معصومی که احیا کننده مذهب شیعه بود

گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس دین اسلام ، دین قانون و عمل است و همواره به رفتار درست تاکید دارد و با مطالعه ای در این زمینه متوجه می‌شویم که تمام نیازهای بشر را در امور و نظام های فردی و اجتماعی و سیاسی بر می آورد.

دین اسلام آخرین دین خداست و دیگر انتظار آمدن دین دیگری را نداریم به همین جهت شاید بتوان گفت کامل ترین دین است.

مذهب شیعه نیز یکی از دو مذهب بزرگ دین اسلام است که اعتقاد به دو اصل امامت و عدل پیروان آن را از اهل‌سنت متمایز می‌کند. بنابر عقیده شیعیان و آن چیزی که در آیات و روایات به آن اشاره شده است، جانشینی پیامبر از سوی خدا به حضرت علی (ع) واگذار شده است. پیروان این مذهب نیز به فرقه‌های متعدد تقسیم شدند که مهمترین آنها امامیه، اسماعیلیه و زیدیه است.

مذهب شیعه به معنای خاص آن به مذهبی اطلاق می شود که افزون بر این که به امامت و جانشینی بلافصل امام علی (ع) بعد از رحلت پیامبر (ص) اعتقاد دارد به امامت یازده فرزند آن حضرت نیز معتقد است و به این مذهب شیعه اثنی عشری، امامیه، جعفری نیز اطلاق می شود.

امام جعفر صادق(ع) رییس بزرگ مذهب شیعه است این مذهب همان اسلام محمدی است که توسط خود پیامبر (ص) برای تمایز از دیگر فرقه های اسلامی که بعدها به وجود آمده اند شیعه نامیده شده است.

اما اینکه چرا بر این مذهب شیعه جعفری یا مذهب جعفری اطلاق گردیده است، باید گفت که بعد از رحلت پیامبر(ص) در دوره خلافت عمر نوشتن حدیث و حتی نقل آن ممنوع شد و این عمل حدود یکصد سال ادامه یافت تا این که در دوره امامت امام باقر (ع) که در ایام خلافت عمر بن عبد العزیز اموی بود، ممنوعیت کتابت و نوشتن حدیث برداشته و از طرفی هم به خاطر درگیری خلافت به مسائل دیگر و ظهور عباسیان در برابر امویان، فرصت مناسبی برای امام باقر(ع) و شاگردان آن حضرت ایجاد شد تا اخبار و روایات وارد شده از پیامبر(ص) و دیگر امامان را جمع آوری و توسعه دهند و این امر در دوره امام صادق (ع) به اوج خود رسید.

یعنی در دوره ای که از ۱۱۴ هجری تا ۱۴۸ هجری زمان حیات امام صادق پایه فکری نظام تشیع که در زمان پیامبر (ص) و ائمه پیشین طرح ریزی شده بود، مستحکم گردید. امام صادق (ع) از فرصت به دست آمده و مناسب سیاسی موجود، که در نهایت، موجب انتقال خلافت از امویان به عباسیان گردید، و با ملاحظه نیاز جامعه و آمادگی زمینه اجتماعی دنباله نهضت علمی و فرهنگی پدرش امام باقر(ع) را گرفت و حوزه وسیع علمی بزرگی به وجود آورد و در رشته های مختلف علوم عقلی و نقلی آن روز را، به شاگردان بزرگی هم چون هشام بن حکم، محمد بن مسلم، جابر بن حیان و….. آموخت که علاوه بر استحکام پایه اعتقادی شیعه موجب توسعه و گسترش آن هم شد.

لذا در این دوره تکیه اصلی شیعه بر امام صادق (ع)بود و اکثر روایات را از آن حضرت اخذ می‌کرد.

دوران امامت امام صادق (ع) نقطه عطفی در نهضت تشیع و زمانی بسیار حساس برای این مکتب بوده است. چرا که این دوره، دوره ای است که مکاتب و مذاهب مختلف در شرف شکل گیری بودند. از طرفی مذاهب اهل سنت و از طرفی گروه خوارج و مرجئه و قدریه و از طرف دیگر هم گروه های منشعب شده از شیعه مثل کیسانیه، و دیگر گروه ها درحال شکل گیری و یا فعالیت بودند لذا برای تفکیک این مذهب از مذاهب دیگر پیروان این مکتب که در مکتب جعفری وحوزۀ درس آن حضرت تربیت یافته بودند، به این نام و عنوان شهرت یافتند چرا که اطلاق شیعه در دوره امام صادق (ع) معنای وسیعی داشت و به پیروان زیدیه، طرفداران عباسیان و دیگر گروه ها نیز شیعه اطلاق می‌شد.

بنابراین در دوره امام صادق (ع) آن حضرت با تربیت شاگردان و فرستادن آن ها به مناطق دیگر و جمع آوری و تدوین و استحکام بخشیدن به عقاید و فقه تشیع و نشر آن توسط شاگردان تربیت یافته و نیز برای تفکیک از دیگر فرقه ها و گروه هایی که در این دوره فعالیت داشتند، شریعت اسلام و آیین محمدی (ص) در چهره مذهب تشیع که هم زمان با پیامبر(ص) شکل گرفته بود، شکل و انسجام فکری محکم تری یافت و طرفداران آنان به نام شیعه امامی و شیعه جعفری شهرت یافتند و امام صادق به رئیس مذهب مشهور شد و فقه شیعه امامی منسجم گردید.

پی نوشت ها:

مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۱۹۹؛

جعفریان، رسول، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، قم، انصاریان، ۱۴۲۳ق، ص۳۲۵ـ۳۳۵؛

جعفر شهیدی، زندگانی امام صادق، ص۶۱؛

 محمدجواد مشکور، تاریخ شیعه و فرقه‏های اسلام تا قرن چهارم، بی نام، ص ۱۰۶ - ۱۰۵؛

مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان، قم، موسسه امام صادق (ع)، ۱۳۷۹ش، چاب یازدهم، ص۳۵۹

دانشنامه مجازی مکتب اهل بیت