دفاع پرس، آسیب شناسی تولید، تکثیر و گسترش محصولات فرهنگی در حوزه دفاع مقدس، در جهت ترویج و اشاعه فرهنگ والای دفاع مقدس که بدون تردید بیش از هر زمان دیگری ضرورت و نیاز امروز جامعه است، با پایان جنگ همواره دغدغه مسئولان، خاصه فعالان در این عرصه بوده است.
در این میان نشر و ارائه آثار مکتوب از اهمیت و جایگاه ویژهای برخوردار بوده که به همان میزان حساسیت بیشتری را نیز برای متصدیان امور به دنبال داشته است.
شواهد و قرائن حاکی از آن است که حداقل در حوزه تولید و نشر کتاب دفاع مقدس معدل قابل قبولی نداشتهایم که در پی آن چراهای بسیاری است که گاه روشن می شود و گاه نه.
دراین راستا، محمد قاسم فروغی جهرمی، از پژوهشگران و مدیران نشر دفاع مقدس، در گفتوگو با خبرگزاری دفاع مقدس، اظهار داشت: بدیهی است که تولید هر وسیله و یا هر فکر و اندیشه و یا تولید هر خوراک معنوی و یا روحی و اخلاقی بدون داشتن نظام، ساختار و برنامه کاری، ناقص، کم بهره و یا بدون استمرار خواهد بود، زیرا به تجربه دیده شده است که ممکن است بنا به اقتضائات یا شرایطی بتوان کارهایی را در هرعرصهای با موفقیت همراه کرد، اما باید پذیرفت که چون شرایط تغییر مییابد، دیگر امکان بازتولید یا مشابه سازی کامل وجود ندارد.
فروغی با طرح این سوال که، آیا در یک کارخانه تولید اتومبیل میتوان بدون درنظر گرفتن برنامه و ساختار و بدون توجه به نیروی انسانی و ابزار مناسب به تولید مطلوب و قابل اطمینان رسید؟ گفت: ما در حوزه رفتارها و اندیشههای اجتماعی نیز همین روال را باید درنظر بگیریم، اگر انتقاد میشود که علوم انسانی در جامعه امروز ما با توجه به پیشینه چند دهه اخیر نتوانسته بین نیازها، امکان سنجیها و ضرورتهای جامعه تناسب معقول و قابل قبولی را به وجود آورد، ببینیم منشأ آن کجاست و چرا این گونه شده است.
وی با بیان اینکه، حساب و کتاب وقایع و شرایط اجتماعی چیزی نیست که مانند رعد و برقهای طبیعی بتوان بر آن محاسباتی را انجام داد و نتیجه گرفت، افزود: شرایط باران زایی را نمیتوان با حرکتهای اجتماعی و رفتارهای انسانی و دغدغههای انسان امروز یکسان دانست و به اما و اگرها بسنده کرد، هر هدفی باید شرایط ویژه خودش را دارا باشد و با برنامه و راهکارهایی همراه شود.
نویسنده و محقق دفاع مقدس، خاطرنشان کرد: باید پذیرفت که شرایط ویژه اجتماع و نهادهای مستقر در کشور ما شرایط متعارف دیگر کشورها نیست و شاید در تحلیلها و بررسیهای اجتماعی نیز نتوان مشابه سازی معمول علمی برای آن متصور شد. ما نباید بیندیشیم که تنها الگوبرداری از جوامع دیگر میتواند ما را به هدف برساند، چون تجربه این سی و چند ساله به خوبی مؤید این واقعیت است.
فروغی جهرمی با اشاره به اینکه، ایران اسلامی شاید در اغلب عرصهها دارای مشخصههایی باشد که دیگر نظامها یا قبول ندارند یا به آن بیتوجهند، اذعان کرد: تنها توجه کردن به عرصههای معمول علمی و یافتهها و سازماندهی آنان، دردهای ما را درمان نمیکند.
مولف کتاب «مقولهها و مقالهها»، گفت: در اغلب عرصههای علمی، پژوهشی، انسانی و... آنجا که الگوهای دیگران مبنا شدند نتیجه کارها چندان موفق نبوده و با اقبال روبرو نشده است، اما آنجا که به اصل و ریشههای خود پرداختیم و منشأ را از دل استعدادها و اندیشههای متعلق به خود استخراج کردیم به دلیل هماهنگی و همگرایی با جامعه مخاطب، نشانههای پیشرفت و موفقیت را شاهد بودهایم.
