تصویر زندگی عارف شهید در دنیای هنر

به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاع پرس، امروز 31 خردادماه سالروز شهادت شهید «مصطفی چمران» در جریان جنگ ایران و عراق است. او با شروع جنگ، به اهواز رفت و ستاد جنگ‌های نامنظم را بنیان‌گذاری کرد. از دیگر کارهای مهم وی ایجاد هماهنگی بین نیروهای ارتش، سپاه و نیروهای داوطلب مردمی بود که در منطقه حضور داشتند.

«مصطفی چمران» در 31 خرداد ماه 1360 در مسیر دهلاویه-سوسنگرد بر اثر اصابت ترکش خمپاره به پشت سرش به شهادت رسید.

در ادامه نگاهی به فیلم و تئاتر و کتاب‌هایی که با موضوع این شهید بزرگوار ساخته و نوشته شده٬ صورت می‌گیرد.

«ابراهیم حاتمی‌کیا» در سال 91 تصمیم گرفت تا با ساخت فیلمی به نام «چ» داستان زندگی شهید مصطفی چمران را به تصویر بکشد. «چ» داستان 2 روز از زندگی مصطفی چمران را در پاوه را روایت می‌کرد.

فیلم سینمایی «چ» به نوعی بازگشت ابراهیم حاتمی‌کیا بعد از سالها به سینمای جنگ بود، او با این داستان به مرزهای ایران برگشت و دوباره به قصه‌ای از جنگ پرداخت.  

نکته قابل توجه دیگر این فیلم که در زمان اکرانش نیز مورد توجه قرار گرفت، جلوه‌های ویژه بصری آن بود. فیلم «چ» دارای 520 پلان است و فیلمبرداری‌اش 5 ماه زمان برد، صحنه‌های هلی‌کوپتر و دیگر جلوه‌های ویژه این فیلم بعد از فیلم قبلی حاتمی‌کیا که فضایی کاملا متفاوت با «چ» داشت و اثری شهری یا آپارتمانی محسوب می‌شد از ویژگی‌های قابل توجه این فیلم بود که دوباره توانایی‌های این کارگردان را در ساخت اثری جنگی بعد از چند سال به رخ کشید.

البته نکته مهم و بحث برانگیزی که درباره این فیلم وجود دارد تصویری است که حاتمی‌کیا در «چ» از شهید چمران ارائه داده است. شخصیت چمران در این فیلم بیش از اینکه برای مخاطب تداعی‌کننده فرمانده‌ای غیور و جنگجو باشد تصویری عارف‌گونه از او ارائه می‌دهد که در صحنه‌های زیادی از فیلم او مشغول دعا کردن و قرآن سر گرفتن است و تنها حضور جدی او نیز به نطق کردن‌هایش ختم می‌شود. در واقع با روایتی که «حاتمی‌کیا» در این فیلم از شهید «چمران» ارائه می‌دهد به نظر می‌رسد فیلم هیچ تمایلی به نمایش قدرت شهید «چمران» نداشته است.

داستان این فیلم در اواخر مرداد سال 1358 اتفاق می‌افتد، دکتر مصطفی چمران «فریبرز عرب‌نیا» از طرف دولت موقت مأموریت پیدا می‌کند به پاوه برود و درگیری داخلی به ‌وجودآمده در آنجا را خاتمه دهد. سه رأس درگیری موردنظر را مردم پاوه، کردهای جدایی‌طلب و رزمندگان پاسدار تشکیل می‌دهند. چمران با تکیه بر نگاه عرفانی و بینش صلح‌جویانه‌اش، هم باید در برابر جسارت و میل به عدالت‌طلبی اصغر وصالی «بابک حمیدیان» به عنوان فرمانده پاسداران مستقر در پاوه مقاومت کند و هم دکتر عنایتی «مهدی سلطانی» به عنوان رئیس کردهای شورشی را قانع کند که دست از درگیری بردارد. وصالی که جوانی پرشور است و روحیه‌ای انقلابی دارد صلح‌طلبی و میل چمران به جلوگیری از برخوردها و ملایمت او را به انفعال تعبیر می‌کند و مدام با او کشمکش دارد.

 

تیمسار فلاحی «سعید راد» فرمانده نیروی زمینی ارتش هم در این میان نماینده نگرش دیگری به جنگ است و سعی می‌کند اوضاع را طبق تشخیص خود مدیریت کند. چمران همه تلاش‌اش را می‌کند که گروه‌های فکری و عقیدتی مختلف را به وحدت و رفتار عاقلانه تشویق کند. اما برخلاف پیش‌بینی‌های او نه عنایتی که رفیق قدیمی او نیز هست پیشنهاد صلح را می‌پذیرد و نه وصالی و همسنگرانش حاضر می‌شوند دست از مقاومت بردارند. بدین ترتیب چمران که دردی عارفانه را در دل تحمل می‌کند، دو روز سخت و طاقت‌فرسا را پشت سر می‌گذارد، در حالی‌که نیروهای معارض در حال تسخیر شهر هستند. تا این که به فرمان مستقیم امام خمینی نیروهای رزمی کافی از مرکز به سرعت به محل اعزام می‌شوند و درگیری‌ها پایان می‌یابد.

