موج تجزیه از اسکاتلند و ولز تا کاتالونیا، اروپا را در بر گرفته است

به گزارش گروه بین الملل دفاع پرس، شروین طاهری طی یادداشتی در آستانه همه پرسی جدایی اسکاتلند از انگلیس در روزنامه وطن امروز نوشت : سرانجام صدای «الی» هم درآمد، اگرچه کاملا پیداست که «الیزابت دوم» به وحشت افتاده است. تا دیروز او نگران بود که مبادا آخرین ملکه اسکاتلند باشد اما حالا در آستانه همهپرسی فردا از اسکاتلندیها درباره استقلال از بریتانیا و موج جداییخواهی و جمهوریخواهی که در سراسر بدنه «پادشاهی متحد» به راه افتاده، ملکه انگلیس از آن وحشت دارد که نکند آخرین ملکه خود انگلیس باشد.

او سرانجام روز یکشنبه سکوتش را شکست و گفت که درباره رأی دادن در همهپرسی روز پنجشنبه بسیار محتاطانه میاندیشد. او در روز همهپرسی به عنوان ملکه «پادشاهی متحد بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی» رأی مثبت یا منفیاش را به صندوق خواهد انداخت اما شاید از آن روز به بعد دیگر ملکه پادشاهی متحد نباشد چون با جدا شدن اسکاتلند، بخش شمالی 300 ساله و بزرگترین و مهمترین بخش این نظام سلطنتی کهنه، احتمالا موجودیت کل پادشاهی به خطر خواهد افتاد.

ابتدا مقامات کاخ باکینگهام بارها اعلام کرده بودند که ملکه و خاندان سلطنتی درباره استقلال اسکاتلند بیطرف هستند و با اظهارنظرهایی رسمی مثل اینکه «علیاحضرت ورای سیاست هستند» سعی میکردند وحشت پیرزن 88 ساله را لاپوشانی کنند اما بعد، از لابهلای حرفهایشان «حالت عصبی الیزابت دوم» از شنیدن آخرین آمارهای نظرسنجی از اسکاتها که در 3ـ2 هفته اخیر با سرعت به سمت پاسخ «آری» به جدایی متمایل شده است، به بیرون درز کرد.

سرانجام این هفته در فاصله 4 روز مانده به روز سرنوشت، پس از آنکه عجز و لابههای نخستوزیر محافظهکار دولت لندن و حتی رقبای سیاسیاش به اسکاتلندیها کارگر نیفتاد، صدای «الی» هم درآمد. او به حرف آمد تا شاید دل طیفی از پا به سن گذاشتههای اسکاتلندی را که هنوز با عکسهای سیاه و سفید و نقاشیها و فنجانهای چینی خاکخورده عصر امپراتوری بریتانیا خاطرهبازی میکنند، به دست آورد و بر مخالفان 46 درصدی استقلال در مواجهه با موافقان 54 درصدی بیفزاید. همانطور که پیشبینی میشد ملکه در میان صحبتهای محافظهکارانه روز یکشنبه از علاقهاش به حفظ یکپارچگی پادشاهی پرده برداشت. همین موضعگیری مختصر و مفید را هم با غافلگیر کردن بادیگاردهایش در جریان حضور سالانهاش در تعطیلات سلطنتی در کلیسایی در بالمورال کسل به زبان آورد.

یکی از اعضای خاندان سلطنتی که حرفهای ملکه در کلیسا درباره همهپرسی اسکاتلند را شنیده بود به روزنامه دیلیاکسپرس گفته است:«کاملا غیرمنتظره بود و همه شگفتزده شده بودند.» این عضو سلطنتی با لحن رقتانگیزی از حالت ملکه یک امپراتوری فروپاشیده سخن میگوید: «لحن او تقریبا شبیه خداحافظی بود چراکه شاید یکشنبه دیگر در کلیسای کرثیه (که خاندان سلطنتی جمع میشوند) او دیگر ملکه یک پادشاهی متحد نباشد.» نکته اینجاست که کلیسای کرثیه جزو مجموعه «کرک» (کلیسای اسکاتلند) است و یکشنبه هفته دیگر ملکه درست زمانی به آن پا خواهد گذاشت که به احتمال زیاد دیگر جزئی از خاک انگلیس نیست.

در بازدید از کرک، پرنس چارلز نیز مادر و پدرش را همراهی میکند در حالی که امیدهای او هم نقش بر آب شده است. پسر ارشد الیزابت دوم که خود را اصلیترین گزینه پادشاهی پس از مادرش میداند، از پاییز سال گذشته رفتهرفته بازدیدهای رسمی سلطنتی را در گوشه و کنار جهان به نیابت از ملکه آغاز کرده بود ولی حالا با استقلال تقریبا قطعی اسکاتلند، اتحاد پادشاهی زیر سوال میرود و قطعا بقیه اجزای اصلی آن یعنی ولز و ایرلندشمالی نیز دستکم خواهان بازنگری کلی در این اتحاد قرون وسطایی خواهند شد. همین حالا ولزیها به پا خاستهاند و در کاردیف شعار حمایت از استقلال اسکاتلند و ولز سر دادهاند.

