به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس به نقل از ایسنا، نخستین جلسه از مجموع جلسات نقد ادبیات پایداری به همت مجمع خبرنگاران و نویسندگان مطبوعاتی دفاع مقدس و با حمایت ستاد ساماندهی فعالیتهای سازمانهای مردم نهاد شهر تهران و بنیاد شعر و ادبیات داستانی و با حضور نویسندگان و پیشکسوتان هشت سال دفاع مقدس شب گذشته (دوم تیرماه) در سالن اجتماعات این ستاد با نقد کتاب «پرسه در خاک غریبه» نوشته احمد دهقان برگزار شد.
در ابتدای این جلسه، سعید علامیان - دبیرکل مجمع خبرنگاران و نویسندگان مطبوعاتی دفاع مقدس - در سخنانی با اشاره به اینکه وظیفه اصلی ما در این مجمع ترویج فرهنگ دفاع مقدس است گفت: مجمع خبرنگاران و نویسندگان مطبوعاتی دفاع مقدس 115 عضو دارد و همین موجب میشود که از ظرفیت خوبی برای فعالیت در حوزه دفاع مقدس بهرهمند باشیم. اما از آنجایی که از فقدان یک روابط عمومی فعال رنج میبردیم، امروز آقای ناصر ملایی به عنوان مدیر روابط عمومی مجمع معرفی خواهند شد.
وی افزود: یکی از برنامههای این مجمع برگزاری نشستهای معرفی و نقد کتاب و آثار ارزشمند حوزه ادبیات پایداری است. جالب است بدانید معمولا اعضای این مجمع دو زیستی هستند، به این معنی که هم سابقه روزنامهنگاری دارند و هم در کسوت نویسندگی ایفای نقش میکنند از جمله این افراد آقای احمد دهقان، جهانبخش یا آقای بایرامی هستند.
علامیان با اشاره به اینکه دغدغه اصلی این مجمع از دفاع مقدس نشات میگیرد توضیح داد: هشت سال دفاع مقدس نشان داد که این فرهنگ، فرهنگ دفاع، امنیت، آسایش و مردم ما است و به واسطه آن به صورت مستقیم و غیرمستقیم میتوانیم کشور را بیمه کنیم. آنچه که در این سی و چند سال اخیر قلدرهای ستمخوار جهانی به عنوان «گزینه نظامی» مطرح میکنند، اما توان اجرایی ان را ندارند به دلیل نقش دفاع مقدس است. همین هشت ساله درخشان ایران و پایداری مردم کشورمان نشان داد که این تهدیدها همواره در زیر میز یا ته میز باقی خواهند ماند. از همین رو اهمیت پرداختن به موضوع هشت سال دفاع مقدس که قطعه افتخارآمیز تاریخ معاصر ایران است بیش از پیش نمایان میشود.
وی در پایان سخنانش با ابراز امیدواری از برگزاری سیزدهمین جشنواره مطبوعاتی دفاع مقدس یادآور شد: امیدواریم امسال این جشنواره را برگزار کنیم و بتوانیم به بخشی از آن میثاقی که بستهایم عمل کنیم.
به گزارش ایسنا، در بخش دیگری از این مراسم محمود جوانبخت - از نویسندگان حوزه دفاع مقدس و عرصه پایداری - با اشاره به زمان چاپ کتاب «پرسه در خاک غریبه» احمد دهقان گفت: متاسفانه کتاب در مقطعی از تاریخ ایران به چاپ رسید که تحت تاثیر حوادث آن زمان قرار گرفت. این کتاب در سال 1388 منتشر شد و به اندازه خودش دیده نشد. این در حالی است که میتوان گفت «پرسه در خاک غریبه» از کتاب دیگر احمد دهقان با عنوان «سفر به گرای 270 درجه» چند سر و گردن بالاتر است.
وی دربارهی اهمیت کتاب «پرسه در خاک غریبه» گفت: این کتاب میتوانست به عنوان مهمترین کتاب دفاع مقدس خلاق و رمان دهه 80 معرفی شود چرا که صاحب دیدگاه است. به این معنی که نویسنده با توجه به حرفها ، نگاه و دیدگاهی که نسبت به جنگ دارد تفکر جدیدی را رقم زده است که به روش دراماتیزه یا قصه پردازی و درقالب یک قصه روان با نثری سرراست مطالب خودش را بیان کرده است. مطالب در این کتاب به گونهای پرتپش و کشش به صورت موفق بیان شده است و توانسته است دستهای از رزمندگان را که در دل حادثه فرورفته است نشان دهد. نقطه قوت این است که احمد دهقان توانسته است یک دسته را به مثابه یک وجود واحد در نظر بگیرد و به آن بپردازد.
