گروه اجتماعی دفاع پرس: طی سال‌های گذشته موضوع «حجاب و عفاف» به موضوعی داغ و بحث برانگیز در جامعه تبدیل و واکنش‌های بسیاری از سوی مردم، دغدغه‌مندان و مسئولان نسبت به وضعیت کنونی حجاب در جامعه مطرح شده است.
از این رو به گفت‌وگو با دکتر «شیدا نیکوروین» مدرس دانشگاه در رشته فقه و حقوق اسلامی، مدیرعامل کانون میثاق و زندگی که در حوزه زنان و خانواده فعالیت دارد و تهیه‌کننده و کارگردان مستند تلویزیونی «بی مرز با حجاب»، دکتر «زهرا کوهساری» معاون فرهنگی سازمان نشر آثار و ارزش‌های مشارکت زنان در دفاع مقدس، دکتر «فضه سادات حسینی» مجری و گوینده خبر و «زینب هاشمی» کارشناس گردشگری و فردی که متحول شده است، پرداختیم.
در بخش نخست این میزگرد کارشناسان تبدیل شدن حجاب به مقوله‌ای سیاسی در جامعه را از علل بدحجابی و کارکرد حجاب در بحث حفظ خانواده و آرامش فردی را امری فراموش شده دانستند.
در ادامه بخش دوم و پایانی این میزگرد را می‌خوانید.
دفاع پرس: خانم کوهساری تحلیل شما از اقدامات صورت گرفته در حوزه عفاف و حجاب چیست و به نظر شما این حوزه نیازمند چه اقداماتی است؟
کوهساری: در ترویج عفاف و حجاب علاوه بر انجام کارهای مقطعی مانند اهدای گل به دختران باید به دنبال کارهای عمیق و بلند مدت باشیم. کارهای مقطعی خوب اما ناکافی هستند. در دوره کنونی حرف‌های آکادمیک با نظریات جدید، خریدار بسیاری دارد و موسسات فرهنگی باید به دنبال این باشند تا از اساتید دانشگاهی برای ترویج این امر بهره جویند. لذا امروز اساتید دانشگاهی و اندیشمندان باید به تعریف زن الگو و نمونه و در تراز شاخص‌های اسلامی بپردازند. ما در بین اندیشمندان غربی کسانی را داریم که به معرفی زن نمونه با معیارهای اخلاقی پرداخته‌اند که این معیارها همان معیارهایی است که مورد تاکید اسلام می‌باشد.
در ترویج عفاف و حجاب، نهادهای مردم نهاد و خودجوش باید به معرفی زن نمونه بپردازند و دلشان به نهادهایی که دولتی و شبه دولتی هستند، خوش نباشد. مسئولان نیز باید به شناسایی این نهادهای مردم نهاد بپردازند، با آنان جلسه بگیرند و ازشان حمایت کنند.
دفاع پرس: مسئولانی که شما می‌فرمایید چه افراد و سازمان‌هایی هستند؟
کوهساری: در این رابطه سازمان‌ها و نهادهای بسیاری وجود دارند ولو اینکه یک سازمان ماموریتش نیز عفاف و حجاب نباشد؛ به طور مثال ستاد مرکزی راهیان نور کشور. این ستاد می‌تواند به هدایت و حمایت از گروه‌های مردم نهاد در امر عفاف و حجاب در سرزمین‌های نور بپردازد، چرا که راهیان نور بستر بسیار مناسبی برای تبلیغ ارزش‌هاست.
بسیاری از بدحجابان دلبسته به اسلام و انقلاب هستند
من لازم است در اینجا به این نکته هم اشاره کنم که هر فرد، عیبی دارد. برخی عیوبشان ظاهری و برخی باطنی است. آن‌هایی که بی حجاب و بدحجاب هستند، عیب‌شان ظاهری است اما ما که عیب‌مان باطنی است آیا آن چیزی که نشان می‌دهیم، هستیم؟ پس نباید فکر کنیم آن‌هایی که بد حجاب و بی حجاب هستند، سراسر عیب‌اند. این یک تصور کاملا اشتباه است. هر کس که می‌خواهد در امر عفاف و حجاب کار کند ابتدا باید این امر را باور کند.
