به گزارش گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس، هشتمین نشست تخصصی «چهل شاهد» با بررسی چهار دهه شعر انقلاب اسلامی امروز (دوشنبه هفتم خرداد ماه) با حضور اسماعیل امینی، افشین اعلا و آرش شفاعی در موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.
افشین اعلا در ابتدای این نشست به بیان اینکه شعر انقلاب با آموزه های مردم ایران از فرهنگ غنی شان درآمیخته شده است، اظهار داشت: مردم در برهه های مختلف تاریخ تلاش کرده اند به آرمان های انقلابی دست پیدا کنند از این رو شعر انقلاب در وقایع صدر اسلام، عاشورا، مظلومیت اهل بیت (ع) و فرهنگ مهدویت ریشه دارد و نمی توان آن را به چهار دهه و استقرار نظام جمهوری اسلامی محدود کرد.
وی افزود: شعر انقلاب پدیده ای نبوده که در سال 1357 در یک قالب جدید و با نگاهی تازه و دایره واژگانی تازه شکل بگیرد برای مثال چیزی از جنس تحولی که نیما در شعر کلاسیک پدید آورد نبوده، چرا که شاعران انقلاب هم از شعر فارسی و هم از شعر نو وام گرفتند و شعرشان تفاوت ماهوی با ذات شعر نداشته است.
این شاعر در ادامه با اشاره به اینکه شعر انقلاب یک پدیده عجیب و غریب نیست گفت: کسی چون طاهره صفارزاده، شاعر انقلابی و پایبند به یک منظومه دینی است اما در کنار جمعی از شاعران روشنفکر زمان خود هم قرار می گیرد و شعرهای قدرتمند می‌سراید یا مهرداد اوستا که در قصیده سرایی از شاعران سرامد معاصر و کاملا متکی به آموزه های استادان فن است اما نگاهی همسو با آرمان های امام راحل هم دارد. بنابراین آنچه امروز اهمیت دارد این است که باید دید شاعرانی که در مسیر شعر انقلاب باقی می مانند یا به آن می پیوندند تا چه اندازه می توانند خود را بالا بکشند و یا نهادهای فرهنگی چقدر می توانند از عهده وظایف خود برآیند.
در ادامه شفاعی با اشاره به اینکه می توان به بررسی شعر انقلاب، جدای از تقسیم بندی های زمانی پرداخت گفت: هر چه زمان می گذرد تولیداتی که در این زمینه صورت گرفته بیشتر می‌شود و ما با پرسش‌هایی از این دست روبه‌رو هستیم که آیا می توان تفسیرهای مختلفی از شعر انقلاب داشت؟ ضمن اینکه بحث «همزمانی» و «در زمانی» راهم مطرح است و ما مبتلا به چیزی به نام شعر انقلاب هستیم و روایت هایی که از این مساله وجود دارد در قضاوت ما تاثیر می گذارد تا آنجا که ممکن است قضاوت های درزمانی ما دچار تغییر و تحول شود.
شعر انقلاب به نقد جدی نیاز دارد
اسماعیل امینی در ادامه به مشکلی که در ارتباط با شعر انقلاب وجود دارد اشاره کرد و گفت: مساله ای که ما با آن رو به رو هستیم این است که یک‌سری افراد، معتقد به شعر انقلاب و طرفدار سینه چاک آن هستند و یک گروه از افراد هم منکر این نوع شعر به شمار می روند در این میان جای یک مطالعه علمی و بدون حس حب و بغض خالی است.
افشین اعلا گفت: منتقدان و متولیان فرهنگی ما ارزیابی برازنده و درخوری از شعر انقلاب نداشته و مصادیق بارز و ناب این نوع شعر را کشف نکرده‌اند. اگر امروز بعضی از پیشروان شعر انقلاب در روزگار ما کناره گرفته اند، صرفا به دلایل سیاسی نبوده بلکه عدم وجود نقد درست و تشخیص سره از ناسره، یکی از دلایل کناره گرفتن آنها به شمار می رود. بگذریم که دستگاه های تبلیغاتی ما هم به این مساله دامن زده اند.
