سپاه در گذر انقلاب؛ هدیه‏‌اى از نسل اول انقلاب به نسل کنونى و آینده

خبرگزاری دفاع مقدس، از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی ایران، دشمنان اسلام وانقلاب که تحمل عدالتخواهی، آزاد منشی و استقلال این ملت را نداشتند با ایجاد بحران و توطئه های مختلف به مقابله برخاستند و اینگونه موجب شدند تا سپاه که مولود انقلاب بود از آغاز، تجربیات بسیار ارزشمندی را در مقابله و مواجهه با این توطئهها کسب کند و بتواند روز به روز به رشد و بالندگی خود بی افزاید.

به منظور ثبت این رشد و بالندگی، حماسه آفرینی، ایثار و گذشت و نیز حفظ ارزشها، روابط عمومی کل سپاه همواره کوشیده تا با تولید آثار مکتوب و سمعی و بصری این فعالیتها و اقدامات شایسته را به منصه ظهور گذارد.

مجموعه کتاب های یازده جلدی "سپاه در گذر انقلاب" که اخیراَ در حضور جمعی از فرماندهان و مسئولان عالی و مؤسسین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی رونمایی شد، در همین زمینه حاوی نکات و نقاط بسیار مهم و ارزشمندی در خصوص انقلاب و مولود مبارک آن، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که مطالعه آن برای نسل امروز، به ویژه اصحاب تحقیق و پژوهش راهگشا و الهام بخش خواهد بود.

مجموعه یازده جلدی "سپاه در گذر انقلاب" در حقیقت سرگذشت پاسداری از انقلاب و بازنمایی واقعیتهای شبیه افسانه است.

این مجموعه با بیش از ده هزار صفحه، به عنوان یکی از بهترین و کامل ترین سندهای انقلاب اسلامی(از مقطع پیروزی انقلاب تا پایان سال 1360) در اختیار پژوهشگران و صاحب نظران قرار گرفته است.

درهمین راستا، و در جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این اثر، گفت و گویی را با محمد قاسم فروغی جهرمی، مسئول امور تدوین کتاب معاونت روابط عمومی کل سپاه و مسئول این پروژه انجام دادیم که در ادامه می خوانید؛

خبرگزاری دفاع مقدس: کتاب «سپاه در گذر انقلاب» چگونه شکل گرفت و اصولاً ایده چنین کارى از کجا و چگونه آغاز شد؟

سال ها پیش که به دنبال هواهاى تازه و بازشدن دریچه هاى سبز بهارى براى کارهاى پیش رو بودم کارهاى متعددى را مرور مى کردم که بتوانم ساز وکار آن را مهیا کنم تا نتیجه کار در حد فراتر از معمولى باشد.

سپاه براى من یک مبانى فکرى و رفتارى را شکل بخشید که خود را ناگزیر مى دیدم در فضاى معنوى و اخلاقى آن، به نوعى به مأموریت ها و فعالیت هایش از زاویه دیگرى نگاه کنم. نمى خواستم آنچه فراروى همه قرار مى گیرد با همان زاویه دید آن مشاهده کنم. مىدانستم که وظیفهاى بر دوش امثال من سنگینى مى کند و باید فارغ از دغدغه هاى معمول در آن عرصه ها تأمل کنم تا شاید راهکارهاى جدید و کارگشا براى آینده فراهم شود.

روش هاى معمول همیشه نمى تواند جاذبه و اثربخشى داشته باشد. باید به راه عبورهاى نو و تازه رسید و صرفاً این تازگى، با طراوات و نشاط همراه نخواهد بود. آنچه انسان را از سطح پرواز مى دهد تعالى خاستگاه و اندیشمندى دردمندانه، دغدغهمند و جهت دار است.

پاسدارى شغل نیست که براى معاش و گذران زندگى آن را قبول کرده باشیم. پاسدارى یک آرمان بزرگ و کمال گراست و سپاه پاسداران انقلاب اسلامى نیز سازمانى نیست که در بخشنامه ها و ساختارهاى ادارى تعریف و تبیین شده باشد. ما نمى توانیم یک تجسم عینى معمول و ناکارآمد را از این فضاى بزرگ و بدون مرز ارائه دهیم. فعل و خاستگاه ما باید مبین پاسدارى و استقرار نظام اسلامى باشد.

