حمله به «الولید» شاهکار عملیات هوایی در جهان /غیرممکنی که ممکن شد

تنها حدود سه هفته بعد از آغاز تهاجم عراق در حالی که حملات هوایی به عمق خاک دشمن و روی جبهه ها استمرار داشت، پس از انجام چند عملیات پدافندی توسط نیروهای سطحی و سلسله عملیات آفندی که اولین آن توسط نیروی زمینی ارتش با نام عملیات آفندی پای پل کرخه با حمایت مقتدرانه نیروی هوایی در ۲۳ مهر ۱۳۵۹ انجام گرفت، چنان تاثیری در روند جنگ داشت که دشمن ضمن صرف نظر از گسترش مناطق تصرفی، تاکتیک آفندی خود را نیز به پدافندی تغییر داد.

در عملیات آفندی شمال آبادان که در سوم آبان انجام شد لشکر ۷۷ پیروز خراسان سرپل تصرفی را از دشمن باز پس گرفت و سبب شد تا محاصره آبادان هرگز کامل نشود. پس از این عملیات با صدور فرمان امام خمینی(ره) مبنی بر اینکه «حصر آبادان باید شکسته شود» عملیات های زنجیره ای ارتش و سپاه شدت بیشتری به خود گرفت.

خسارات و ضایعات وارد شده به نیروهای بعثی در این عملیات ها نیروهای بعثی را از دست یابی نیروهای ایرانی به اهداف تعیین شده و اهداف بعد از آن که آزادسازی خرمشهر بود مطمئن کرد و به همین دلیل دشمن بخش قابل توجهی از تجهیزات نیروی هوایی خود را برای در امان ماندن از حملات احتمالی به دورترین پایگاه هایش در منطقه الولید و در نزدیکی مرز اردن به نام H-۳ گسترش داد.

به دلیل اینکه دشمن بخش بزرگی از تجهیزات خود شامل بمب افکن های دوربرد و استراتژیک را به این پایگاه ها منتقل کرده بود، انهدام این تجهیزات از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بود به همین دلیل گروهی از خلبانان و افسران با تجربه نیروی هوایی در ستاد این نیرو مسئول بررسی و طراحی عملیات حمله به این پایگاه ها می شوند که سرپرستی این تیم بر عهده سرهنگ خلبان بهرام هوشیار ریاست گروه طرح های عملیاتی معاونت عملیات نیروی هوایی گذاشته شد.

پس از طراحی اولیه عملیات و بررسی های جزء به جزء آن معاونت عملیات نیروی هوایی اجرای این طرح را به پایگاه سوم شکاری شهید نوژه همدان واگذار کرد که فرماندهی وقت این پایگاه سرهنگ خلبان قاسم پورگلچین و معاون عملیات وی با استفاده از زبده ترین خلبانان جنگنده F-۴ مامور به اجرای این ماموریت شدند.

درطرح اولیه این عملیات ۱۲ فروند جنگنده فانتوم پس از برخواستن از پایگاه همدان با حرکت به سمت دریاچه ارومیه از دو فروند تانکر سوخت رسانی که بر فراز دریاچه منتظر آنها بودند سوخت خود را دریافت می کردند و سپس با پرواز به سمت نوار مرزی ترکیه و عراق از سمت شمال وارد حریم هوایی این کشور می شدند که در آنجا نیز پس از سوختگیری از دو فروند تانکر سوخت رسان که با استراتژی خاصی از فرودگاه دمشق پرواز کرده بودند با ادامه مسیر به سمت پایگاه های اچ-۳ آنها را مورد هدف قرار می دادند.

بدین ترتیب نخستین اجرای این عملیات با برخواستن ۱۲ فروند جنگنده فانتوم از پایگاه همدان آغاز شد، جنگنده ها با پرواز به سمت دریاچه ارومیه به محل ملاقات با تانکرهای سوخت رسان رسیدند و هرکدام مشغول سوختگیری شدند. پس از پایان سوختگیری آخرین فروند از هر دسته، اولین فروند اعلام کرد مخازن سوخت خارجی هواپیمایش خالی شده و بدین ترتیب این اتفاق برای دیگر اعضای دسته پروازی رخ داد و متوجه شدند که در دور باطل سوختگیری قرار گرفته اند به همین علت سرهنگ فریدون ایزدستا بعنوان فرمانده عملیات که خود در یکی از تانکرهای سوخترسان حضور داشت با اعلام رمز «شمشیر» لغو اجرای عملیات را اعلام کرد.

البته بعدها شواهدی مبنی بر لو رفتن این عملیات نیز به دست آمد تا آن جایی که رادیو عراق نیز بلافاصله بعد از اجرای ناموفق این عملیات اعلام کرد: ما از ماموریت شما با خبر بودیم و با آمادکی کامل انتظار شما را می کشیدیم. باز هم دعوت می کنیم حتما به خاک ما بیایید تا با پذیرایی مناسبی روبرو شوید.

