به گزارش
دفاع پرس از تهران، پانزده خرداد حماسه‌ای بزرگ در تاریخ انقلاب اسلامی است که ریشه در عاشورا و کربلا دارد. اگرچه این حادثه دل‌ها را غمگین کرد و حضرت امام خمینی (ره) آن روز را برای همیشه عزای عمومی اعلام کردند، اما این قیام خونین زمینه‌ساز قیام و نهضت گسترده‌تری شد که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی و فروپاشی نظام پادشاهی 2500 ساله شاهنشاهی در ایران شد.
عوامل ظهور نهضت
اصلاحات ارضی
وقوع اصلاحات ارضی در سال 1340 که با هدف تامین منافع آمریکایی‌ها و جلوگیری از گسترش کمونیسم صورت گرفت، با مخالفت علنی علما و مراجع تقلید مواجه شد و موجب رویارویی روحانیت و مرجعیت با دستگاه حاکمه شد.
پس از رحلت آیت‌الله بروجردی رژیم پهلوی احساس کرد، مانع اصلی اجرای اصلاحات مورد نظرش از میان رفته و به راحتی می‌تواند به خواسته‌هایش جامه عمل بپوشاند ولی با درایت مراجع و بویژه حضرت امام خمینی (ره) مخالفت‌ها شدت بیشتری به خود گرفت.
تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی
در مهرماه سال 1341 رژیم شاه در راستای حذف تدریجی اسلام و ژست آزادی اجتماعی، لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی را تصویب کرد.
این لایحه سه اصل اساسی داشت:
* قید اسلام از شرایط انتخاب‌کنندگان و انتخاب‌شوندگان حذف شود.
*به زنان حق رای داده می‌شود.
* در مراسم سوگند نمایندگان در انجمن و مجلس، به جای سوگند به قرآن، به کتاب آسمانی سوگند یاد کنند.
هدف از این لایحه در اصل جدا کردن دین از سیاست و حرکت در جهت سکولاریزه کردن کامل نظام به سبک غربی‌ها بود. موضعگیری قاطع علمای قم بویژه حضرت امام (ره) و عقب‌نشینی نظام طاغوت از اجرای آن، قدرت و نفوذ روحانیت و مرجعیت را اثبات کرد.
انقلاب سفید
در دی‌ماه 1341 شاه 6 اصل را در قالب انقلاب سفید که از جمله آنان اصلاحات ارضی و لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی بود، مطرح کرد و مردم را برای شرکت در رفراندوم و رای دادن به این 6 اصل دعوت کرد.
هدف شاه این بود که با اجرای این اصول اقتدار خود را به رخ روحانیون و مراجع تقلید کشیده و مهم‌تر اینکه بتواند اصلاحات و خواسته‌های آمریکائی‌ها را در ایران اجرا نموده و ضمن تامین منافع آنها به تصور خود حیات نظام سیاسی خود را حفظ نماید.
در آن سال‌ها جان اف کندی رئیس جمهور دموکرات آمریکا بر سر کار بود و دکترین او انجام اصلاحات مورد نظر در کشورهای هم‌پیمان از جمله ایران به منظور رسیدن به اهداف و منافع ملی کشورخود بود.
شاه با برگزاری انتخاباتی فرمایشی اصول انقلاب سفید را به ادعای خود با اکثریت آرا به تصویب رساند و آن را به ملت ایران تبریک گفت که موجبات خشم روحانیت و بویژه حضرت امام (ره) را به دنبال داشت.
حادثه دوم فروردین سال 1342
عید سال 1342 با شهادت امام صادق (ع) مصادف شده بود لذا حضرت امام (ره) با مشورت علمای قم اعلام کردند ما امسال عید نداریم. اعلام عدم عید زمینه‌ساز حرکتی جدید شد که بالاخره منجر به حماسه 15 خرداد شد.
در روز دوم فرودین سال 42 در مراسم عزاداری که به مناسبت شهادت امام صادق (ع) در مدرسه فیضیه قم از طرف مرحوم آیت‌الله گلپایگانی (ره) برگزار شد، ماموران رژیم با ایجاد درگیری مراسم را برهم زده و تعدادی را به شهادت رساندند و قلوب مومنین را جریحه‌دار کردند. شاه در واقع در صدد سرکوب و خفقان شدید سیاسی علیه مردم و بویژه مراجع و روحانیون بود.
محرم و عاشورا
آنچه که بسیار مهم است نشأت گرفتن حماسه 15 خرداد از مکتب محرم و عاشوراست. گویا آنچه که تا قبل از محرم سال 1342 در مراحل گذشته اتفاق افتاده بود، همه زمینه‌ساز وقوع حرکتی عاشورائی بوده است و همانگونه که وجود مبارک حضرت سید‌الشهدا (ع) با شروع حرکت خود از مدینه به‌سوی کعبه و سپس کربلا منزل به منزل مواضع و هشدارهای الهی خود را به گوش مردم می‌رساندند و جریان طاغوت را رسوا می‌کردند.
حضرت امام خمینی (ره) نیز این خلف صالح امام حسین (ع)، پس از طی مراحل گذشته و روشن کردن افکار عمومی باید عاشورائی برپا می‌کرد.
در نهم محرم سال 1342 ساواک از منبری‌ها خواست در سخنرانی‌های خود در مورد موضوعاتی چون شخص اول مملکت، اسرائیل و اینکه اسلام در خطر است صحبتی نکنند.
در مقابل این حرکت ساواک، حضرت امام (ره) در اعلامیه‌ای خطاب به عموم خطبای کشور اعلام کرد این التزامات غیرقانونی بوده و خطبا خطر اسرائیل و عمال آن را به مردم متذکر شوند.
سخنرانی امام خمینی (ره) در عصر عاشورا در جمع هزاران نفر از مردم، موج عظیم مردمی را به راه انداخت و خط‌مشی لازم را برای شروع انقلاب توسط مردم و عمل به تکلیف الهی خویش ترسیم کرد.
ایشان در سخنرانی خود، خطر حذف اسلام را گوشزد کرد. ایشان فرمودند «اگر ما 10 هزار کشته بدهیم و 10 یا 15 روز نقشه‌های شوم رژیم را به تاخیر بیاندازیم ارزشمند است. چون اینها برای اسلام نقشه دارند.»
همچنین فرموده بودند: «اینها مثل بنی‌امیه با اساس اسلام مخالف هستند. اگر بنی‌امیه با اساس مخالف نبود، نمی‌بایست حضرت علی‌اصغر (ع) را به شهادت می‌رساندند». ایشان همچنین شاه را به شدت از وابستگی به غرب و بویژه آمریکا و اسرائیل برحذر داشتند.
رژیم که تاب تحمل خود را از کف داده بود، در نیمه شب 15 خرداد همزمان با شب 12 محرم سال 83هجری قمری سربازان مسلح خود را برای محاصره منزل امام و دستگیری ایشان روانه قم کرد.
پخش خبر دستگیری امام خمینی (ره) کافی بود تا موجی از نارضایتی و خشم مردم انقلابی ایران علیه رژیم پهلوی شکل بگیرد که این موج در شهرهایی همچون قم، تهران و ورامین شدیدتر بود و به قیامی منجر شد که اگرچه به ظاهر توسط عمال رژیم پهلوی سرکوب شد، اما زمینه‌ساز حرکت مردم انقلابی ایران به سمت براندازی رژیم پهلوی در بهمن ماه سال 1357 شد.