حد و مرز خداجویى چیست؟ آیا مى توان در تعریف هاى معمول چارچوب هایى را براى عبودیت و بندگى ارائه داد؟ مسلماً یک انسان خردمند و مؤمن در هدفگذارى خود مراحلى را تعیین مى کند که چنانچه با تمام تمهیدات تلاش کند، شاید به برخى از آنها دست یابد و به طور یقین کسب امکان و تسلط بر هر مرحله اى از هدف هاى بزرگ مستلزم رعایت بسیارى از موارد و تهیه امکانات، روش ها و ابزار است.

هیچ هدفگذارى بدون هدفگذارى مراحل بعد تحقق نمى پذیرد چرا که هیچ هدفگذارى، دقیق تعریف و تبیین نمى شود تا خود را در قله هاى هدف قرار دهیم. هدفگذارى انسانى وکمالجویى بشرى با تسخیر قله هاى فیزیکى و ارتفاعات بلند متمایز است.

آن که مىاندیشد قلهاى را فتح کرده، در حقیقت پله اى را پیموده و هنوز به مقصد نرسیده است. ذهن و اندیشه پرواز مى کند و علاقهمند به نشستن و استقرار نیست. خاستگاه انسان معبود لایتناهى است، چرا که انسان مؤمن به حضرت حق متصل است و این رمز پاسدارى از ارزش ها و آرمان هاى انقلاب اسلامى و اندیشه هاى ناب حضرت امام(ره) است.

آن بزرگ به ما آموخت که پاسدارى یعنى تلاش و حرکت در مسیر الله با ره توشه هایى ازجنس نور و معنویت و سپاه که حضرت امام(ره) آن را بنیان نهاد سرشار از این نور الهى است و فیض مدام بر آن جارى و سارى است.

من اعتقاد ندارم که در سپاه افراد صرفاً به همت خود تلاش و فعالیت مى کنند، افاضه اى از جانب حق است که این بنیان را استوار و پایدار مى سازد و آن که مى اندیشد این فیض هماره چون چشمه جوشان و خروشان است، دست روى دست نمى گذارد و آنچه را که به معرفت وعشق متصل مى داند، در روال حرکت خویش مدنظر قرار مى دهد و لحظه اى نیز خود را از این برکات بى نصیب نمى کند.

حال باید به تأمل براین مسائل بازخوانى هاى لازم را در این سى و چند سال براى سپاه و پاسدارانش مدنظر قرار داد تا چنانچه به فهم و درک مناسب از آنچه گذشته است امکان باشد، حداقل ها را به دست آوریم و این رود خروشان نور را در حد توان و فهم خویش به تابیدن و روشنایى بخشیدن جهت دار کنیم.

نور را نمى توان محصور کرد، ولى ممکن است در مسیر نور موانعى ایجاد شود که روشنایى آن را تا حدودى از تابش حقیقى اش دور کند. به هرحال چنانچه در فضاى سپاه تنفس کرده باشى و بر عطر قدسى آن مشام جان را نوازش داده باشى آن وقت حس و حال دیگرى مى یابى و مى خواهى آنچه را که احساس کرده اى به نوعى نگه دارى و به دیگران هدیه دهى.

بنابراین بازخوانى این گذشته و حیات پویا یکى از مراحل انجام وظیفه و مأموریت ماست تا هم خود را شستشو دهیم و هم دیگران را با پاکى آن آشناتر نماییم. حس و حال حرکت تمام شدنى نیست چون پاسدارى تمام شدنى نیست. لذا این کتاب به نوعى مى تواند هدیه اى باشد از نسل تربیت شده امام(ره) به نسل هاى کنونى و آینده تا با تأمل و دقت در هریک از افعال و نیات عزیزان پاسدار یا سازمان سپاه، به گوشه هایى از این سیر و سلوک دست یافته و آفتاب حقیقت را از دریچه هایى هرچند کوچک مشاهده مینماییم.

شکلگیرى این کتاب از سالهایى آغاز شد که ما به فکر ماندن نبودیم و خود را روندهاى دیدیم که دیر یا زود باید به خیل رفتگان بپیوندیم، که در این نیز گریزى نیست. اگر انسان بداند که مى رود و نمى ماند، آن گاه تلاش مى کند که اندوخته هایش را به تاراج ندهد و میراث ارزشمندى را به یادگار گذارد. این میراث چنانچه مادى یا معنوى باشد بسیار متفاوت است و ما بر این میراث غیرمادى تکیه کردیم، چرا که هویت نسل انقلاب باید حفظ و پاسدارى شود.

