برجسته ترین عالم شیعه در چهار قرن گذشته/ خدمات شیخ بهایی به عالم تشیع

به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس، در آستانه ی سیصد و نود و دومین سالگرد رحلت عالم جلیل القدر عالم تشیع، شیخ بهایی برای تبیین ابعاد شخصیتی این عالم بزرگوار با اسماعیل ترکی دستگردی کارشناس ارشد تاریخ ایران دوره ی اسلامی و استاد دانشگاه پیام نور واحد شهر کرد، به گفتگو نشستیم.

اسماعیل ترکی دستگردی، در این خصوص اظهار داشت: بهاءالدین محمد بن حسین، معروف به شیخ بهایی در بیست و ششم ذیحجه ی 953 هجری قمری مطابق با هشتم اسفندماه 925 هجری شمسی و در روستای رودان از توابع جبع در بخش جبل آمل شامات (جنوب لبنان فعلی) به دنیا آمد. او فراگیری علوم اسلامی را نزد پدرش عزالدین حسین که خود از علمای برجسته ی شیعه بود، آغاز کرد.

این کارشناس تاریخ با اشاره به دلایل مهاجرت اجباری علمای شیعه از منطقه ی جبل آمل ادامه داد: در آن سال ها بسیاری از علمای بزرگ شیعه به خاطر سخت گیری های سلاطین سنی مذهب عثمانی ناچار به مهاجرت اجباری شدند؛ زیرا دیگر این مناطق جهت انجام فعالیت های دینی شیعیان امنیت نداشت. خانواده ی شیخ بهایی نیز از این قاعده مستثنی نبودند. یکی دیگر از دلایل این مهاجرت اجباری، تشکیل دولت شیعه مذهب صفویه در ایران بود. اکثر علمای منطقه، زمینه ی بسط علوم اهل بیت را در ایران فراهم می دیدند و به سوی ایران می آمدند.

دستگردی افزود: خانواده ی بهاءالدین از شامات به ایران کوچ نمودند و در قزوین که آن روزها پایتخت ایران بود سکنا گزیدند. پدر شیخ بهایی، شیخ الاسلام حکومت صفویه شد و از این رهگذر توانست محافل دینی شیعیان را گسترش دهد.

وی در ادامه با معرفی اساتید شیخ بهایی تصریح کرد: بها الدین پس از مهاجرت به ایران، منطق و کلام را در نزد نجم بن شهاب، ریاضیات و فلسفه را نزد ملا افضل قائنی و طب را نیز در نزد عماد الدین محمود فرا گرفت. وی  در دوران نوجوانی زبان فارسی را فرا گرفت و این زبان را برای نگارش برخی از آثار خود برگزید.

دستگردی اوج شکوفایی علمی و معنوی این عالم بزرگ شیعه را در دوران شاه عباس اول دانست و تاکید کرد: این موضوع تا جایی ادامه پیدا کرد که وی به مقام شیخ الاسلام اصفهان دست یافت. مشهور است که معماری مسجد شاه اصفهان (مسجد امام فعلی) را وی انجام داده است. از دیگر کارهایی که به او منسوب است تقسیم آب رودخانه ی زاینده رود در شهر اصفهان می باشد.

این کارشناس تاریخ در ادامه با اشاره به سایر خدمات شیخ بهایی گفت: وی حمامی ساخته است که با شمع گرم می شود. معماری میدان معروف نقش جهان فعلی، عمارت عالی قاپو و سی و سه پل اصفهان و نیز طراحی مبلمان شهری اصفهان نیز به شیخ بهایی منصوب است. شیخ بهایی، مسؤولیت نظارت بر امور بازسازی حرم امام رضا (ع) را نیز بر عهده داشت. وی با تسلطی که بر علوم ریاضی و هندسه داشت، بازسازی حرم امام رضا (ع) را به نیکویی انجام داد.

وی شاگردان شیخ بهایی را بیش از سی و سه تن ذکر کرد و اظهار داشت: ملا محمد محسن فیض کاشانی، میرزا رفیع الدین محمد طباطبایی نائینی، میرزا محمد تقی مجلسی معروف به مجلسی اول، (پدر علامه ی بزرگوار محمد باقر مجلسی) و ملا صدرا از جمله ی شاگردان شیخ بهایی می باشند.

همچنین این کارشناس تاریخ، آثار شیخ بهایی را بالغ بر نود و پنج اثر دانست و گفت: جامع عباسی در فقه، زبدةُ فی أُصولِ الأربعة در اصول فقه، سوانح الحجاز که سفرناه ی حج وی می باشد. نام دیگر این اثر نان و حلوا است. کشکول نیز در برگیرنده ی حکایات و متون منثور وی می باشد. برجسته ترین اثر وی همان جامع عباسی است. وی توانسته مسائل پیچیده ی فقهی را به زبان فارسی تبیین کند. شیخ بهایی ادیبی ماهر بود و اشعاری چند به وی منسوب است. او در شعر روش فخر الدین عراقی، حافظ و ابوسعید ابوالخیر را در پیش گرفت. شعر معروف تا کی به تمنای وصال تو یگانه از جمله ی سروده های زیبای شیخ بهایی است.

گفتنی است شیخ بهایی در دوازدهم شوال 1030 هجری قمری مطابق هشتم شهریور ماه 1000 هجری شمسی در اصفهان وفات یافت. بنابر وصیت خود شیخ، بدنش را در مشهد مقدس در حرم مطهر امام رضا (ع) به خاک سپردند.

مزار این عالم جلیل القدر شیعه هم اکنون در حرم امام رضا(ع) بین مسجد گوهرشاد و صحن امام خمینی (ره) میعادگاه شیفتگان علم و معرفت و عاشقان فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی می باشد.