فروغی، افزود: ما شاید در برخی عرصهها هنوز به راهکارهای اصولی و مبنایی که بتواند محصول را با موفقیت همراه کند نرسیده باشیم، چون بین خود و دیگران گیر کردهایم و هنوز نتوانستهایم جسارت انتخاب را پیدا کنیم، البته این نوع انتخاب کار بسیار مشکل و دشواری است، زیرا لازم است که برخی از دریافتهای دیگران را منتفی کنیم و شرایط آن را تطبیق داده شده با نیازهای خود و ضرورتهای لازم ندانیم اما به هرحال امری لازم و ضروری است.
بنیانگذار جشنواره انتخاب کتاب برتر دفاع مقدس، توجه به داشتهها و اندوختههای خود را تکیه گاه اصولی دانست و با تاکید بر اینکه، راه رفته دیگران و تجربیات خارج از خود را هم نباید کنار بگذاریم و نادیده بگیریم، خاطرنشان کرد: انسان اندیشمند از یافتههای خوب دیگران بهره میبرد و در راه رسیدن به هدف به آنها توجه مینماید. اما آنها را اصل و رکن حرکت خود قرار نمیدهد، براین اساس آنچه امروزه ما در عرصه فرهنگ دفاع مقدس نیاز داریم احصای ارزشها و تبیین آنهاست که متأسفانه هنوز منبع و مرجع کامل و جامعی در این موضوع تدوین و منتشر نشده و احتمال نمیدهم که این دغدغه حتی در مراکز مربوط و مسئول هم وجود داشته باشد.
فروغی جهرمی، در ادامه افزود: آنچه تاکنون در عرصههای تولید فرهنگ، ادبیات، هنر و... عرضه شده تا حدودی طرح مصادیق و رفتارهای موجود در این عرصه بوده است، و آنجا که به حوزه تبیین و پژوهش کارها وارد شدهایم متأسفانه اندیشمندانه و خردمندانه در سطح ضرورت و نیازها و اصل کار هم نبوده است.
مسئول امور تدوین کتاب معاونت روابط عمومی سپاه، گفت: به همین دلیل است که تولیدات نیز از "اصل" و "اصول" کمتر بهرهمند میشود و معمولاً کارها در سطح عادی جلوه میکند، یا اگر کاری هم با اقبال روبرو شده یا مقطعی و یا اغلب به دلیل فضاسازیها، تبلیغات و... بوده است، که شاید در این مجال فرصت طرح مصادیق نباشد، زیرا عزیزان دست اندرکار خود نمونههای فراوانی سراغ دارند.
وی، اظهار داشت: پس از سی و چند سال که در این حوزه فعالیت میکنیم گرچه تلاش بسیاری در حوزه فرهنگ و ادبیات دفاع مقدس در عرصه عمل و علم انجام دادهایم، اما باید اذعان کنیم که هنوز کاری که بتواند آن نشانههای بزرگ را داشته باشد که بیانگر تمامی فرهنگ دفاع مقدس باشد، ارائه ندادهایم و یا نخواستهایم!
فروغی جهرمی با بیان اینکه، به کارهایی که به طور مقطعی و خودجوش ارایه می شود نباید دلخوش کنیم، عنوان کرد: بدون کاشتن و بذرافشاندن درست و صحیح نمیتوان انتظار برداشت خوب، مطلوب و ارزشمند داشت، چه برسد به اینکه کارهایی را بخواهیم جهانی کنیم و به عنوان الگو و فرهنگ دفاع مقدس به دنیا عرضه کنیم.
کارشناس و صاحب نظر عرصه فرهنگ و ادبیات دفاع مقدس، گفت: بنده در این فرصت قصد آسیب شناسی این روندهای معمول در نهادها و یا مراکز مختلف را ندارم، زیرا "مثنوی هفتاد من مورد شود"، اما در شرایط کنونی روال کارها به گونهای نیست که بتوان رشد و کمال لازم را در کارها مشاهده کرد و یا به آیندهای سرشار از توان و ظرفیت بالای ادبی و فرهنگی دفاع مقدس امیدوار بود.
بنیانگذار مدیریت ادبیات و انتشارات بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، در ادامه افزود: به انتخاب مدیران فرهنگی در این زمینه بنگرید و سوابق و تجربیات آنها را مرور کنید تا مشاهده نمایید که اغلب بدون سابقه موفق یا انجام کارهای فوق العاده دراین زمینهها، مسئولیتها را میپذیرند و مدام از صفر شروع میکنند، اخیراً یکی از مدیران نهادها از من میپرسید که آیا کار ارزشمندی سراغ داری تا ما آن را منتشر کنیم؟ بنده هم در جواب عرض کردم، "آنچه کشتهاید، باید بدروید."