بسیاری از آن‌هایی که بدحجاب و یا بی حجاب هستند، دلبسته به اسلام و انقلاب اسلامی هستند که در صحنه‌های مختلف همچون روز 22 بهمن، شاهد حضور آن‌ها هستیم. پس نباید آن‌ها را با رفتارهای خودمان از اسلام و انقلاب برانیم. گروه‌های مردم نهاد نباید منتظر حمایت دولت باشند و باید طبق همین اصول و نکاتی که ذکر شد و با بهره‌گیری از تکنیک‌ها و ابزار مختلف به ترویج صحیح امر عفاف و حجاب بپردازند و این مصداق آتش به اختیاری است که رهبر معظم انقلاب بدان اشاره فرمودند چرا که قرارگاه مرکزی به خصوص در این سال‌ها دارای اختلال است. قطعا این حرکت‌ها اثرگذار خواهد بود گرچه باید به دنبال اثرگذاری عمیق باشیم؛ البته اثرگذاری عمیق نیازمند ایجاد زیرساخت‌های فرهنگی است.
دفاع پرس: مشکلی که در رابطه با فرهنگ انقلاب اسلامی داریم بحث انتقال آن است و نتوانسته‌ایم برای انتقال این فرهنگ ناب، ابزار انتقالی مناسب و کافی تولید و یا از ابزارهای موجود به خوبی بهره بگیریم. اگر بخواهیم نقد درون گفتمانی داشته و گریزی به ترویج فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه داشته باشیم و برنامه‌هایی که در رابطه با این امر انجام می‌شود را نقد کنیم به نظر شما میزان اثرگذاری این برنامه‌ها و ابزارهایی که انتخاب شده چه مقدار بوده است؟
کوهساری: برنامه‌هایی که در رابطه با عفاف و حجاب اجرا می‌شود چون سابقه دولتی بودن دارد، آنچنان اثرگذار نیست و مردم آن را کار تبلیغاتی قلمداد می‌کنند. برای مقابله با جنگ نرمی که دشمن در حوزه خانواده به راه انداخته است باید از سواد رسانه‌ای بالایی برخوردار باشیم. فعالان فرهنگی در این رابطه باید فعال باشند و منفعلانه برخورد نکنند. آن‌هایی هم که مجاهدانه فعالیت می‌کنند، دست تنها هستند و حمایت نمی‌شوند.
دشمنان تلاش دارند مردان ایرانی را بی‌غیرت کنند
در جنگ رسانه‌ای و نرم دشمن بسیاری از تهاجم‌ها علیه مردان است و دشمنان تلاش دارند مردان ما را بی غیرت بار بیاورند و هجمه‌ها به گونه‌ای است که مردان غیرتمند را قدیمی، عقب افتاده و اُمل معرفی می‌کنند. لذا برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران فرهنگی در این حوزه باید متوجه این موضوع و سیاست دشمن باشند.
«عفاف و حجاب» اولویت برخی از نهادهای مسئول نیست
حسینی: متاسفانه اکنون موضوع عفاف و حجاب در اولویت برخی از نهادها و دستگاه‌های کشور قرار ندارد و از سوی دیگر این موضوع نیازمند این است که از کارهای ظاهری و مُسکن مانند خارج شود. متاسفانه شاهد هستیم که برگزاری نمایشگاه‌ها و سیمنارها در رابطه با عفاف و حجاب اثری در جامعه ندارد که دلیل آن این است که مخاطبان این نمایشگاه‌ها و همایش‌ها افراد خاص و تکراری هستند و در جذب مخاطبان هدف تلاش خوبی صورت نگرفته است.
نقدی که به خودمان وارد است، این می‌باشد که باید از اجتماعاتمان خارج شویم و حرف‌های مخالفان را نیز بشنویم و با تفکرات مختلف در جامعه آشنا شویم، آنگاه است که می‌توانیم به علت‌ها و چرایی وضعیت موجود پی ببریم. اما یک علت آن که مشخص است و در فضای مجازی نیز مطرح می‌شود این است که برخی بدحجابی و بی‌حجابی را به عنوان مقابله با نظام حساب می‌کنند و عملکرد بد برخی از مدیران را به پای نظام و یا شاید اسلام می‌نویسند.