شعر انقلاب، خطبه نماز جمعه نیست
اعلا با اشاره به اینکه امروز مدح بر شعر پیشی گرفته، بیان کرد: در شرایط فعلی فریاد مداحان بیش از شعر ناب انقلاب به گوش می رسد در حالی که نباید مدح بر شعر پیشی بگیرد زیرا این شعر است که باید به مدح رونق ببخشد. امروز مدح بر منابر ما هم سایه افکنده؛ تا آنجا که یک روز مردم می‌گفتند می خواهیم پای منبر فلان عالم برویم حالا می‌گویند فلان شخص، فلان جا مداحی می‌کند و چرا باید شعار و سر و صدا جای شعور را بگیرد.
این شاعر با تاکید بر اینکه شعر انقلاب را نمی توان با خطبه نماز جمعه مقایسه کرد؛ چراکه در خطبه نماز جمعه سرفصل ها از یک ستاد مرکزی ابلاغ می شود اما نمی توان به یک شاعر مبارز انقلابی که با وجدان و اعتقاد خود به نهضت امام راحل پیوسته خط مشی داد، گفت: ما اعتراض و عدالت طلبی را از انقلاب یاد گرفته ایم. شعر نباید دستخوش مسائل سیاسی قرار بگیرد و زمانی همه این ویژگی‌ها آشکارتر می‌شود که نقد و آسیب شناسی درستی در ارتباط با این شعر وجود داشته باشد.
وی استکبارستیزی را جزو ذات شعر انقلاب دانست و افزود: ما شاعران انقلابی از شبه روشنفکران خجالت نمی کشیم چون روشنفکری در ایران با برگشت به فرهنگ خودی و غرب ستیزی مترادف بوده و بسیاری از کسانی که امروز، ادعای روشنفکری می‌کنند، شبه روشنفکر هستند. وگرنه کسی چون سیمین بهبهانی، بعد از فوت قیصر امین‌پور در تجلیل او نوشت در حالی‌که همان زمان، بسیاری از گرایش ها ناخوشنودی خود را از تجلیلی که از قیصر به عمل آمده بود، اعلام کردند در صورتی که تجلیل از قیصر یک حرکت خودجوش مردمی بود.
وقتی محمد حقوقی چشم خود را بر شعر انقلاب می‌بندد
آرش شفاعی هم به لزوم نقد آگاهانه شعر انقلاب تاکید و بیان کرد: ما به یک پژوهشگر آگاه احتیاج داریم که به ما نشان دهد شعرهایی که دیده و شنیده نشده بر اشعاری که در بوق و کرنا کرده اند برتری دارد اما مشکل همیشه ما این بوده که ابتدا یک کرسی علمی پدید می آوریم سپس دنبال محتوا برای آن می گردیم و در پی رسیدن به این محتوا، مبلغی را به چند نفر پرداخت می کنیم و از آنها می خواهیم در ارتباط با موضوع مورد نظر به پژوهش بپردازند در حالی که کار تحقیقی متفاوت با گزارش کار است.
این روزنامه نگار در ادامه به کارهای پژوهشی محمد حقوقی در ارتباط با شعر معاصر اشاره و بیان کرد: هیچ کس منکر جایگاه حقوقی به عنوان یک منتقد جدی و خوب در حوزه شعر معاصر نیست اما در کارهای او شعر بعد از انقلاب به طور کل نادیده گرفته شد و این اتفاق خوشایندی نیست که منتقدان چشم خود را بر شعر انقلاب ببندند.
اعلا هم در ادامه گفته های شفاعی مطرح کرد: ای کاش یک جایی این بی مهری های آشکار در حق شعر انقلاب دیده شود. کسانی چون محمد حقوقی نباید به خود این حق را بدهند که حقیقت شعر انقلاب را نبینند. همان گونه که امروز اعضای شورای کتاب کودک به عنوان یک نهاد محترم و در عین حال یک حلقه واسط و غیررسمی بین پدیدآوردندگان شعر و ادبیات کودک و مجامع بین المللی گاه شاعران و نویسندگان انقلابی و ارزشی را نادیده می گیرند.