ایرلندیهای شمالی هم چنانکه از عنوان «پادشاهی متحد بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی» برمیآید اصلا بریتانیایی محسوب نمیشوند و حتی مشابه ولز و اسکاتلند اتحادی میان پدران آنها و انگلیسیها در میان نبوده است بلکه یک بخش اشغال شده از جزیره ایرلند هستند. دستکم نیمهکاتولیک جمعیت ایرلند شمالی خواهان پیوند با جمهوری ایرلند هستند و نیمهپروتستان نیز الزاما طرفدار الحاق پادشاهی نیستند. کافی است برای اولین بار پس از اشغال ایرلند به دست انگلیسیها یک همهپرسی در بخش شمالی برگزار شود تا صدای استقلالخواهی آنان هم شنیده شود.

ولزیها هم خواهان استقلال شدند

 در حالی که همهپرسی استقلال اسکاتلند از انگلیس فردا برگزار میشود و رای مثبت مردم به این جدایی جشن استقلال اسکاتلند در روز ۵ فروردین ۱۳۹۵ (۲۴ مارس ۲۰۱۶) را در پی خواهد داشت، ملیگرایان ولز هم فرصت مناسبی برای تمرکززدایی قدرت از لندن یافتهاند. روز دوشنبه گروهی از موافقان جدایی اسکاتلند از انگلیس در شهر کاردیف، مرکز ولز، گرد هم آمدند و خواستار جدایی این منطقه از بریتانیا شدند. لیانی وود، رهبر حزب استقلالطلب «پلید کمری» ولز معتقد است رای «آری» در اسکاتلند بر مردم ولز تاثیر میگذارد. به گفته او، همهپرسی استقلال در اسکاتلند «فرصتی بزرگ برای پراکنده کردن قدرت و تمرکززدایی قدرت» از لندن است. ولز منطقهای خودمختار است و پرچمی مستقل از انگلیس دارد اما دولت لندن درباره مسائل ملی آن همچون سیاست خارجی، امنیت و دفاع تصمیمگیری میکند. ملیگرایان ولز خواهان تدوین قانون اساسی مستقل این کشور هستند و بر این باورند که استقلال از انگلیس حق مردم ولز است نه یک آرزو. همچنین ولز در میان ۱۰ منطقه برتر اقتصادی بریتانیا است و ارزش تولید ناخالص آن در سال ۲۰۱۲ بیش از ۴۷ میلیارد پوند اعلام شد.

حال مشخص نیست دولت انگلیس که در مخالفت با استقلال اسکاتلند به آب و آتش میزند چگونه میخواهد با این بحران مضاعف مواجه شود که احتمالا در آیندهای نزدیک به ایرلند شمالی و دیگر مستعمرات همچنان تحت قیمومیت ملکه خواهد کشید.

در همین حال، دیوید کامرون، نخستوزیر انگلیس برای حمایت از کارزار انتخاباتی مخالفان همهپرسی، روز دوشنبه وارد اسکاتلند شد. این دومین بار است که کامرون در 5 روز گذشته به اسکاتلند سفر میکند.

وی در آخرین سخنرانی خود در جمع مخالفان همهپرسی هشدار داد اگر مردم اسکاتلند به استقلال رای «آری» دهند دیگر راه بازگشتی وجود نخواهد داشت و هر یک از دو کشور راه خود را خواهد رفت.

پیشتر، الکس سالموند، نخستوزیر اسکاتلند، دیوید کامرون را متهم کرد که از شیوههای «ایجاد رعب و وحشت» علیه استقلال اسکاتلند از انگلیس استفاده میکند.

کاتالونیا، کاتالیزور تجزیه اروپا

 درست است که طی یک دهه گذشته کاتالونیا کاتالیزور روند تجزیهطلبی در گوشه و کنار اروپا بوده است اما کاتالانها برای عملی کردن آرزوی دیرین خود عملا مدیون اسکاتلندیها هستند که با تلاش برای از هم پاشیدن پرقدرتترین سامانه سیاسی اروپا و بازمانده یک امپراتوری که تا چندی پیش خود را ابرقدرت مینامید، راه را برای استقلالطلبان دیگری مثل آنها هموار کردند.