وی افزود: دغدغه احمد دهقان در آثارش قطعا انسان است و میخواهد حرف تازهای بزند. شخصیتهای داستانی اصلی این رمان به گونهای پرداخت شده است که هیچ یک بر دیگری برتری ندارند. اگرچه در کتاب «پرسه در خاک غریبه» با دستهای 30 یا 35 نفره از رزمندگان روبه رو هستیم، اما چهار یا پنج نفر را در کتاب بیشتر نمیشناسیم. در عین حال آنچه سبب موفقیت روند داستان شده رنگ آمیزی و متناقض نمایی آن است. به عنوان مثال «بهرام» در داستان شخصیت برونگرا دارد و مخاطب احساس میکند که او چون بسیار شوخطبع است و با همه گفت وگو میکند باید تا آخر داستان زنده بماند و در مقابل نیز طلبه «ذکریا» برخلاف بهرام شخصیتی درونگرا دارد که از یک جور عقل اشراقی برخوردار است. در سوی دیگر داستان نیز «عبدالله» یک انسان سرگشته است که پس از انقلاب تحول یافته و از تباهی رهیده شده است. من احساس میکنم چگونگی پرداخت این شخصیتها در داستان تعمدی بوده و نویسنده خواسته است مدلهای انسانی مختلفی اعم از شهری یا روستایی ارائه بدهد.
جوانبخت با بیان اینکه کتاب درباره مرگ و زندگی، مرگ و مردن حرفهای تازهای برای گفتن دارد با اشاره به بخشی از کتاب گفت: عبدالله در بخشی از کتاب میگوید: «جنگ شما با دیگر جنگها فرق دارد، چرا که در آن مردن ارزش بیشتری نسبت به کشتن دارد.» در حقیقت آقای احمد دهقان با آوردن واژه «شما» خواسته است میان افراد فاصله ایجاد کند و به بیان تفاوتها بپردازد.
این نویسنده حوزه دفاع مقدس درباره زبان و شیوه نگارشی کتاب «پرسه در خاک غریبه» بیان کرد: در این کتاب باید مرتبا درباره زاویه دید بحث کنیم، چرا که نامحدود یا محدود به یک دسته است و زبان روایت آن از زاویه دید «دانای کل» نیست و این خودش یک تجربه خاص در عرصه داستان نویسی است، چرا که زبان این کتاب، زبان روایی است. زبانی که قضاوت میکند در صورتی که در دانای کل فقط نویسنده باید به توصیف بپردازد تا فرایند تفاوت و احساس در ذهن خواننده شکل بگیرد.
وی با اشاره به دیگر ویژگیهای کتاب «پرسه در خاک غریبه» افزود: این کتاب بسیار خوب و از نوع مدل جنگ خودمان است. از سوی دیگر نثر پاکیزه و سالمی دارد که فاقد دستانداز است. اطلاعات آن در همه فصلها به خوبی تقسیم شده و همین آن را بسیار پرکشش و جذاب کرده است.
جوانبخت خاطرنشان کرد: کتاب «پرسه در خاک غریبه» اولین کتاب ادبی دفاع مقدس است که شاهد دو جنبه سیاسی و حضور مردم عادی در آن هستیم، به گونهای که از نظر سیاسی توانسته است وارد جغرافیای تازهای از جنگ بشود. معمولا در کتابهای دفاع مقدسی بیشتر به منطقه خوزستان و جبهه جنوب پرداخته میشود، اما احمد دهقان برای نخستینبار توانسته است از جبهه شمالغرب کشور نیز بنویسد و زاویه دید جدیدی را برای روایت باز کند. در بخش دیگر، یعنی حضور مردم هم توانسته است با توجه به رابطهای که شخصیتهای داستان با مردم روستایی دارند به خوبی نقش حضور آنها را در داستان بیان کند.