شفاعی همچنین به تناقضی که گاه در شاعران به چشم می‌خورد اشاره و آن را طبیعی و بازتاب حالات مختلف روحی آنان دانست و افزود: جان شاعر ناآرام است مشکل این است که اهل فکر و منطق در برخورد با شاعران این ناآرامی را به تناقض گویی نسبت داده اند و درک نکرده اند که شاعر انقلاب هم می تواند با دیدن بی عدالتی بر سر انقلاب فریاد بکشد و این به معنای رفتار متناقض نیست.
لزوم تغییر نگاه متولیان فرهنگی به جشنواره‌های شعر
در ادامه این نشست افشین اعلا جشنواره ای شدن را یکی از آفات شعر معاصر برشمرد و گفت: شعر در دهه اخیر تحت تاثیر مناسبت های زمانی قرار گرفته، بگذریم از اینکه مسئولان فرهنگی حتی در مسائل مالی هم با شاعران انقلاب به گونه ای رفتار نکردند که در شان شان باشد اما سلیقه شاعران و به ویژه نسل جوان را تنزل داده اند. ما نمی خواهیم این جشنواره ها برچیده شوند اما دلمان می خواهد نگاه مسئولان و همچنین شاعران به جشنواره ها تغییر پیدا کند.
این شاعر و نویسنده به اینکه نمی توان بعد علمی و عقلانی را در شعر انقلاب و همچنین در شعر آیینی نادیده گرفت، اشاره و بیان کرد: ما خطبه فدکیه را داریم که حاصل نگاه ژرف و عمیق حضرت فاطمه به مسائل است اما هیچ کس از این خطبه سخن نمی گوید همه پهلوی شکسته دختر رسول الله را نماد مظلومیت قرار داده و از آن سخن می گویند چرا که همواره بعد عاطفی بر بعد علمی، عقلی و حماسی غالب بوده است. امروز شرایط تغییر کرده ما باید به مسائل ارزشی و دینی خود از بعد عقلانی هم توجه کنیم.
از شهدای انقلاب و دفاع مقدس اسطوره نسازیم
شفاعی یکی دیگر از آسیب های شعر انقلاب و همچنین دفاع مقدس را اسطوره سازی از مفاهیم و اتفاقاتی دانست که در سال‌های جنگ و انقلاب رخ داده و گفت: دفاع ما دفاع مقدسی بود چرا که از دین، آیین و شرف خود پاسداری کردیم. اما همه اتفاقاتی که در جنگ رخ داد مقدس نیست و ما می توانیم به ارزیابی درست این رویدادها بپردازیم.
اعلا هم در تایید گفته‌های شفاعی، روایتی از حضرت علی را نقل و بیان کرد: حضرت به دیدار خانواده‌ای رفت که پدرشان را در یکی از جنگ‌ها از دست داده بودند. امیرالمومنین با دیدن بچه‌های یتیم آن پدر، گریستند و خود را مسئول یتیم شدن آنها دانستند. چگونه است که ما نمی‌توانیم به نقد عملکرد خود بپردازیم. چطور شاعر انقلاب نمی‌تواند از مفسدان اقتصادی و اجتماعی بگوید آن هم زمانی که عدالت خواهی و اعتراض را نه از هیچ حزب و جناحی که از خود انقلاب یاد گرفته است؟
وی در ادامه گفت: اگر امروز به مشکلات مردم در شهرهای مرزی نپردازیم و جنگ و انقلاب را آسیب شناسی نکنیم با مشکلات متعدد رو به رو خواهیم شد. دهه 60، هر روز شاهد مراسم تشییع شهدا بودیم اما از این همه فساد خبری نبود؛ امروز در حالی پیکر حججی را به عنوان نماد مظلومیت شهدای مدافع حرم تشییع می‌کنندکه مفاس اقتصادی کم نیست و من به عنوان یک شاعر انقلابی نمی‌توانم قریاد نزنم.
انتهای پیام/ 121
