نگاهی به مهدویت‌پژوهی از دریچه کتاب

به گزارش گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس، کتاب «مهدویت‌پژوهی؛ مسئله‌شناسی، معرفت‌شناسی و مبانی‌شناسی» نوشته حسین الهی‌نژاد، مدیر پژوهشکده مهدویت و آینده‌پژوهی، نخستین بار از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم منتشر شده است.
 
این کتاب در سه بخش «مسئله‌شناسی مهدویت‌پژوهی»، «معرفت‌شناسی مهدویت‌پژوهی» و «مبانی‌شناسی مهدویت» تدوین شده است.
 
نویسنده کتاب در بخش نخست در قالب سه فصل به «کلیات و مفاهیم»، «موضوع و مسائل مهدویت‌پژوهی» و «الگوی نظام مسائل مهدویت‌پژوهی» پرداخته است.
 
دومین بخش کتاب در سه فصل «کلیات و مفاهیم»، «ساختار نظام معرفتی مهدویت‌پژوهی» و «جایگاه معرفت و ابزار آن در نظام جهانی مهدوی» موضوع «معرفت‌شناسی مهدویت‌پژوهی» را تبیین کرده است.
 
در این بخش و در صفحه 294 درباره «رابطه خاتمیت با مهدویت» آمده است: «خاتمیت به‌عنوان یک باور اصیل اسلامی، با شاخصه‌های کمال و جامعیت به‌عنوان خاستگاه و علت فاعلی اندیشه مهدویت و اندیشه مهدویت با شاخصه‌های کمال و جامعیت به‌عنوان باعث و علت غایی خاتمیت مطرح است.

 

بی‌شک جهت بیان و تشریح رابطه خاتمیت با مهدویت و تاثیرات متقابل و متکامل آن‌دو در یکدیگر لازم است ابتدا گزاره موردنظر (خاتمیت علت فاعلی مهدویت و مهدویت علت غایی خاتمیت) را به گزاره‌های ریزتری تقسیم کنیم و بعد در فرایند تحقیق، در مقام تجزیه و تحلیل گزاره‌ها، به بیان چگونگی و کیفیت  رابطه آنها بپردازیم: 1- خاتمیت علت فاعلی مهدویت است. 2- مهدویت علت غایی خاتمیت است. 3- خاتمیت علت فاعلی عینی مهدویت و مهدویت علت فاعلی علمی خاتمیت است.»
 
همچنین در ادامه این بخش در صفحه 336 در ذیل سرفصل «مهدویت؛ تحقق‌بخش اهداف امامت» می‌خوانیم: «امامت خاستگاه مهدویت و مهدویت به‌سان غایت و اوج امامت تلقی می‌شود؛ یعنی مهدویت وجود خویش را در پرتو امامت و امامت اوج و بالندگی خویش را در سایه مهدویت به‌دست می‌آورد؛ پس حقیقت و چیستی امامت و نیز اهداف و غایات آن در قالب باورداشت مهدویت تبلور و ظهور پیدا می‌کند.»
 
«مبانی‌شناسی مهدویت» نیز موضوع سومین بخش کتاب است که در قالب دو گفتار تنظیم شده است. آینده‌نگری و مهدویت، قاعده قسر و مهدویت، قاعده لطف و مهدویت، مهدویت و ربوبیت الهی و مهدویت و نظام احسن، پنج محور بحث در گفتار نخست این بخش با عنوان «مبانی فلسفی و هستی‌شناختی مهدویت» است. در گفتار دوم با عنوان «مبانی دین‌شناختی مهدویت» نویسنده سه بحث خاتمیت و مهدویت، امامت و مهدویت و حتمیت سنن الهی (استخلاف و تدافع حق و باطل) را مطرح کرده است.
 
نویسنده در صفحه 438 کتاب در تشریح موضوع «مهدویت؛ هدف تاریخ بشر» نوشته است:

 

«براساس داده‌های عقلی و نقلی به‌طور کلی جامعه برین انسانی در فرجام تاریخ، مقصد و علت غایت سیر حرکت اجتماعی انسان است؛ یعنی علت غایی و عامل پیش‌برنده این سیر، جامعه مطلوب و برین منجی است و مقصد و منتهی‌الیه این فرایند نیز فرجام تاریخ بشریت است؛ یعنی جامعه ایده‌آل منجی که هدف و غایت سیر حرکت جامعه بشریت است، در ظرف آخرالزمان و فرجام تاریخ قرار می‌گیرد؛ پس قرارگاه و موطن آن دوره آخرالزمان و فرجام تاریخ است.

 

علامه طباطبایی در این‌باره می‌گوید:

 

«ظهور حق و حقیقت و برقراری عدالت،‌ غایت و نهایت سیر استکمالی انسان و جامعه انسانی در تاریخ و در این دنیا، مراحل و مراتب گوناگونی دارد و می‌توان سه مرحله ظهور، رجعت و قیامت را به ترتیب سه مرحله انکشاف حق و عدالت در سیر استکمالی انسان و جامعه انسانی و در فرجام تاریخ انسان برشمرد. از امامان اهل بیت (ع) تفسیر برخی آیات به روز قیامت و نیز به رجعت و همچنین ظهور مهدی (عج) وارد شده است و این نشان‌دهنده وحدت و سنخیت این معانی سه‌گانه است.»
 
نخستین چاپ کتاب «مهدویت‌پژوهی؛ مسئله‌شناسی، معرفت‌شناسی و مبانی‌شناسی» در 488 صفحه با شمارگان 500 نسخه به بهای 32 هزار تومان از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی راهی بازار نشر شده است.