باید از موضع انفعال رسانه‌ای خارج شویم
دفاع پرس: برخی از رفتارهای ما نیز موجب شده است که به دوقطبی موجود در بحث عفاف و حجاب دامن بزند.
حسینی: عوامل مختلفی موجب شده است که این دوقطبی به وجود بیاید و در این رابطه عملکرد رسانه‌های بیگانه بسیار اثرگذار بوده است اما نقد جدی من این است که ما حرکت اثرگذار کم داشته‌ایم که این بخش باید تقویت شود و از موضع انفعال خارج شویم. حرکت فعالانه و موثر موجب خروج از دوقطبی‌های کاذب می‌شود که این دوقطبی‌ها به نفع مردم نیست و جامعه متضرر خواهد شد.
البته باید بدانیم که اغلب جامعه ما باحجاب هستند و این نتیجه پیمایشی است که توسط مرکز ایسپا انجام شده است اما خطری که از سوی دشمنان متوجه ماست، ترویج اسلام سکولار است. دشمنان با ترویج اسلام سکولار به دنبال این هستند که عبادت‌های دینی مانند نمازجمعه را کم رونق کنند و دین را به درون خانه‌ها ببرند؛ لذا امروز شاهدیم که برخی می‌گویند ما نمازمان را می‌خوانیم و روزه هم می‌گیریم اما می‌خواهیم در جامعه حجابمان اینگونه باشد و مسائل اجتماعی را با مسائل سیاسی پیوند می‌زنند.
و در راستای همین اسلام سکولار منابع دینی را به قرآن تقلیل می‌دهند و می‌گویند در قرآن آمده است که نماز بخوانید اما کجا در مورد حجاب صحبت شده است؟
دفاع پرس: خانم هاشمی با توجه به اینکه شما دو فضای متفاوت را احساس کرده‌اید، درخواستم این است که شما نیز نظرات خودتان را بیان بفرمایید.
هاشمی: من از دنیایی می‌آیم که آدم‌های مختلفی در آن بودند. من بیست سال با آدم‌های بی حجاب و برخی بی بند و بار رفت و آمد داشته‌ام که تعدادی از آنان هم آدم‌های تحصیل‌کرده بودند.
آن آدم‌هایی که من با آن‌ها سال‌ها دوست بودم و زندگی کردم به چند دسته تقسیم می‌شوند، دسته نخست افرادی بودند که اصلا هیچ اعتقادی نداشتند و باورشان این بود که خدایی وجود ندارد. دسته دوم، آن‌هایی بودند که اعتقاد داشتند و در زندگی هم با مشکلاتی روبرو بودند اما منتظر تلنگری بودند. دسته سوم هم همانطور که ذکر شد، آن‌هایی بودند که نگاه روشنفکری و یا از این قبیل تفکرات داشتند.
اسلام را خوب نشناخته‌ایم
به نظرم مشکل ما این است که اسلام را به خوبی نشناخته‌ایم و رفتارهای چند مسلمان را به نام اسلام می‌نویسیم؛ اگر اسلام را به خوبی بشناسیم، دیگر با مساله بدحجابی و بی‌حجابی روبرو نخواهیم بود. وظیفه نهادهای دینی و مسئول این است که اسلام را به خوبی به نسل جوان معرفی کنند و مخاطبانشان هم تنها جامعه مذهبی و دینی نباشد.
بسیاری از بی‌حجابان و بدحجابان نسبت به حرف‌های اسلام ناآگاه هستند و قطعا اگر بشنوند از نگاه والای اسلام تعجب می‌کنند و سعی می‌کنند طبق آموزه‌های اسلام عمل کنند. متاسفانه رسانه‌های بیگانه در ارائه اسلام غلط اعم از اسلام سکولار، اسلام آمریکایی، اسلام التقاط و... بسیار تلاش می‌کنند اما چرا توسط ما برای ارائه اسلام ناب تلاش گسترده و دقیق صورت نمی‌گیرد؟
در خلال صحبت‌های بزرگواران بحثی در رابطه با بی غیرتی مردان مطرح شد که این موضوع صحیح است اما یک نکته که من مشاهده می‌کردم این بود که متاسفانه برخی از مردان متاهل برای اینکه بتوانند هوس‌بازی کنند، به زنان خود می‌گفتند که می‌توانی بدحجاب باشی! یعنی یکی از دلایل بی غیرتی مردان، هوس‌بازی خودشان است.