این نویسنده در پاسخ به پرسشی در رابطه با اینکه آیا میتوان کتاب و رمانهای احمد دهقان را با آثار کشورهای دیگر که که مرتبط به جنگ هستند مقایسه کرد؟، گفت: فکر نمیکنم بتوان این کار را انجام داد، چرا که احمد دهقان را باید با خودش مقایسه کرد. به این دلیل که احمد دهقان بسیار شبیه نوشتههایش است. او همواره در آثار خودش مانند «روزهای آخر» یا «من قاتل پرستان هستم» که برخیها معتقدند کار تلخی بود بسیار دغدغه جنگ دارد. او هیچ وقت درباره قصهای که مینویسد با کسی صحبت نمیکند و از این جهت شاید نتوانیم احمد دهقان را مقایسه بکنیم. یادم میآید آن زمانها آقای حاتمیکیا گفته بود: «اگر نگاتیوی غیر از دفاع مقدس آوردند آن را آتش بزنید.» اما او بر سر حرفش نماند. ولی احمد دهقان از همان ابتدا که کار نوشتن را آغاز کرده است، به موضوع دفاع مقدس پرداخته است و به دلیل این است که او از 15 سالگی تا 22 سالگی که گل زندگیاش به حساب میآید را در جنگ گذرانده است.
جوانبخت یادآور شد: او با جنگ و خاطراتش زندگی میکند، به عنوان مثال همین امروز که با یکدیگر صحبت میکردیم حرف از گرمی هوا افتاد و او خاطراتش از زمان جنگ و روزههای قضا گفت. قطعا ورود نیافتن احمد دهقان به حوزه دیگر به خاطر نداشتن سوژه نیست، بلکه او ثابت کرده است نویسنده بسیار خلاق و توانمند است.
در بخش دیگر این نشست محمدرضا بایرامی از دیگر نویسندگان حوزه ادبیات پایداری با اشاره به اینکه احمد دهقان انبوهی از اطلاعات برخوردار است و اشراف کاملی در کارش دارد گفت: این در حالی است که برای نوشتن او فضا و شرایط مناسب نیست. احمد دهقان در کارهایش تکیهگاه تجربی دارد، چون خودش در جنگ حضور داشته است و همین باعث میشود که بتواند به خوبی قلم بزند.
وی تاکید کرد: آن زمان که «پرسه در خاک غریبه» منتشر شد، همه نویسندگان که او را میشناسند معتقد بودند که رمان مهمی برای دهه 80 نوشته است. اما عجیب است که آنگونه که ما به عنوان مخاطب و نویسندگان فکر میکردیم، دیده نشد.
بایرامی خاطرنشان کرد: در واقع ادبیات داستانی دفاع مقدس یا پایداری ظاهرا سرنوشت دیگری جز این ندارد که نادیده گرفته شود یا حتی گاهی نسبت به آن عناد ورزی شود. قطعا اگر کسی دغدغه نوشتن در حوزه دفاع مقدس را داشته باشد این را درک خواهد کرد.
این نویسنده با اشاره به ژانر خاطرهنویسی دفاع مقدس یادآور شد: در عرصه خاطره نویسی دفاع مقدس بحث وارونه است و امروزه شاهد هستیم که این ژانر از بخت و اقبال خوبی نسبت به داستان نویسی برخوردار است، به گونهای که باعث شده بسیاری از افراد در معرفی این آثار فعالیت کنند. شاید به این دلیل که در خاطرهنویسی راه هموارتر، کمخطرتر و بیدغدغهتر است چرا که نویسنده به کانالیزه شدن در روایتهای راوی تن میدهد اما در داستان نویسی این مساله موجود نیست و داستان نویس اصولا طرح مساله و مشکل میکند. وقتی داستاننویس مشکل را در روند نوشتهاش مطرح میکند در حقیقت نطفه داستان را شکل میدهد و گاهی به پرداخت مباحث نگاهی انتقادی دارد. این انتقادها در حقیقت مشکلهایی که ممکن است در آینده نسبت به رخدادی مطرح شود را برطرف میکند و از همین رو توجه به آنها بسیار مهم است.
بایرامی در بخش پایانی سخنان خود یادآور شد: داستاننویس در نوشتههایش ارزشگذاری نمیکند؛ بلکه آنچه را که معتقد است به صورت غیرمستقیم بیان میکند. اینکه بخواهیم یک رمان را به واژههایش محدود کنیم به لحاظ فنی کار نادرستی به حساب میآید.