خبرگزاری دفاع مقدس: ویژگى هاى این اثر که اخیراً در 11 جلد منتشر شده است چیست؟ و تدوین کنندگان بر چه مواردى در این دوره کتاب تأکید داشتند؟

حقیقت مسأله این است که ما کار را با خود همراه نکردیم و به عنوان ابزار و امکانات در روال کار و زندگى و یا دغدغه ها و خاستگاه خود قلمداد ننمودیم. ما تلاش کردیم و اصرار داشتیم که باید با کار همراه شویم.

مبنا آن چیزى است که در بازخوانى به آن رسیده ایم و آن چیزهایى است که ثبت و سند شده است. این که ما چه چیزى را بخواهیم یا نخواهیم، چه انتخاب کنیم و چه انتخاب نکنیم، چگونه گزینش کنیم و روال منطقى بدهیم یاخیر، هیچکدام از این ابزارها براى ما منظور نشده است.

اگر دوستان یا صاحبنظران پرسش کننده، ابهام داشته باشند که آنچه ما خود مى خواستیم در ارائه اسناد آورده ایم یا خیر، جواب بنده این است که در تمام مراحل از آغاز تا این مرحله از کار که انجام داده ایم حتى در یک مورد نیز نه چیزى اضافه و نه چیزى ـ حتى در حد یک کلمه ـ کم کرده ایم و اصولاً ما اجازه چنین کارى را نداریم، چرا که باید امانتدار و پاسدار گذشته باشیم.

همیشه گذشته چراغى است براى آینده و ما نباید این چراغ را با تولید برق امروز روشن کنیم. گذشته خواه ناخواه با ابزارى روشن شده است که ما آن را حفظ و ارائه مى کنیم و اگر روش هاى غیرعلمى و منطقى و خداى نکرده غیراخلاقى در کار مى بود به سرنوشتى دچار مى شدیم که منحرفان و بدخواهان انقلاب دچار شدند.

همیشه پاکى و صداقت کلید حل مشکلات ماست واین روند بحمدالله با رعایت امانت و حفظ آنچه بوده است در این کتاب به خوبى آورده شده، که هر صاحب نظرى چنانچه به مطالعه بپردازد، این اصل را مهمترین عامل تدوین این کتاب مى داند.

ویژگىهاى کار ما همان رعایت امانتدارى است؛ به صورتى که در هر موردى در اسناد و یا رسانه اى در موضوع سپاه، پاسدارى و انقلاب اسلامى بوده، بدون دخل و تصرف و با ذکر منبع و تاریخ آورده شده که براى اطمینان مى توان به اصل اسناد نیز رجوع کرد.

اگر منظور شما از شمردن ویژگى هاى این فعالیت در حوزه سپاه و پاسدارى براى بهرهمندان باشد آن هم به مخاطبان ارجاع میدهیم تا در فعل و انفعال اثر و مخاطب این ویژگى ها احصا شود ودیگران آنها را برشمارند و تأکید نمایند.

من صرفاً به برخى از کلیات اشاره مى کنم که براى مخاطبان عزیز شاید مفید باشد. اگر دوستان یا عزیزان پژوهشگر بخواهند در موضوعى ارجاع کنند و مطالعه اى انجام دهند باید هر موضوع و رخداد را در ظرف زمانى و مکانى ویژه خود بررسى و تحلیل کنند. چه بسا که تطبیق مسائل در شرایط متفاوت باعث نتیجه گیرى متفاوت شود و این کار را کمى دشوار مى کند.

ـ  توانایى هاى سپاه را باید در همین اسناد جستجو کرد و در نوع رفتار یا اعلام مواضع دقت کرد که چرا سپاه و پاسدران به اصولى پایبند شدند که در جهت شعارهاى انقلاب اسلامى ـ استقلال، آزادى، جمهورى اسلامى ـ به خوبى مشهود و روشن است.

ـ رابطه سپاه با جامعه یا همان تعامل سازنده این نهاد با اقشار مردم دربردارنده چه حقایق و واقعیت هایى است؟ اسناد در این موضوع بسیار متعدد و روشن است.

