به گزارش خبرنگار اجتماعی دفاع پرس، طی سال‌های گذشته موضوع «حجاب و عفاف» به موضوعی داغ و بحث برانگیز در جامعه تبدیل و واکنش‌های بسیاری از سوی مردم، دغدغه‌مندان و مسئولان نسبت به وضعیت کنونی حجاب در جامعه مطرح شده است.
از این رو به گفت‌وگو با دکتر «شیدا نیکوروین» مدرس دانشگاه در رشته فقه و حقوق اسلامی، مدیرعامل کانون میثاق و زندگی که در حوزه زنان و خانواده فعالیت دارد و تهیه‌کننده و کارگردان مستند تلویزیونی «بی مرز با حجاب»، دکتر «زهرا کوهساری» معاون فرهنگی سازمان نشر آثار و ارزش‌های مشارکت زنان در دفاع مقدس، دکتر «فضه سادات حسینی» مجری و گوینده خبر و «زینب هاشمی» کارشناس گردشگری و فردی که متحول شده است، پرداختیم.
دفاع پرس: موضوع میزگرد و گفت‌وگوی ما عفاف و حجاب است و به دنبال شناسایی راهکارهای صحیح ترویج عفاف و حجاب در جامعه هستیم. لذا در گام نخست درخواستم از بزرگوران این است که تعریفشان از حجاب، حیا و عفاف را ارائه فرمایند.
کوهساری: ما در تمامی مباحث علمی، با دو بحث اساسی در رابطه با موضوع مواجه هستیم. یکی بحث چیستی و دیگر بحث چرایی موضوع است. چیستی عفاف و حجاب را همه ما بر اساس تعاریفی که وجود دارد، به آن آگاه هستیم. آنچه در قرآن کریم در مورد حجاب، حجاب زن مسلمان و زنان پیامبر آمده است، مبنای چیستی عفاف و حجاب است.
در کنار حجاب، موضوعاتی با عنوان «حیا» و «عفاف» نیز داریم که این موضوعات شامل آقایان و خانم‌ها می‌شود و رعایت آن تنها بر عهده بانوان نیست. مادامی که زن بخواهد حریم حیا و عفاف را رعایت بکند؛ اما از چشم نامحرمی که آلوده به کید شیطان است، در امان نباشد آن حیا و عفاف نقش بر آب شده است. در مقابل هم، مرد اگر بخواهد حیا و عفاف را رعایت کند و خانم نپذیرد و آن را به مخاطره بیاندازد، سودی نخواهد داشت.
نیکوروین: تفاوت‌های عفاف و حجاب در کشور ایران با دیگر کشورها ما را به نتایج قابل تاملی می‌رساند؛ البته باید زمینه‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی موجود در کشورها را نیز در نظر گرفت.
فروپاشی خانواده‌ها زمینه حمله نظامی دشمنان است
در کشور ایران، پس از پیروزی انقلاب، امپریالیسم و نظام سلطه دریافت که با نظامی‌گری نمی‌تواند بر ایران تسلط یابد، لذا از همان سال‌های نخست پیروزی انقلاب به دنبال تسلط فرهنگی بود که در راستای این تسلط، استحاله و تهاجم فرهنگی صورت گرفت. به یاد دارم در آن سال‌ها، یکی از نمایندگان کنگره آمریکا قسم خورد که من کاری می‌کنم که تا فلان سال هیچ دختر باکره‌ای در جمهوری اسلامی ایران باقی نماند و لازمه این کار را نیز تخصیص بودجه کلان دانست.
آنان زنان را در کشورهای مختلف اعم از کشورهای اسلامی و غیر اسلامی هدف قرار داده‌اند؛ چرا که آنان می‌دانند ارزش‌ها از نسلی به نسل دیگری منتقل می‌شود و اگر زنان با چالش مواجه بشوند، دیگر نقش مادری و همسری را به خوبی ایفا نمی‌کنند. آنان به دنبال این هستند که اگر یک آقا و یک خانم به هر شکلی زیر یک سقف با هم زندگی می‌کنند، تلقی همسری از هم نداشته و احساس مسئولیتی نسبت به هم نداشته باشند. در نتیجه مسئولیتی به نام مادری و همسری را به یدک نمی‌کشند؛ ولو مادر بیولوژیکی آن فرزندی باشند که خواسته و ناخواسته از آنان متولد شده باشد.
