بایسته‌های مدیریت جهادی با الگوگیری از دوران دفاع مقدس

خبرگزاری دفاع مقدس – دکتر عباسعلی فرزندی، اگر چه سال جاری توسط مقام معظم رهبری به عنوان "اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی" نامیده شده است، اما با بررسی اجمالی از رهنمودها و مواضع رهبر معظم انقلاب اسلامی می توان اهمیت واژگان "اقتصاد"، "فرهنگ"، "عزم ملی" و "مدیریت جهادی" را از منظر معظم له در مواضع استمراری ایشان به روشنی مشاهده کرد.

در مقوله فرهنگ شناخت و گرایش های آحاد جامعه باید منطبق بر معیارهای ارزشی باشد. به عنوان مثال؛ گسترش فرهنگ کار جمعی و در نظر گرفتن نیازهای مبنایی و اساسی جامعه چون ایمان، اخلاق، عقلانیت، رعایت حقوق دیگران و ... از ضرورت ها و ملاحظات واصول لازم الرعایه فرهنگ در عرصه های مختلف است که این مهم به نوبه خود می تواند کمک شایانی به شکل گیری مدیریت جهادی به عنوان یکی از محورهای مورد توجه رهبر معظم انقلاب در شعار سال بنماید.

از مفاهیمی که رهبر معظم انقلاب اسلامی  همواره در مواضع  و رهنمودهای خود به آن تأکید نموده اند کار و تلاش مجاهدانه و مدیریت جهادی است، ازجمله این که معظم له در شهریور 1392 در جمع هیئت دولت فرموده اند: "کارهای جهادی یعنی از موانع عبور کردن، موانع کوچک را  بزرگ ندیدن، آرمان ها را فراموش نکردن، شوق به کار، این کار جهادی است، کار را باید جهادی انجام داد تا ان شاءالله خدمت به خوبی انجام گیرد."

این واقعیت را نباید فراموش کرد که فرهنگ و مدیریت جهادی مفهومی برخاسته از نظام ارزشی و انقلابی متأثر از مکتب اسلام و انقلاب اسلامی است. اصل حرکت انقلاب اسلامی فرهنگ پایه و حرکتی جهادی  بود.

حرکت شور انگیز جهاد سازندگی پس از انقلاب کاری کاملاً جهادی و مدیریت آن مدیریت جهادی بود که با ارائه خدمات بسیار ارزشمند اثرات ماندگاری را در جامعه بر جای گذاشت و به صورت معجزه آسا مشکلات زیادی از کشور برطرف نمود و ارزش کار جهادی و مدیریت آن را به صورت گسترده و عمیق در فضای کشور ماندگار کرد، به گونه ای که می توان گفت؛ جهاد سازندگی ملت ایران و مدیریت آن پدیده ای کم سابقه و تاریخی است و همواره می توان در عرصه های مختلف از برکات آن بهره گرفت.

عرصه دیگر جهاد ملت ایران و مدیریت آن، در دوران دفاع مقدس به وجود آمد، که همواره به عنوان یادگاری گران سنگ مورد توجه ملت ایران خواهد بود. در آن حماسه عظیم، سرمایه های عظیمی برای ملت ایران و امت اسلامی شکل گرفت که مهم ترین  آن ذوب اراده انسانی در اراده الهی بود. استخراج عاشقانه اطاعت آگاهانه و عارفانه از ولی فقیه زمان، وضعیتی را پدید آورد که جامعه اسلامی را به سوی کمال و تعالی سوق داد.

در دفاع مقدس با مدیریت الهی امام خمینی(ره)؛
1- دفاع مردمی با اتکا به مبانی دینی و در پیوند با رهبری الهی شکل گرفت،
2- ظرفیت ها و استعدادها شناسایی و در مقابله دشمن به کار گرفته شد،
3- فرهنگ دفاعی با تمرکز بر تفکر بسیجی و روحیه جهاد و شهادت به وجود آمد،
4- تعامل، هماهنگی و انسجام ابعاد قدرت باعث تقویت پایداری ملی شد،
5- ساز وکار مشارکت سازمان یافته مبتنی بر اعتقاد و انگیزه فراهم شد،
6- پیوند حاکمیت و مردم و عزم و اراده ملی در دفاع از انقلاب اسلامی به بهتربن وجه تجلی پیدا کرد،
7- نوآوری ابتکار و خلاقیت ناشی از عمل مجاهدانه رزمندگان به ویژه فرماندهان بن بست ها را شکست،
و... مجموعه این عوامل باعث شد تا قدرت نرم جمهوری اسلامی افزایش یابد و برکات را نصیب ملت ایران و امت اسلامی کند.