در بخش دیگر این مراسم، قاسمعلی فراست - نویسنده - با تقسیمبندی نویسندگانی که در حوزه ادبیات پایداری و دفاع مقدس قلم میزنند توضیح داد: در حوزه جنگ ما با سه گروه از نویسندگان برخورد داریم. گروه اول کسانی هستند که جنگ را مصادره خودشان کردهاند و به دروغ میگویند که فقط آنها در جنگ بودهاند و نقش داشتهاند. گروه دوم نیز کسانی هستند که چون احساس میکنند اکنون بازار این حوزه گرم است به حوزه ادبیات جنگ میپردازند و برخلاف تفکر قبلی خود به ژانر و رشته نویسندگی جنگ پناه میآورند. این در حالی است که متاسفانه حتی گاهی آنها کسانی هستند که در پیش زمینه فکری شان جنگ را چیز بدی میدانستند.به عنوان مثال وقتی شهید «حبیب غنیپور» میخواهد به جبهه برود کسانی به او میگویند که مگر دیوانه شدهای میخواهی خودت را به کشتن بدهی؟! بعدها همین افراد آمدهاند تفکر و ارزشهای جنگ را زیر سوال بردهاند و به کسانی که در حوزه دفاع مقدس مینویسند برچسب ضدارزشی زدهاند.
وی درباره سومین گروه از نویسندگان فعال در حوزه دفاع مقدس هم توضیح داد: این گروه کسانی هستند که دغدغه جنگ سراسر وجودشان را فرا گرفته و احساس میکنند که مدیون دفاع مقدس هستند. برای همین چه بازار دفاع مقدس گرم باشد و یا سرد؛ آنها با صداقت و صراحت تمام حرفشان را میزنند و همه ترکشهای انتقادها را هم به جان میخرند و با همین کار وجدان خود را تایید میکنند. برای همین اگر از این نگاه دفاع نکنیم در حقیقت ادبیات جنگ مظلوم واقع خواهد شد.
فراست با طرح این پرسش که مگر ما چند نویسنده همچون «احمد دهقان» و یا «مجید قیصری» در حوزه دفاع مقدس داریم اظهار کرد: ما مدیون این نویسندگان هستیم و موظفیم که از امثال آنها دفاع کنیم و برایشان حرمت قائل بشویم. اگر تک تک این نویسندگان در حوزههای دیگر رمان مینوشتند یا در کشورهای دیگر میخواستند بنویسند قطعا بسیار موفقتر بودند و بیشتر دیده میشدند.
در ادامه این نشست آقامیرزایی - از نویسندگان دفاع مقدس - در سخنانی کوتاه گفت: یکی از نقاط قوت این کتاب این است که مباحثی را که در آن مطرح شده است خیلی خوب پرداخته شده است و چون احمد دهقان نگاه واقع گرا دارد شاید دیگران احساس کنند که نویسنده زبان تلخی دارد. من هم مانند دیگر نویسندگان و دوستان معتقد بودم که این کتاب در هنگام چاپ عرصه دفاع مقدس را تکان میداد و سروصدا میکرد اما متاسفانه به همان دلایلی که دوستان عنوان کردند این چنین نشد.
احمد دهقان در این نشست ضمن خوانش چند صفحه از کتاب «پرسه در خاک غریبه» گفت: شاید در پنج یا شش سال گذشته وقایع بسیار مهمی رخ داده باشد و آن این است که مردم بسیار سوال میکنند و میخواهند تَرکهای ایجاد شده در ذهنشان را ترمیم کنند. یکی از این پرسشها درباره جنگ است که باید به آن پاسخ داده شود. آن زمان که «سفر به گرای 270 درجه» را مینوشتم مطالب را واقعی جلوه دادم و در این کتاب نیز درباره اینکه جنگ ما چه بود؟ برای چه اتفاق افتاد؟ و تمایز آن با دیگر جنگها چیست؟ گفتهام. شاید تمایز اصلی جنگ ما با دیگر جنگها این باشد که در آن کشته شدن بسیار با اهمیتتر و با ارزشتر از کشتن دیگران باشد.