دفاع پرس: هدف دشمنان از این کار چیست؟
فرهنگ اسلامی برای نقش مادر و همسر اهمیت فوق العاده‌ای قائل است. در دوران دفاع مقدس که دوران درخشان تاریخ صد ساله اخیر کشورمان است، این نکته به خوبی قابل توجه بود. من به یاد دارم در آن دوران وقتی خبرنگاران از رزمندگان در مورد حضورشان در جبهه‌ها می‌پرسیدند، آنان پاسخ می‌دادند که به جبهه‌ها آمده‌ایم تا حجاب زنان جامعه‌مان حفظ شود. برای من جای سوال بود که مرزهای کشور چه ربطی به حجاب دارد؟ پاسخ سوالم را در سخنان یکی از اندیشمندان غربی دریافتم. وی می‌گوید: «اگر زنی نقش مادری و همسری خود را در جامعه ایفا نکند، با چالشی روبرو خواهد شد که درب‌ها برای حمله نظامی باز می‌شود»؛ چرا که این زن دیگر مادر نیست که دفاع از مرزهای کشور را به عنوان یک ارزش به فرزند خود منتقل کند.
بنابراین زنان به عنوان مهمترین هدف برای کارزار سیاسی و فرهنگی در کشور
انتخاب شدند تا هر دختر و زنی از مونث بودن خود ابراز نگرانی کند و دختران بگویند
ای کاش دختر نبودیم تا این پارچه را به سر بیاندازیم و پسران هم بگویند که ای کاش
پسر نبودیم که به سربازی برویم. بدین صورت دروازه‌های یک کشور به سوی دشمن به
راحتی گشوده شود و لشکرهای نظامی بدون درگیری وارد خاک کشور هدف شوند.
«حجاب مُد» به دنبال حذف کارکردهای حجاب است
در ادامه لازم است به بررسی تفاوت‌های زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی عفاف و حجاب در ایران و سایر کشورها بپردازیم. در برخی از کشورهای سنتی همچون تونس که خانواده‌ها هسته‌ای هستند، بانوان اجازه دارند که روسری به سر داشته باشند اما برای رعایت این نوع حجاب محدودیت دارند. جالب است که بدانید پلیس تونس سر خیابان‌ها می‌ایستاد و کلیپس روسری خانم‌ها را جمع می‌کند تا حجاب آن کارکرد خود را نداشته باشد. تونسی‌ها اجازه دارند چیزی بر سر داشته باشند، اما اجازه ندارند آن را کامل ببندند و حجاب حداکثری رعایت بشود. حاکمیت به این نتیجه رسیده است که نمی‌تواند با نگاه دینی و سنتی مردمش مقابله کند اما می‌تواند به آنان امر کند که اینگونه حجاب داشته باشید.
دفاع پرس: یعنی حجاب حداقلی.
نیکوروین: بله. خواست حاکمیت این است که مردم به حداقل اکتفا بکنند و البته خود تونسی‌ها هم می‌دانند که شرع به این حجاب نمی‌گوید و این یک نوع پوشش است.
پدیده‌ای که امروز چه در کشورمان و چه در کشورهای دیگر با آن روبرو هستیم، برپایی جشنواره‌های مد و لباس است. این پدیده خواسته یا ناخواسته، حجاب اسلامی معقول و شرعی را به چالش می‌کشد. حجاب مد بدین معناست که تو حجاب داشته باش، اما به قدری زیبا و خوش تیپ باش که همه به تو نگاه کنند. این دیگر کارکرد حجاب را ندارد چرا که تشریح حجاب یعنی اینکه دیده نشوی. اگر قرار است جوری ظاهر بشوی که دیده بشوی این دیگر حجاب نیست. خیلی از دختر خانم‌های دانشجو در نشست‌های دانشجویی به من می‌گویند که ما توانستیم با نوع حجابمان بسیاری را به خود جذب کنیم. به آنان آفرین می‌گویم، اما توصیه می‌کنم که نامحرم را به خود جذب نکنید و شبیه بدحجابان نشوید.
در کشورهایی مانند فرانسه و ترکیه که قانون منع حجاب وجود دارد، آن‌هایی که از نگاه ما بدحجاب هستند در آن کشور تلاش‌های غیر قابل تصوری برای حفظ همان حداقل حجاب انجام می‌دهند که مورد ستایش است و ما باید شرایط سیاسی و اجتماعی هر کشوری را در نظر بگیریم. لذا باید هر فرد را با توجه به بسترهای موجود ارزیابی کرد و به آن فرد نمره داد.