انیمیشن «رهایی از بهشت»

حوزه انیمیشن نیز با دو اثر به شهید «چمران» پرداخته است. انیمیشن «چمران» ساخته رضا میرکریمی ﺑﺎ ﺗﮑﻨﯿﮏ ﻣﻮﺷﻦ ﮐﻤﯿﮏ و با صدای پرویز پرستویی روایتی از زندگی شهید دکتر مصطفی چمران است.

انیمیشن «رهایی از بهشت» یکی دیگر از پویانمایی‌هایی است که به روایت زندگی شهید مصطفی چمران پرداخته است.

تئاتر «تکه‌های سنگین سرب»

پای شهید چمران در سال تابستان 94 به حوزه تئاتر نیز باز شد. ایوب آقاخانی در نمایش «تکه‌های سنگین سرب» به زندگی شخصی شهید چمران از منظری متفاوت پرداخت. این نمایش که از شهریور 1394 به روی صحنه رفت در زمان اجرا بسیار مورد توجه قرار گرفت و چهره‌های کشوری و لشکری زیادی هم به تماشای آن نشستند.

عماد افروغ نماینده پیشین مجلس و استاد دانشگاه، در زمان اجرای این نمایش در گفتگویی با اشاره به اینکه در بازه زمانی که داستان نمایش در آن روایت می‌شود در لبنان حضور داشته و به لحاظ حسی با وقایع آن به وی‍ژه در مورد سازمان امل، ارتباط برقرار کرده است، گفته بود: «در شرایط فعلی که از چمران ها خبری نیست همین که همت شد و یک اثر نمایشی با موضوعیت شهید چمران روی صحنه رفت، واقعا جای تقدیر و تشکر دارد و امیدوارم با اجرای این آثار نمایشی یاد مردان بزرگ انقلاب اسلامی ایران حفظ شود».

در این نمایش پیام دهکردی در نقش شهید مصطفی چمران روی صحنه رفته بود و بازی خوبی داشت که یکی از نقاط قوت این نمایش در جهت باورپذیری بیشتر این شخصیت و نقش بود.

همچنین تلاش ایوب آقاخانی در ارائه شخصیتی متفاوت از شهید چمران یکی دیگر از نقاط قوت این نمایش بود و برخلاف آثاری که پیش از تصویری منفعل از شهید چمران ارائه کرده بودند آقاخانی تلاش کرده بود تا در «تکه‌های سنگین سرب» چهره‌ای دراماتیک و قابل باور از او ارائه کند.

کتاب‌هایی با محوریت زندگی شهید چمران

شاید بتوان حوزه کتاب را یکی از فعال‌ترین حوزه‌هایی دانست که در زمینه پرداختن به زندگی شهید چمران پیشروتر از سایر عرصه‌های فرهنگ بوده است. تا به حال چندین کتاب درباره زندگی شخصی و دوران حضور او در جبهه وارد بازار نشر شده اند که در ادامه به چند نمونه از آنها اشاره می شود.

«چمران به روایت همسر شهید»، نخستین کتاب از مجموعه کتاب‌های «نیمه پنهان» است، غاده چمران از همین دوست نداشتن‌ها آغاز می‌کند، از غم جنگ‌‌های داخلی، از مصیبت، از این که تصویرش از چمران یک آدم جنگ‌جوی خشن است، که شریک جنگ است. او حتی پا را فراتر از این‌ها می‌گذارد و خطاب به امام موسی صدر می‌گوید: «من از این جنگ ناراحتم، از این خون و هیاهو، و هر کس را هم که در این جنگ شریک باشد نمی‌توانم ببینم».

«کتاب چمران» از مجموعه کتاب‌های «یادگاران» تألیف «رهی رسولی‌فر» در 112 صفحه برای گروه سنی جوانان مربوط می‌شود.

کتاب «مرگ از من فرار می‌کند» اثر دیگری از مجموعه «از چشم‌ها» تألیف «فرهاد خضری» است که در 296 صفحه برای گروه سنی جوانان اختصاص دارد.

«مرگ از من فرار می‌کند»، نیز نام اثر دیگری است  که اسم آن برگرفته از صحبت‌های شهید چمران: «عجیب‌ است که من دنبال مرگ می‌دوم او از من فرار می‌کند.

کتاب «مصطفی چمران» نوشته امیر صادقی نیز چهل و هشتمین جلد از مجموعه«کتاب دانشجویی» است که به همت انتشارات میراث اهل قلم منتشر شده و زندگینامه‌ داستانی این شهید را روایت می‌کند.

«رستاخیز پاوه» داستانی برگرفته از واقعیات غائله پاوه در مرداد ماه سال 1358 است که به قلم محترم استکی از سوی نشر ستارگان درخشان منتشر شده و فضای شهر پاوه را در روزهای فرماندهی مدافعان شهر توسط شهید دکتر مصطفی چمران به تصویر می‌کشد.

منبع:خبرآنلاین