خانواده‌ها از مزیت‌های حجاب برای فرزندانشان بگویند
نکته دیگری که به نظرم در بحث حجاب وجود دارد، تربیت فرزندان در این رابطه است. متاسفانه برخی از بدحجابان و یا بی‌حجابان امروز جامعه ما کسانی هستند که در خانواده‌ای به نسبت مذهبی بزرگ شده‌اند و در سنین نوجوانی با حجاب بوده‌اند اما چون حجاب برای آن‌ها توسط خانواده اجباری شده و دلایل و علت رعایت حجاب برایشان ذکر نشده به این وضعیت رسیده‌اند؛ لذا خانواده‌ها نباید به اجبار چادر سر فرزندان خود کنند بلکه باید مزیت‌ها، فواید و دلایل حجاب را برای فرزندان خود بیان کنند؛ آن وقت فرزند تا پایان عمر با حفظ آن آموزه‌ها باحجاب خواهد بود.
مساله دیگری هم که در رابطه با حجاب وجود دارد و باز به خانواده برمی‌گردد، خلا عاطفی و مشکل ندیده شدن است. دختر اگر این خلا را در خانواده حس کند و زن نیز این خلا را در زندگی با همسر خود حس کند، ممکن است برای دیده شدن و رفع خلاهای عاطفی‌اش حجاب را کنار بگذارد و یا اینکه بدحجاب شود.
حسینی: همچنین برخی برای اینکه بگویند ما روشنفکر هستیم و یا اینکه ثروتمند شده‌ایم، این کار را انجام می‌دهند و این راحت‌ترین کار برای ابراز روشنفکر بودن و پول داشتن است. رسانه و به خصوص تلویزیون نیز در این امر مقصر بوده‌اند؛ چرا که چادری‌ها را انسان‌های فقیر و بدبخت نشان داده و انسان‌های ثروتمند و روشنفکر را خلاف آن. این اشتباه صدا و سیماست که سال‌ها فرهنگ تجمل را نشان داده است و حال که وضع جامعه به اینجا رسیده در حال رفع این عیوب است. البته صدا و سیما در این سال‌ها حرکت‌های خوبی هم داشته است؛ به طور مثال در دهه هفتاد فیلمی نشان داد که یک خانم موفق، چادری بود و من به خاطر دارم که تعدادی از دوستان من به این دلیل چادری شدند.
دفاع پرس: چیزی که در جامعه شاهد آن هستیم این است که حجاب به خوبی برای نسل‌های جدید و هم سن و سال ما، تبیین نشده است. نظرتان در این باره چیست؟
هاشمی: در برخی موارد همین گونه که می‌فرمایید است؛ به طور مثال گاهی می‌بینیم که مادر با حجاب و چادری است اما دختر بدحجاب. برای انتقال مفاهیم حجاب به نسل جدید بدون شک باید از ابزار رسانه استفاده کنیم و این استفاده نیز باید هنرمندانه باشد.
فضای مجازی و رسانه را باید بشناسیم
دفاع پرس: امروزه استفاده از رسانه در قالب شبکه‌های اجتماعی رشد بسیاری پیدا کرده است اما در همین شبکه‌ها به خصوص در اینستاگرام شاهد هستیم که سبک زندگی تجمل‌گرایانه و مد ترویج داده می‌شود در حالی که پشت پرده‌ی زندگی این آدم‌ها اصلا نمایش داده نمی‌شود، سوال این است که جامعه متدینین ما چرا نباید حضوری اثرگذار در شبکه‌های اجتماعی داشته باشند؟
حسینی: مهمترین مساله در مورد رسانه، شناخت رسانه است. مشکل این است که رسانه به یکباره وارد زندگی ایرانی‌ها شد بدون اینکه مقدمه و شناختی در این رابطه وجود داشته باشد. وقتی اینگونه باشد، آسیب‌های رسانه جای نقاط قوت آن بر زندگی انسان‌ها اثر می‌گذارد. پس لازم است فضای مجازی و رسانه را بشناسیم و متناسب با آن برنامه‌ریزی و اقدام کنیم.
