گروه دفاعی امنیتی دفاع پرس: رضا جهانفر پژوهشگر و نویسنده حوزه دفاع مقدس در مقاله‌ای به بررسی عملکرد
پدافند هوایی در دفاع از خارک در سال‌های جنگ تحمیلی پرداخته است، که بخش سوم این مقاله با موضوع برخی از ابتکارهای پدافند هوایی در دفاع از خارک را در ادامه می‌خوانید:
کارکنان دفاع هوایی در برابر حملات هوایی عراق به مراکز و مناطق نفتی ابتکارهایی را اعمال کردند که منجر به ارتقاء سطح عملکرد سامانه‌های پدافند هوایی و ساقط کردن ده‌ها فروند هواگرد عراقی شد. یکی از مناطقی که ابتکارهای کارکنان پدافند هوایی منجر به ارتقای سطح امنیت در آن شد، خارک است.
از جمله ابتكارهاي مؤثر كاركنان پدافند هوايي جمهوری اسلامی ايران در دفاع از جزيره خارک و در طول جنگ كه بر اثر مهارت و سطح آموزش بالای آن‌ها حاصل شده بود، انهدام موشک‌های رها شده از هواپيماها و بالگردهای عراقی به سمت مناطق و نقاط آسيب‌پذير بود. اين در حالی بود كه ايران در زمان جنگ، سامانه‌های پدافند هوايی ضدموشک در اختيار نداشت. اين ابتكار در مقابل موشک‌های عراقی نيز به كار گرفته شد و موفقيت‌آميز بود. يكي از فرماندهان پدافند هوايی جمهوری اسلامی ايران در زمان جنگ، در مصاحبه با يكی از نشريات با بيان خاطراتي از اين ابتكار، به بالا رفتن هزينه حمله عراقی‌ها پس از دستيابی پدافند هوايی ايران به آن اشاره می‌كند.
همچنین سرتیپ دوم ستاد شاهرخ شهرام از پیشکسوتان پدافند هوایی که سابقه خدمت در خارک را دارد در گفت‌وگویی با دفاع پرس به ابتکار در انهدام موشک‌های اگزوسه اشاره کرده است:
«رژیم بعثی به وسیله بالگردهایی که در اختیار داشت [بالگردهای سوپرفرلئون] توانست با موشک‌های ضد ناو اگزوسه در ارتفاع پایین یکی از نفت‌کش‌های ما را در جزیره خارک مورد هدف قرار دهد و سامانه‌های پدافندی ما برای اولین [بار] بود که با چنین موشکی برخورد می‌کردند که بتواند در کمترین سطح ارتفاع و خارج از برد راداری ما تا نقطه اصابت حرکت کند و این مسئله کار را برای ما پیچیده می‌کرد.
از طرفی هم وضعیت جزیره خارک برخلاف تاکتیک پدافندی است؛ به گونه‌ای که پدافند می‌گوید سامانه‌های راداری من باید یک تا دو کیلومتر جلوتر از نقطه آسیب‌پذیر باشد تا پیش از آن‌که دشمن آن منطقه را ببیند پدافند آن را تحت پوشش راداری خود داشته باشد؛ اما متأسفانه در خارک این جریان برعکس بود و اسکله ما 1500 متر جلوتر از سامانه‌های پدافندی مستقر بود و کشتی‌ها، نفتکش‌ها و همچنین چاه‌های نفت متعاقب آن قرار داشتند و ما در پشت این نقاط حساس استراتژیک مستقر بودیم؛ لذا این [مسئله] کار را برای ما دشوار می‌کرد؛ زیرا دشمن در زمان حمله زودتر از ما بر این مناطق تسلط چشمی داشت.
همان شب در پست فرماندهی جزیره خارک جلسه‌ای با حضور تمامی پرسنل پدافند [هوایی] مستقر در جزیره برگزار شد؛ که در این نشست از جوان‌ترین فرد تا فرماندهان ارشد نظامی حضور داشتند و به‌خوبی به یاد دارم که در آن زمان بنده نیز به‌عنوان یک افسر ستوان دوم در این جلسه حضور داشتم و چون شرایط خاص و ویژه بود همه خود را ملزم می‌دانستند که فکر کنند تا راه برون‌رفت از این وضعیت بحرانی آشکار شود؛ از این رو هریک از افراد از تجربیات کار خود با سیستم‌ها و متعاقب آن ایده خود را برای مقابله با تهدید ارائه می‌دادند و چون در این جمع کارکنان بخش فنی هم حضور داشتند برخی نظرات که زمینه اجرایی نداشت را رد می‌کردند و نظراتی که به لحاظ فنی و عملیاتی مغایرت نداشت را کنار هم قرار می‌دادند؛ که در نهایت با جمع‌آوری نظرات و برآوردهایی که صورت گرفت تصمیم بر این شد که با تاکتیک جدید از سیستم‌هایی که در اختیار داشتیم استفاده کنیم.