مبنای مدیریت جهادی را نظام ارزشی اسلام می سازد و مدیران در این عرصه باید به آگاهی های لازم، اقتضائات کارآمدی (تخصص، مهارت، اخلاق، انگیزه و...) و فائق آمدن بر موانع موفقیت مجهز شوند، به گونه ای که در این راستا می توان؛ دانش مدیریت، و نظام ارزشی اسلام را در دو پایه ضروری برای مدیریت قلمداد نمود.

از طرفی می توان اصولی را برای این نوع مدیریت مورد توجه قرار داد که در دو وجه، ایجابی، و امتناعی، مد نظر است.

مهم ترین اصول ایجابی مد نظر در مدیریت جهادی؛
1- خدا محوری
2- ارزشمداری
3- اصل حرمت انسانی
4- اصل ضابطه گرایی
5- مصلحت عمومی
6- تعالی و سعادت
7- عدالت و برابری است.

مدیریت جهادی باید با تمامی ظرفیت ها موانع موجود را دفع و رفع کند و خلاقیت و فعال بودن و دوری از انفعال را در ذات خود مورد توجه قرار دهد. از طرفی باید گفت، برنامه محوری و توجه به شایسته سالاری از مهم ترین ویژگی های مدیریت جهادی به ویژه در عرصه فرهنگ است، توجه به آرمان ها و ارزش ها و در عین حال روبرو شدن با واقعیت ها – همان گونه که هستند - نیز از الزامات مدیریت جهادی است، به این معنا که باید به صورت جهادی وضعیت موجود را با نگاه ارزشی به سوی وضعیت آرمانی و مطلوب هدایت نمود.

به قانونمندی و تخطی نکردن از چارچوب ها و ضوابط قانونی نیز در عرصه مدیریت جهادی باید به صورت ویژه ای توجه کرد تا بتوان با عزم و اراده درخور و شایسته به ندای رهبر انقلاب لبیک گفت که فرموده اند: "مسئولین برای اینکه بتوانند کار را به درستی پیش ببرند، احتیاج به پشتیبانی مردم دارند. آن ها هم بایستی با توکل به خدای متعال و با استمداد از توفیقات و تأییدات الهی و کمک مردمی، مجاهدانه وارد میدان عمل بشوند."

ایشان در جای دیگری فرمودهاند: "با حرکت عادی نمیشود پیش رفت. با حرکت عادی و احیاناً خوابآلوده و بیحساسیت نمیشود کارهای بزرگ را انجام داد. یک همت جهادی لازم است. تحرک جهادی و مدیریت جهادی برای این کارها لازم است. باید حرکتی که میشود، هم علمی باشد، هم پرقدرت باشد، هم با برنامه باشد و هم مجاهدانه باشد."

و لذا، بر اساس آنچه اشاره شد، مدیران جامعه و همه اقشار باید تلاش کنند تا؛
1- تحقق و مدیریت جهادی به جریان فکری، باور و مطالبه عمومی تبدیل شود،
2- با زمینه سازی برای حضور آماد مردم، مشارکت عمومی تقویت شود،
3- از تجارب و مدیریت موفق انقلاب و دفاع مقدس به عنوان الگوی مدیریت جهادی بهره گیری شود،
4- از ظرفیت ها و توانمندی های جوانان مؤمن و انقلابی بهره برداری شود،
5- نسبت به آرمان گرایی واقع بینانه در عرصه مدیریت جامعه به ویژه در بخش فرهنگ گفتمان سازی شود،
6- همسو سازی برنامه ها و هم افزایی فعالیت ها مورد توجه جدّی قرار گیرد،
7- نوآوری، ابتکار و خلاقیت در عرصه مدیریت مورد توجه خاص قرار گیرد،
8- نقش آفرینی رزمندگان و مدیران و فرماندهان افتخار آفرین دفاع مقدس مد نظر متولیان اداره جامعه باشد،
11- تقویت جبهه متحد فرهنگی مورد توجه دلسوزان انقلاب قرار گیرد،
12- رفتار بخش های فرهنگی کشور رصد شده و آسیب شناسی حوزه فرهنگی مورد توجه مسئولان ذی ربط قرار گیرد،
13- ساز و کارهای لازم برای احصاء، دسته بندی و عملیاتی کردن تدابیر و رهنمود های رهبر معظم انقلاب اسلامی در حوزه فرهنگ و مدیریت بر این عرصه فراهم شود،
14- پیشرفت ها و توقف های احتمالی و موفقیت ها و ناکامی ها در زمینه مدیریت جهادی  به صورت فصلی مشخص و در افکار عمومی اطلاع رسانی شود.