حجاب ایده آل، حجابی است که کارکردهای حجاب را حفظ کند. پس به نظر من سخت‌گیری در برخی موارد که کارکرد حجاب را به خطر نمی‌اندازد، موضوعیتی ندارد. همچنین عفاف روح حجاب است اما برخی مطرح می‌کنند که ما باید فقط بر عفاف تکیه داشته باشیم که من با این نظر موافق نیستم. شکلی که معرف روح است را نباید حذف کنیم.
در ترویج عفاف و حجاب خطاهایی داشتیم
این نکته مهم را هم باید عرض کنم که در موضوع عفاف و حجاب خطاهایی در کشور داشتیم از جمله اینکه چادر را به عنوان تنها گزینه حجاب معرفی و تک گزینه‌ای برخورد کردیم. این رفتار موجب شده است که با دورویی برخی از افراد مواجه شویم. به طور مثال خانمی چادری را سراغ دارم که مدیر نمونه یک مدرسه است اما نماز نمی‌خواند و او به این دلیل چادر سر می‌کند که مدیر بماند.
ببینید اکنون وضعیت حجاب و عفاف در جامعه ما مشخص است اما سوال این است که از این به بعد چه کار باید بکنیم؟ و نهادهایی چون رسانه، حوزه علمیه، دانشگاه و سایر دستگاه‌های فرهنگی در این خصوص چه نقشی دارند؟ و نکته مهم این است که آیا این نهادها در کشور به یک تفاهم در رابطه با عفاف و حجاب رسیده‌اند که سپس اقدام کنند؟
یک موضوع هم که باید بدان اشاره داشت این است که متاسفانه در جامعه دچار عقب نشینی فرهنگی شده‌ایم و اگر امر به معروف و نهی از منکر کنیم، عده‌ای به ما اینگونه پاسخ می‌دهند که اگر ناراحتید از این کشور بروید!
دفاع پرس: به نظر شما چرا امروز چنین وضعیتی در جامعه به وجود آمده است؟
نیکوروین: به نظرم دلیلش تندروی است.
کافی بود مسئولین فرهنگی، به سخنان حجت الاسلام قرائتی گوش می‌دادند!
اما اینکه گفته می‌شود در خصوص ترویج عفاف و حجاب راهکار نبوده، اشتباه است. مسئولین اگر تنها به برنامه‌های هفتگی و تلویزیونی حجت الاسلام قرائتی گوش می‌دادند، کافی بود. ایشان در برنامه‌های قرآنی‌شان راهکارهای عفاف و حجاب را به خوبی تبیین کرده‌اند. اما متاسفانه بسیاری از مسئولین فرهنگی کشورمان توجه به سخنان ایشان ندارند. در صورتی که من وقتی به برخی از کشورها می‌روم، می‌بینم برخی از ایرانیان مقیم خارج از کشور، افغانستانی‌ها و تاجیک‌ها به برنامه‌های رادیو قرآن ما با اشتیاق گوش می‌دهند. در خارج از کشور از رسانه‌های ما استفاده می‌کنند.
اما نکته عجیب‌تر این است که عراقی‌ها و مسلمانانی که از سایر کشورها به ایران می‌آیند، نگرانی خود را از وضع فرهنگی ایران ابراز می‌کنند و می‌پرسند: شما چرا اینگونه شده‌اید؟ البته این نکته را به آن‌ها گفتم که مشاهده چند ناهنجاری معیار قضاوت نیست.
بدحجابان در جامعه بیشتر دیده می‌شوند/ جمعیت بانوان باحجاب در کشور زیاد است
با این حال این را باید بگویم که با تمام مشکلاتی که در حوزه عفاف و حجاب وجود دارد، من اصلا نگران نیستم. دلیلم نیز این است که تعداد انسان‌های مومن و با حجاب در جامعه خیلی بیشتر از آن چیزی است که تصور می‌کنیم.
دفاع پرس: پس چرا ملموس نیست؟
نیکوروین: به این دلیل که بی حجابان و بدحجابان در جامعه بسیار مورد توجه هستند. مثالی خدمت شما عرض می‌کنم. یک خانم بدحجاب وقتی مسیر یک خیابان را طی می‌کند و برمی‌گردد، چشمان بسیاری به او نگاه می‌کنند. پس یک بی حجاب در کنار تعداد بسیار از با حجابان بسیار و چند باره دیده می‌شود.
البته من تاکید می‌کنم که متدینین باید حضورشان در اجتماع، فعالیت‌ها و شبکه‌های اجتماعی بیشتر شود.