اگر استقلال اسکاتلند از بریتانیای کبیر در حال صغیر شدن ممکن باشد، پس حتما جدایی کاتالونیا از پادشاهی ورشکسته، بحرانزده، بیاعتبار و البته فاقد پشتوانه تاریخی اسپانیا نیز ممکن خواهد بود. چنین میشود که موج تجزیه از اسکاتلند و ولز تا کاتالونیا، سراسر اروپا را به سرعت در بر میگیرد و ما ظرف ماههای آینده شاهد یک زلزله سیاسی- جغرافیایی در قلب اتحادیه اروپایی و ناتو خواهیم بود، زلزلهای که نهتنها پسلرزههایش به سرعت به کانادا و آمریکا در آن سوی اقیانوس اطلس خواهد رسید بلکه در خود قاره، نظامهای سیاسی و پارلمانی سراسر اتحادیه اروپایی را دستخوش تحولات شدید خواهد کرد و ملیگرایی خفته اروپایی برخاسته و احزاب لیبرال ـ دموکرات و سوسیالیست را به حاشیه خواهد راند. این ادامه همان روندی است که در انتخابات اخیر اتحادیه و انتخابات شوراها در کشورهایی مثل فرانسه و انگلیس شاهد بودیم اما پیشداران موج استقلالطلبی در خاک اصلی اروپا، در شبهجزیره ایبری هستند. نخست کاتالونیا و سپس باسک. این 2 ایالت با فرهنگ و زبانی کاملا متفاوت از مادریدیها راه زیادی تا تحقق رویای دیرینشان برای تبدیل شدن به کشور مستقل ندارند. دوشنبه گذشته پارلمان محلی ایالت نیمهخودمختار کاتالونیا کار روی قانونی را آغاز کرد که در صورت تصویب به آنها اجازه میدهد تا کمتر از 2 ماه دیگر (9 نوامبر) همهپرسی استقلال از اسپانیا را برگزار کنند.

رئیس دولت محلی کاتالونیا، آرتور ماس این هفته به نمایندگان پارلمان محلی مژده داد که با قانون جدید حق وتوی سلطنتی مادرید سلب میشود و راه برای تولد ملتهایی جدید از دل اسپانیا هموار خواهد شد. او تلاش قانونی اخیر کاتالانها را چالشی دموکراتیک برای شفافسازی قدرت حکومت مرکزی و ارتقای دموکراسی اسپانیا تا استانداردهای اروپایی خوانده است. آلبرتو رویو از اعضای «دیپلوکات»- یا بدنه عمومی دیپلماسی کاتالونیا که حکم وزارت خارجه دولت محلی را دارد- نیز میگوید:«دولت اسپانیا طبق معمول خواهد گفت این (همهپرسی) غیرقانونی است پس این وظیفه ما است که آن را قانونی کنیم.»

خطر تجزیه اسپانیا را بسیار بیشتر از انگلستان تهدید میکند چون در صورت استقلال کاتالونیا راه برای بالکانیزه شدن این کشور و جدایی بقیه ایالتهای نیمه خودمختار مثل باسک، آندلس و گالیسیا هموار میشود و تقریبا دیگر چیزی از اسپانیایی که امروز میبینیم باقی نخواهد ماند.
 
هویت اسکاتلندی با پادشاهی بریتانیا ناسازگار است

یک استاد دانشگاه اسکاتلندی معتقد است عدم تامین «هویت اسکاتلندی» در پادشاهی متحد بریتانیا عامل اصلی استقلالخواهی مردم این منطقه است. پروفسور جان کرتیس از جمله مشهورترین صاحبنظران و اساتید دانشگاهی در زمینه پیمایشها و نظرسنجیهای سیاسی و اجتماعی در بریتانیا و اسکاتلند و مورد رجوع و استناد اکثر رسانههای انگلیسی و اسکاتلندی درگیر در ماجرای پوشش روند همهپرسی این منطقه است.

وی با اشاره به فزونیگرفتن موافقان استقلال این منطقه در گفتوگو با تسنیم اظهار داشت: هرچند مباحث کنونی بر سر موضوعات اقتصادی متمرکز است اما اگر اسکاتلندیها هویت متمایزی نداشتند خواستار این همهپرسی نمیشدند. استاد علوم سیاسی دانشگاه استراتکلاید اسکاتلند تغییر و تحول گرایش عامه مردم منطقه اسکاتلند نسبت به همهپرسی استقلال این منطقه از پادشاهی متحد(بریتانیای کبیر سابق) را مهم برمیشمارد و میگوید اختلاف دو طیف موافق و مخالف بهرغم تلاش بسیاری از مخالفان بسیار کاهش یافته است.

به گفته وی، در حال حاضر اگرچه مباحث داغی بر سر موضوعات اقتصادی و مالی همچون درآمدها و هزینههای عمومی یک «اسکاتلند مستقل» و تعادل بودجه دولت آتی آن مطرح است اما عامل اصلی نقشآفرین در این ماجرا حس هویت اسکاتلندی است که طی سالیان گذشته به میزان کافی تأمین نشده بود. از نگاه «جان کرتیس» اگر اسکاتلندیها واجد هویتی متمایز نبودند قطعا خواستار برگزاری این همهپرسی نمیشدند.