مدتی بعد در روز ۱۸ بهمن ۱۳۵۹ عملیات حمله به الولید برای بار دوم اجرا می شود اما در میانه مسیر بدلیل شرایط نامساعد و بد جوی از جمله بارندگی و ارتفاع پایین ابرهای باران زا و دید کم عملیات لغو می شود و عقاب ها بار دیگر به آشیانه باز می گردند.

اما به هر ترتیب و پس از تغییراتی در نحوه اجرای عملیات از جمله کاهش تعداد هواپیماهای شرکت کننده به ۱۰ فروند شامل ۸ فروند جنگنده اف-۴ اصلی و ۲ فروند رزرو این عملیات در روز ۱۵ فروردین ۱۳۶۰ اجرا شد.

در این روز هشت فروند جنگنده فانتوم مسلح به بمب های BL-۷۵۵ و بمب های MK-۸۲ با برخواستن از پایگاه همدان به محل ملاقات با تانکرهای سوخت رسان بر فراز دریاچه ارومیه رسیدند و با سوختگیری با ادامه مسیر به سمت مرز عراق محیای ورود به خاک عراق شدند.

در این هنگام دو فروند جنگنده اف-۵ که از پایگاه تبریز برخواسته بودند با حمله به اهدافی در کرکوک با مشغول کردن نیروهای بعثی به خود زمینه را برای شناسایی نشدن و ورود بدون دغدغه فانتوم ها به خاک عراق فراهم کردند از طرفی پرواز جنگنده های ایرانی بر روی نوار مرزی عراق و ترکیه موجب آن شد که نیروهای عراقی آنها را جنگنده های ترک تلقی کنند.

جنگنده ها پس از ورود به خاک عراق با ملاقات دو تانکر سوخت رسانی که پس از برخواستن از فرودگاه دمشق در منطقه ای ایستایی در شمال غربی عراق پرواز می کردند سوخت مورد نیاز خود را دریافت کردند و به سمت پایگاه های H-۳ پرواز کردند. بدلیل آنکه در آن منطقه ۳ پایگاه وجود داشت و تعداد جنگنده ها ۸ فروند بود، یکی از پایگاه ها می بایست توسط دو جنگنده مورد اصابت قرار می گرفت که با تصمیم لیدر دسته پروازی امیر سرتیپ خلبان فرج الله براتپور پایگاه اصلی توسط دو فروند که خود رهبری آن را بر عهده داشت انجام شد.

شدت حمله و غافلگیری به نحوی بود که پدافند هوایی عراق فرصت کوچکترین واکنشی را پیدا نکرد و جنگنده های ایرانی بدون دغدغه تمام اهداف خود را با دقت بمباران و نابود ساختند و فقط یک فروند هواپیما به خلبانی شهید خضرایی دچار آسیب ناشی از برخورد ترکش شد که آن یک فروند نیز مجبور به فرود اضطراری در سوریه شد و بعدها پس از تعمیر اساسی در پروازی متحیرانه توسط سرهنگ خلبان محمود اسکندری و سرهنگ خلبان محمد جوانمردی به ایران منتقل شد.

پس از انهدام اهداف فانتوم ها با سوختگیری مجدد از هواپیماهای تانکر به سمت کشورمان ادامه مسیر دادند، نیروی هوایی عراق که متوجه حمله جنگنده های ایرانی به پایگاه های اچ-۳ شده بود با به پرواز در آوردن هواپیماهای اسکرامبل خود در صدد رهگیری و انهدام هواپیماهای F-۴ بود که با مواجه شدن با جنگنده های F-۱۴ مجبور به ترک منطقه شدند.

حاصل حمله به سه پایگاه شمالی، شرقی و جنوبی الولید انهدام بیش از ۴۸ فروند از انواع هواپیماهای توپولوف-۲۲، توپولوف-۱۶، میگ-۲۳، سوخو-۲۰ و انوع دیگری از هواپیماها و تجهیزات مهم به اضافه چند فروند انواع بالگرد و تعدادی سامانه رادر بود که برای در امان ماندن از حملات هوایی به الولید گسترش داده شده بودند.

این حمله که علاوه بر نشان دادن برتری نسبی هوایی ایران، باعث تخریب روحیه نیروهای عراقی اعم از هوایی و زمینی شد و خسارات جبران ناپذیری را به ارتش دشمن وارد کرد، دارای تبعات و بازتاب های گوناگونی در رسانه های جهان نیز بود و همواره از آن بعنوان یکی از شاهکارهای عملیات هوایی جهان یاد می شود.

 

منبع: مهر