در ادامه بحث نگرانی‌های ناصحیح خارجی‌ها، خاطره‌ای را خدمت شما بگویم. سال گذشته یک کارگردان فرانسوی، میهمان ما بود و برای تماشای فیلم «محمد رسول الله (ص)» به سینما کوروش تهران رفتیم. ایشان در آن سالن به من گفت: چیزی به شما بگویم ناراحت نمی‌شوی؟ فهمیدم که چه می‌خواهد بگوید اما گفتم: نه. گفت: خیلی معذرت می‌خواهم اما ما زنان بدکاره‌مان اینگونه آرایش می‌کنند. در جواب گفتم: می‌دانستم این را می‌خواهید بگویید اما متاسفانه این نوع آرایش کردن به یک فرهنگ تبدیل شده است و باید خدمت شما عرض کنم که بسیاری از اینان اهل نماز و روزه هستند.
حجاب را به یک مقوله سیاسی تبدیل کرده‌اند
دفاع پرس: خانم سادات حسینی به نظر شما چه دلایلی باعث شده است که امروز آرایش زیاد و بدحجابی در جامعه رواج یابد و چه بسا کسی که آرایش نمی‌کند مورد سرزنش قرار می‌گیرد؟
سادات حسینی: به نظرم یکی از مهمترین دلایلی که امروز جامعه به این وضع رسیده است، این بوده که تنها گزینه‌ای که برای حجاب مطرح شده، چادر بوده و بر آن تاکید داشتیم. همچنین مقوله حجاب در سال‌های اخیر به یک مقوله سیاسی تبدیل شده است و اینگونه عنوان می‌شود که هر کس با حکومت مخالف است، حجابش را بر‌دارد. این مساله بعد از فتنه سال 88 بسیار جا افتاد؛ گرچه از سال‌ها پیش با شعارهایی همچون آزادی در رابطه با این موضوع زمینه‌سازی شده بود.
دشمن نیز در بحث فرهنگی و عفاف و حجاب برنامه‌ریزی دارد و این برنامه‌ریزی‌ها بلند مدت است و در این راستا رسانه را به کار گرفته است. ما نیز از این رسانه که رایگان و با جنبه سرگرمی در اختیارمان قرار داده شده است، استفاده می‌کنیم.
کمپین آزادی‌های یواشکی یا چهارشنبه‌های سفید از سوی چه کسانی و با چه زمینه و هدفی مطرح می‌شود؟ به زنان جامعه ما القا می‌شود که آزادی حجاب یک نوع آزادی همچون آزادی بیان و قلم است و ما با برداشتن حجاب، آزادی‌هایی که از ما سلب شده است را به دست می‌آوریم و با حکومتی که این آزادی را از ما سلب کرده است، مقابله می‌کنیم. لذا از این امر برای مقابله با حکومت نیز بهره می‌برند. وقتی این امر غیر سیاسی را به یک امر سیاسی و تقابلی تبدیل می‌کنند، مهمترین خطرها متوجه خانواده می‌شود و برای فرد زیاد مهم نیست که از این منظر خانواده‌اش دچار چه آسیب‌هایی می‌شود.
دفاع پرس: راهکارها برای نجات از این وضع چیست؟
سادات حسینی: فرهنگ سازی است. باید برای مردم تبیین شود که حضور یک خانم با پوشش بد در جامعه، خانواده‌ها را دچار آسیب می‌کند و این پوشش بد ممکن است به دیگران زنان و مردان جامعه تسری یابد و خانواده‌ها را به شکاف‌هایی پیوند دهد!
حجاب برای آرامش فرد، سلامت خانواده و جامعه است و آنقدر که فرد از حجاب نفع می‌برد، حکومت نمی‌برد. ضمن اینکه لازم است قوانین موجود در دستگاه‌های مختلف در مورد عفاف و حجاب نیز مورد بازبینی قرار بگیرند.
به نظر من گشت ارشاد و امثالهم در بحث عفاف و حجاب فایده‌ای ندارد و تقابل را بیشتر می‌کند.
جریانی در کشور به دنبال نهادینه کردن بی حجابی است
نیکوروین: جریانی در کشور به دنبال نهادینه کردن بی حجابی است و برای انتقاد از هر چیزی در کشور از این امر استفاده می‌کند.