مدیر سابق انتشارات نیروی زمینی سپاه، در این راستا با طرح چند سوال، گفت و گو را ادامه داد: مگر می شود بدون تحمل سختی کاشت و داشت، برداشت کرد؟ مگر عزیزان نویسنده و هنرمند می توانند بدون دغدغه معاش برای سپری کردن روزگار و... بنشینند و بنویسند و منتظر تأیید یا رد کارهایشان بشوند؟ آیا ناشران و مجموعه ها می توانند برای کارهایشان سرمایه گذاری های لازم را انجام دهند که بعد هم منتظر کارهای خوب و نشر آثار مطلوب همراه با اقبال عمومی از آن هم باشند؟
وی، با تاکید براینکه، تا تعامل سازمان ها، مدیران و صاحب نظران در این عرصه ها نباشد و عقلا و صاحب نظران همراه نشوند، نمی توان هیچ کار مطلوبی را ارائه کرد، اظهار داشت: سؤال بزرگ من این است که نقش شورای انقلاب فرهنگی، یا شورای فرهنگ عمومی کشور و این گونه شوراها، یا صاحب نظران برجسته در تولید کارهای بزرگ و ارزشمند فرهنگی و ادبیات ما در کجا و چگونه دیده می شود.
فروغی، خاطرنشان کرد: اینجانب در طول این سی و چند ساله هیچ ردپایی برای این حضور فعال ندیده ام و در جاهایی هم که اصرار داشتم این حضور رنگ داشته باشد و عملیاتی شود، با هیچ اقبال و پذیرشی روبرو نشدم.
وی، با بیان اینکه، ما مسائل بزرگ ساختاری را هنوز در حوزه فرهنگ حل نکرده ایم و شاید به فکر طرح و حل آنها هم نیستیم! گفت: شعارها و عَلَمهای فرهنگی در جامعه زیاد است خصوصاً در عرصه دفاع مقدس، اما هنوز متولی جوابگو و دغدغه مند واقعی متولد نشده است که اگر مرجعی ادعای متولی بودن داشته باشد، ضرورتاً دنبال راهکارها و ابزار آن هم باید باشد.
مدیر انتشارات مجتمع فرهنگی عاشورا، اولین قدم در این حوزه را استفاده از صاحب نظران کشوری وسازمان بخشی به حضور آنان در شاخه های مختلف دانست و افزود: رسیدن به راهکارهای مؤثر و واقعی در جهت تحقق اهداف بزرگ این فرهنگ گام بعدی است که آن هم هنوز اندر خم قدم های ابتدایی و مشکلات دست و پاگیر و متنوع در سازمان هاست، تا چه رسد به این که آن سازمان بخواهد ساختار و نظام این فرهنگ را در کشور به وجود آورد.
فروغی جهرمی، در ادامه تاکید کرد: اگر امروز هم به فکر ایجاد نظام و ساختار ضروری و مطلوب این عرصه از فرهنگ غنی کشور نباشیم، با دست های خود ظرفیت های موجود را از بین می بریم و چیزی شایسته و درخور برای آینده نمی گذاریم.
تدوین کننده کتاب "فرهنگ، نظام فرهنگی، تولیدات فرهنگی"، ادامه داد: گرچه هر از مدتی برنامه هایی مطرح می شود که شاید نشانه های حضور در این عرصه باشد، ولی این حضور نشانه شناخت کار و برنامه داشتن برای این عرصه نیست و چه بسا که همین اعلام مواضع و برنامه ها و تبلیغات، غفلت هایی را هم باعث شود و ظرفیت هایی را به بیراهه ببرد.
فروغی در پایان، گفت: البته باید این حضور را هم غنیمت شمرد و با اندیشمندی و اعتقاد به برکات این عرصه فرهنگی، بیش از پیش هوشیارتر، دلسوزانه تر و عملی تر وارد کار شد و با درایت و وسعت نظر و جذب عزیزان صاحب تجربه و فکر و مهیا کردن امکانات و تمهیدات لازم، به روزهای امیدوارتری بیندیشیم و منتظران را به وصل و تحقق آرمان ها و خواسته های به جا و به حق امیدوار نماییم. انشاالله
