمانی که انقلاب به یک نیروی قوی برای پیشبرد کارهای کشور نیاز داشته سپاه وارد شده است. شما ملاحظه کنید اگر فرضاً نیروی انتظامی در برقراری کنترل مرزی مشکل پیدا کند بلافاصله سپاه جایگزین میشود. زمانی که نیروی انتظامی بتواند مسئولیت را برعهده بگیرد دوباره تحویل میدهد. یا در زمینههای ناامنیهای داخلی شما میبینید که وقتی شرایط به گونهای میشود که سازمانهای موجود نمیتوانند کنترل اوضاع را در دست بگیرند، سپاه وارد میشود و شرایط را کاملاً عادی میکند.

*زمانی که شما به عنوان اولین فرمانده سپاه معرفی شدید با چه موانع و مشکلاتی روبهرو بودید؟

معمولاً هیچ تشکیلاتی بدون مشکلات نیست، به خصوص در ارتش و سپاه. از ابتدای انقلاب مشکلات خیلی زیاد بود، ولی ما فکر میکردیم که مشکلات عادی است. درآن زمان هیچ یک از دستگاههای موجود، توانایی کارکردن را نداشتند و ازطرف دیگر امکانات کشور بسیار محدود بود.  مشکلات زیاد بود و ما به هر حال با صبر و تحمل آرام، آرام کارها را پیش بردیم.

*میتوانید چند مصداق از این مشکلات را عنوان کنید؟

یکی از مشکلترین کارها در مرحله اول، پیدا کردن مدیران برای اداره سپاه در سراسر کشور بود. این موضوع خیلی مهمی بود. استانها نیازمند به فرماندهان توانایی داشتند که نداشتیم و بهتدریج پیدا کردیم. مورد دوم تأمین امکانات اداره سپاه، چه ابزارها و چه بحثهای مالی، بود. مسئله بعدی بحث آموزش درسپاه بود، که از بحثهای بسیار جدی به شمار می رفت. در اینجا باید اشاره کنم به نقش فوقالعاده و برجسته شهید کلاهدوز در پایهگذاری آموزش سپاه البته عزیزان دیگری هم بودند که زحمات فوقالعادهای متحمل شدند. افراد ما هنوز دوره آموزش را کامل نگذارنده بودند و بنا به نیاز باید به مأموریت میرفتند، بنابراین به سرعت دوره آموزش را طی میکردند.

*جذب نیروها با چه شرایطی انجام می شد؟

طبیعتا نیروهای مطمئن و با صلاحیت را جذب میکردیم و تا حدودی در دوره آموزشی هم تلاش میکردیم که کارایی و انگیزههای افراد تقویت شوند و تاحدودی هم با لطف خداوند موفق بودیم. بررسی جریانات دهه اول انقلاب نشان میدهد که سپاه دربقای انقلاب چقدر نقش داشته است. اخیراً یکی از محققان عراقی تحقیقی پیرامون اینکه «چگونه جمهوری اسلامی توانست این مراحل سخت را پشت سر بگذارد» داشته است. او بعد از چندسال تحقیق به این نتیجه رسید که سپاه پاسداران به همراه رهبری حضرت امام خمینی(ره) مهمترین عامل تضمین بقای انقلاب بود.

*شما در سال 1358 با حکم شهید بهشتی به فرماندهی سپاه منصوب شدید.حکم فرماندهی سپاه را چه کسی می داد؟

درآن زمان هنوز قانونی وجود نداشت. شورای انقلاب درآن شرایط درحکم مجلس کشور بود و درانتصابات و عزل و نصبها و غیره وقتی درشورای انقلاب بحث شد اعضای شورای فرماندهی، فرماندهی بنده را تأیید کردند و شورا هم رأی داد.

*نقش گاردی که دولت بازرگان تشکیل داده بود چه بود؟

مسئولیت گارد ملی که دولت به وجود آورده بود. با آقای سازگارا بود که زیر نظر آقای یزدی کار میکرد. بعداً هم گارد ملی در اسفند 1357 و فروردین 1358 به سپاه پاسداران تبدیل شد ولی تبدیل عملاً دوم اردیبهشت 1358 با حکم شورای انقلاب شورای فرماندهی سپاه رسما تعیین شد و دیگران مسئولیتی نداشتند.

*یعنی گارد ملی با سپاه ادغام شد؟

بله. گارد ملی و سپاهی که شهید منتظری تشکیل داده بود و سپاهی که عدهای از دوستان در پادگان جمشیدیه تشکیل داده بودند و عدهای از نیروهای مسلح سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ادغام شدند و سپاه ایجاد شد.

*چرا شما برای فرماندهی انتخاب شدید؟

نمیدانم چه بگویم؟! شاید از من بیشتر راضی بودند، ولی بین همه کاندیداها بیشترین رأی را به من دادند.

*چه کسان دیگری مطرح بودند؟

آقایان عباس آقازمانی و ابوشریف نیز مطرح بودند. یکی دونفر دیگر هم بودند که من الان حضور ذهن ندارم.  درهرصورت اعضای شورا بنده را انتخاب کردند.