نکته‌ای که در رابطه با فعالیت در فضای مجازی باید مدنظر قرار دهیم این است که وحدت رویه داشته باشیم و به تخریب همدیگر نپردازیم.
اما نکته مهم‌تر تولید محتوا در فضای مجازی است و حال که جوان، پیر و حتی کودک ما در فضای مجازی حضور دارد باید محتوای غنی، خوب و متناسب با هر گروه سنی داشته باشیم. در این خصوص باید سیاست‌گذاری صورت بگیرد و مدیران از کارهای سطحی و برای گزارش دادن، خودداری کنند.
همچنین در بحث رسانه، شناخت مخاطب و نیازهایش و استفاده هنرمندانه از رسانه و انواع آن بسیار موثر است.
دفاع پرس: اقدام شما که در رسانه ملی حضور دارید در این رابطه چه بوده است؟
حسینی: بنده در بخش خبر سیما فعالیت دارم که جزو پربیننده‌ترین بخش‌های صدا و سیما است و در سال‌های اخیر طبق سیاست‌گذاری‌های صورت گرفته تهیه گزارش‌هایی با موضوع سبک زندگی در دستور کار قرار گرفته که به نظر می‌رسد در این رابطه اثرگذار بوده است.
مستندها، فیلم‌ها و سریال‌هایی نیز در این رابطه در سیما در حال تولید است اما تولیدات رسانه‌های بیگانه تاثیرات مخرب‌تری دارد و به شدت علیه نظام فضاسازی می‌کنند و از حربه دروغ به راحتی در تولیدات خود استفاده می‌کنند و کار خود را پیش می‌برند. متاسفانه در رسانه‌های بیگانه بر خلاف ادعاهایی که مطرح می‌کنند، اصلا پایبند به اخلاق و دین نیستند و تنها به قدرت می‌اندیشند و برای اینکه در راس قدرت باقی بمانند، حاضر هستند هر کاری بکنند.
به هر حال اقداماتی شده و دشمنی‌ها هم وجود دارد و کم کاری‌هایی هم متاسفانه در داخل کشور صورت می‌گیرد اما نباید در مساله عفاف و حجاب منفعل بود و باید حرکت موثر داشته باشیم. هر کس در هر جایگاهی که حضور دارد باید با حرکت صحیح و عالمانه در این خصوص نقش آفرینی داشته باشد. از موازی کاری بپرهیزیم و هم افزایی داشته باشیم.
دفاع پرس: اگر سخنی پایانی دارید، بفرمایید.
کوهساری: برآیند من از مطالبی که ارائه شد این است که شاید از برنامه‌های حوزه عفاف و حجاب اکنون نتیجه‌ای نگیریم و لازم است که زیرساختی به این بحث نگاه کنیم. همچنین برای جوان ما باید توضیح داده شود تا ناکارآمدی یک فرد و مدیر نباید به پای نظام جمهوری اسلامی نوشته شود و کسانی که خود را برای سودجویی به انقلاب چسبانده‌اند، معرفی شوند. لازم است تا گفتمان انقلاب اسلامی و شخصیت‌های حقیقی این انقلاب نیز همچون متوسلیان به مردمی معرفی شوند. باید برای نسل جدیدمان از باکری و همت گفت و تاکید کرد که برخی از مدیران ما، ادامه دهنده راه شهدای ما نیستند و در گفتمان انقلاب اسلامی جا ندارند.
حسینی: این نکته را هم باید در پایان گفت که مردم ما هنوز مردم معتقدی هستند؛ شاید ظاهر برخی تغییر کرده باشد اما ریشه و فطرت درستی دارند و باید خودمان الگوی اسلامی ایرانی در این حوزه ارائه کنیم.
هاشمی: امیدوارم که در تقابل با مدرنیته به نتایج خوبی دست یابیم و هویت خود را فراموش نکنیم.
انتهای پیام/ 211