برخی نیز به اشتباه زمینه را برای انجام اینگونه اقدامات فراهم می‌کنند، به طور مثال فرد در دستگاه یا نهادی به دلیل داشتن انتقاد و بد حجابی طرد شده است. در عرصه رسانه نیز شاهد بوده‌ایم که برخی به دامن شبکه‌های ضدانقلاب رفته‌اند که البته اکنون از وضعیت خود بسیار ناراضی هستند و دوست دارند به کشور بازگردند اما چرا باید چنین اتفاقی بیافتد؟
دفاع پرس: متاسفانه طی سال‌های گذشته در بحث عفاف و حجاب در کشور، دودستگی و یا دوقطبی به وجود آمده که خسارات‌هایی را متوجه جامعه ما کرده است. چرا و چگونه این دوقطبی به وجود آمده است.
کوهساری: پیش از انقلاب اسلامی برخی از آزادی‌های ظاهری در کشور وجود داشت اما بسیاری از آزادی‌ها وجود نداشت؛ چرا که اگر بود منجر به تحقق انقلاب اسلامی نمی‌شد و انقلاب اسلامی در پی برقرار کردن آزادی، امنیت و رفاه در جامعه بود.
آزادی‌هایی که در جامعه اسلامی مقرر شده، آزادی‌هایی است که بر مبنای دین اسلام استوار شده است و از نگاه اسلام هر آزادی صحیح نیست چرا که این دین برای سعادت انسان، سبک زندگی ارائه کرده است.
دشمن عملکرد بد برخی از مسئولان را به کارآیی انقلاب نسبت می‌دهد
اما متاسفانه اسلامی را که برای مردم تعریف کردیم، درست نبود و بیش از آن که آزادی‌هایی که اسلام برای مردم به ارمغان آورده است را تبیین کنیم به بیان محدودیت‌ها پرداختیم که البته آن محدودیت‌ها نیز برای دستیابی به زندگی سعادتمند است. ارائه اینگونه تعریف نیز به عملکرد برخی از مسئولان در 4 دهه گذشته برمی‌گردد. بدون شک اگر آن عده از مسئولین به درستی عمل کنند و مردم در جامعه اسلامی عدالت، رفاه، معیشت خوب و آزادی را همچون امنیت به خوبی درک کنند، پذیرای موضوع عفاف و حجاب خواهند بود.
زمینه غالب مردم کشورمان مذهبی و اسلامی است؛ چرا که در شب‌های قدر و دهه اول محرم شاهد حضور جمعیت بسیاری از افراد در مساجد و هیئت‌ها هستیم که به عنوان بدحجاب و بی حجاب می‌شناسیم، اما متاسفانه بسیاری جزئی عمل می‌کنند. مثلا فرد اهل نماز و روزه است، اما مقید به حجاب و پرداخت خمس نیست و حتی بالعکس این نیز موجود است که فرد با حجاب و اهل پرداخت خمس است؛ اما نماز نمی‌خواند و روزه نمی‌گیرد.
امروز شاهد دودستگی در جامعه هستیم چرا که عده‌ای به دلیل عملکرد بد مسئولان طی 4 دهه گذشته، محدودیت‌ها را از اسلام و انقلاب اسلامی مشاهده کرده‌اند و دشمن نیز از این فضای موجود سودجویی کرده است. دشمن این عملکرد بد مسئولان را به کارآمدی انقلاب اسلامی نسبت می‌دهد و این عده از مردم را ترغیب می‌کند که برای رفع آن محرومیت‌ها به مقابله با انقلاب اسلامی و حاکمیت بپردازند. در انتخابات اخیر نیز مشاهده کردیم که رسانه‌های بیگانه خط دهی می‌کردند و می‌گفتند برای اینکه آزادی‌های شما سلب نشود به فلان فرد رای ندهید.
اگر می‌خواهیم این دودستگی کاذبی که در جامعه به وجود آمده را از بین ببریم، باید کارآمدی‌های انقلاب اسلامی را به مردم نشان بدهیم. کارآمدی‌های انقلاب اسلامی یعنی برقراری رفاه، امنیت، آرامش و ایجاد شغل و معیشت مناسب. دشمنان در این مرحله نیز تبلیغ کرده‌اند که انقلابی‌گری را نقطه مقابل عقلانیت قرار بدهند؛ در صورتی که انقلابی‌گری عین عقلانیت است.
متاسفانه مشاهده شده است که برخی نیز از این آب گل آلودگی که از سومدیریت برخی مسئولان در کشور به وجود آمده است، ماهی می‌گیرند و تعریف جدیدی از حجاب ارائه می‌کنند که در مغایرت با تعریف اسلام از حجاب است. اینان در خوش‌بینانه‌ترین حالت به دنبال افزایش پامنبری‌ها و مخاطب‌های خود هستند.
ادامه دارد...