ما از زمان شلیک موشک اگزوسه تا زمان انهدام آن در سطح آب فقط 4.5 ثانیه وقت داشتیم و اگر این زمان کوتاه به 5 ثانیه می‌رسید دیگر کار تمام شده بود و موشک با یکی از کشتی‌های ما اصابت کرده بود. به یاد دارم با بکارگیری تکنیک جدید در استفاده از سامانه‌های پدافند هوایی اولین موشک اگزوسه را در فاصله زمانی کمتر از 4 ثانیه در ارتفاع دو متری سطح دریا منهدم کردیم و این روند تا انهدام 11 موشک اگزوسه رژیم بعثی ادامه پیدا کرد و باعث شد تا امنیت در این منطقه حساس برقرار بماند.
هر کدام از این اتفاقات سرآغاز تکوین یک روش و تاکتیک جدید در عرصه دفاع هوایی بود؛ که به ما یاد می‌داد و می‌فهماند «شاید یک سامانه دارای قابلیت‌هایی باشد که در دستورالعمل استفاده از آن ثبت نشده است» و یا اینکه می‌توان به گونه‌ای دیگر هم عمل و بازدهی لازم را کسب کرد.» اين ابتكارها نه‌تنها منجر به نابودی موشک‌های هوا به سطح اگزوسه عراقی بر فراز خارک شد، بلكه در موارد بسياری موشک‌های سی-601 نيز طعمه سامانه‌های پدافندهوايی جمهوری اسلامی ايران در خارک شدند.
از جمله دیگر ابتکارها تغییر در تاکتیک و شیوه دفاع بود. برای مقابله با هواگردهای دشمن کارکنان پدافند هوایی خواستار تغییر در شیوه دفاع هوایی شدند و نوآوری از خود به ثبت رساندند. برابر اسناد دفاع مقدس «حملات دشمن به باندها و تأسیسات پروازی هم چنان ادامه دارد. یگان‌های زمین به هوای [پدافند هوایی] خارک پیشنهاد می‌نمایند در صورتی که هواپیماهای اف – 14 بتوانند هواپیماهای دشمن را مجبور به پرواز در سطح پایین نمایند یگان خارک قادر به انجام عکس العمل بهتر و انهدام بیشتر هواپیماهای عراقی خواهد گردید و ...»
در خصوص عملكرد پدافندهوايي، يكي از مسئولان شركت نفت مي‌گويد: «مناطق عملياتی و سكوهای شركت نفت فلات قاره ايران در سال‌های جنگ، شاهد بيشترين حملات دشمن بعثی بوده و در خط مقدم جبهه قرار داشته است. در اين خصوص بيشترين حملات در مناطق خارک و بهرگان انجام شده و پس از آن مناطق لاوان و سيری نيز آماج حملات دشمن قرار گرفته‌اند. در كنار توليد نفت در اين شركت، وجود امنيت بسيار مهم و حياتی است و در طی هشت سال جنگ تحميلی، نقش پدافند هوايی در حفظ امنيت توليد، بسيار تأثيرگذار بوده است. پدافند هوايی در طي اين سال‌ها باعث ايجاد آرامش خاطر در همكاران اين شركت در طول هشت سال دفاع مقدس و هم‌اكنون شده است. گرچه تعدادی از همكاران ما و نيروهای پدافند به درجه رفيع شهادت نائل شدند، اما اين فداكاری‌ها باعث شد توليد نفت در طی سال‌های جنگ تحميلی حتی لحظه‌ای متوقف نشود و آرامش و امنيت حال حاضر كشور مديون اين فداكاری‌ها و رشادت‌هاست.
تمامي تأسيسات مهم و حياتی، از جمله تأسيسات نفتي تحت پوشش پدافند هوايي قرار دارد و شريان‌های اقتصاد كشور توسط اين نيرو حفاظت می‌شوند. پدافند هوايی اين اطمينان را می‌دهد كه از تأسيسات مهم كشور از جمله تأسيسات نفتی و هسته‌ای جانانه دفاع كند.»