ـ حفظ و حراست از انقلاب اسلامى با چه پشتوانه هایى در ابعاد کمّى و کیفى صورت گرفته و نیروهاى انسانى در این مجموعه چگونه از آزمون هاى سخت خارج شدند و دشمن را ناامید ساختند و دوستان را امیدوار و منتظر.

ـ نقش و جایگاه حضرت امام(ره) به عنوان فرمانده، پیر و مراد در انواع رفتارها و مأموریت ها چگونه حضور داشته و یا به آن توجه شده است، و ده ها موضوع دیگر را مى توان بر این کار اشاره دانست.

لازم به توضیح است که این یازده جلد مقطع زمانى سال هاى 1357 تا 1360 را شامل مى شود.

خبرگزاری دفاع مقدس: کمى درباره مراحل آماده سازی و تولید این اثر توضیح دهید؟

کار پژوهشى یا تدوین مجموعه اسناد به روش هاى متفاوت انجام مىشود. براى این کار به طور مشخص ما به انواع رسانه هاى مکتوب که درسطح جامعه منتشر مى شده مراجعه کردیم و از لابه لاى صفحات خاک خورده مطبوعات، مجلات، بولتن ها و... مطالب را به دقت مطالعه و با موشکافى و ریزبینى لازم، تقریباً تمامى اسناد موجود را مرور کرده و موارد مورد نظر را استخراج کردیم تا پس از طى مراحل بازبینى، اصلاح شکلى سند، حروفچینى، بازخوانى، رفع نواقص موجود، طراحى و صفحه بندى و سرانجام تدوین مطالب و... که تقریباً حدود 20 مرحله را شامل مى شد، کارى را که شایسته باشد تهیه و در دسترس علاقه مندان قرار دهیم.

مهمترین عامل انجام این کار را باید نیروى جوان و استعدادهاى پرنشاط کشور دانست که اینجانب و همکاران ما در مجموعه روابط عمومى سپاه از ظرفیت هاى بسیار ارزشمند این جوانان باید تقدیر و سپاسگزارى کنیم که با تمام مشکلاتى که در بازه زمانى 5 سال براى این کار وجود داشت، لحظه اى پا پس نکشیدند و با اشتیاق و انگیزه مثال زدنى هر موردى را انجام دادند و براى خود این کار را یک عبادت مى دانستد که در جریان مطالعه این اسناد بسیارى از این عزیزان جوان به عرصه هایى علاقه مند شدند که پیش از آن شاید دغدغه اى هم براى آن نداشتند و این یعنى زایش و حرکت سازنده و ورود به آن جریان اثربخش فرهنگى و معنوى که جذبه هاى نور و معرفت را تجلى مى دهد.

خبرگزاری دفاع مقدس: آیا ادامه کار همچنان با رضایت و موفقیت دنبال مى شود؟

اصولاً کار پاسدارى راحت نیست، اصولى دارد که باید "مرد هراسان نشود" و هراس وترس و یا ناامیدى از جمله ابزار ضد پاسدارى است و شاید همان جمله مصطلح باشد که "ازجنود شیطان" است اما باید اذعان کنیم که شرایط کنونى چندان رضایت بخش نیست، ولى ما به لطف و عنایت الهى توجه داریم و از او امداد مى طلبیم که چنانچه این نوع کارها مى تواند مفید باشد و راه شهدا و آرمان هاى انقلاب اسلامى بر آن تطبیق کند، همچنان تداوم یابد و ذخیره اى ارزشمند از یادگارهاى نسل قبلى کشور به یادگار گذاشته شود.

البته امیدوارم که حدود ده جلد دیگر مربوط به سال 1361 را در این سال تدوین کنیم، ضمن آن که در مرحله اول تا پایان دفاع مقدس و ارتحال حضرت امام(ره) را در دستور کار داریم که در صورت تأمین امکانات، به مرور تدوین و منتشر مى شوند و احتمالاً براى این مطقع(1357 - 1368) حدود صد جلد آماده خواهد شد.

انصاف حکم مى کند که از تدبیر ارزشمند و به جاى سردار رمضان شریف ـ مسئول روابط عمومى سپاه ـ که براى انجام این مهم از هیچ کوششى فروگذار نکردند و مرتب ما را به ادامه کار تشویق نموده و امکانات لازم را به هر طریق ممکن فراهم کرد، بى نهایت تقدیر و سپاسگزارى کنم و اگر ایشان در این شرایط نبودند، شاید این کار نیز نبود.